Nog geen maand na de installatie van de nieuwe Tweede Kamer vindt er in een van de vijftien fracties een opmerkelijke wissel plaats. Freek Jansen van Forum voor Democratie treedt naar eigen zeggen „tijdelijk” terug als Kamerlid om plaats te maken voor oud-Kamerlid Pepijn van Houwelingen.
Dat maakte FVD-leider en fractievoorzitter Thierry Baudet op nieuwjaarsdag bekend in het eigen online praatprogramma van de partij, Forum Inside. Het is de bedoeling, zegt Baudet, dat Van Houwelingen de komende maanden als Kamerlid zitting neemt in de parlementaire enquêtecommissie die onderzoek doet naar de coronacrisis. „Tot de zomer”, zei Baudet tegen Jansen die naast hem aan de talkshowtafel zat. „Daarna kom je natuurlijk gewoon weer terug. Het is meer een reshuffle dan een vertrek. Je blijft hoe dan ook duizend procent betrokken.”
Jansen, die zelf niet veel aan het woord kwam, zal zich volgens Baudet nu gaan bezighouden met het uitbouwen van de FVD-organisatie, ook buiten het parlement.
Van Houwelingen was als nummer 4 op de kieslijst bij de verkiezingen van 22 november niet herkozen, maar bleek met 5.600 stemmen wel populairder te zijn dan Jansen (minder dan 3.500 stemmen). FVD verloor vijf van de oorspronkelijke acht zetels en zit nu met drie Kamerleden in een fractie.
Freek Jansen is al sinds de oprichting van FVD een vertrouweling van partijleider Baudet. Hij was oprichter en jarenlang voorzitter van de jongerenafdeling JFVD. Jansen staat bekend om zijn conservatieve, radicaal-rechtse gedachtegoed. Met zijn geloof in omvolkingstheorieën en de dreigende ondergang van de westerse beschaving heeft hij grote invloed op Baudet gehad. Jansen schreef mee aan diens beruchte speech over de ‘uil van Minerva’ en ‘onze boreale wereld’ in maart 2019.
Lees ook
Helft FVD-stemmers gelooft in complottheorieën over coronavirus
Complottheorieën
Kort voor het kerstreces nam de Tweede Kamer een motie aan om de ooit beoogde parlementaire enquête naar het coronabeleid van de afgelopen twee kabinetten nieuw leven in te blazen. Het was een motie van de PVV, maar ook FVD heeft zich de afgelopen jaren sterk gemaakt om de crisisaanpak van de regering te onderzoeken. Omdat andere, grotere partijen zich uit de voorbereidingscommissie hadden teruggetrokken, was de corona-enquête op losse schroeven komen te staan. Met de breed gesteunde motie – de Tweede Kamer is sinds de verkiezingen naar rechts opgeschoven – lijkt het onderzoek nu toch door te gaan.
Baudet denkt dat Van Houwelingen het best in staat is om namens FVD in de enquêtecommissie plaats te nemen. Hij was de afgelopen jaren woordvoerder op dit onderwerp en zat in de voorbereidingscommissie. Van Houwelingen was altijd uiterst kritisch op de vrijheidsbeperkingen die het kabinet had genomen om de coronapandemie onder controle te houden: avondklok, verplichte mondkapjes, sluiting van de horeca. Ook is hij aanhanger van tal van complottheorieën over de coronapandemie. Die radicale houding leidde tot een conflict met andere leden van de voorbereidingscommissie.
„Jij gaat alles uitzoeken, Pepijn”, zei Baudet maandag in de uitzending, „en die mensen helemaal gek maken”. Hij doelde op de huidige en vorige zorgminister Ernst Kuipers (D66) en Hugo de Jonge (CDA), die vermoedelijk onder ede zullen worden gehoord.
Kamerlid zelfstandig verkozen
Als de enquête naar corona al op korte termijn van start gaat, is het niet waarschijnlijk dat deze binnen een half jaar zal zijn afgerond. Doorgaans duren dit soort onderzoeken ruim een jaar: van de onderzoeksfase achter de schermen tot de openbare verhoren en het schrijven van een adviesrapport. Dat werpt de vraag op of Van Houwelingen inderdaad al komende zomer klaar zal zijn met de enquête en zijn zetel dan al weer vrijwillig teruggeeft aan Jansen. Geen van beiden wil desgevraagd toelichten wat precies hun afspraak is en hoe ze die hebben vastgelegd.
Een Kamerlid is individueel en zelfstandig verkozen. Hij of zij kan niet door de fractie of partijleiding worden gedwongen op te stappen. De Kieswet voorziet wel in tijdelijke vervanging van Kamerleden, bij ziekte of zwangerschapsverlof, voor een periode van zestien weken. Daar is bij het terugtreden van Jansen geen sprake van.
Ook al is zijn vertrek vrijwillig, Jansen maakt de komende twee jaar aanspraak op de wachtgeldregeling voor uittredende Kamerleden. Tot hij een nieuwe betaalde functie vindt, krijgt hij in het eerste jaar 80 procent van het vaste salaris en in het tweede jaar 70 procent. De jaarlijkse schadeloosstelling van Kamerleden bedraagt dit jaar 130.000 euro.
Freek Jansen is niet het eerste Tweede Kamerlid dat zo kort na de verkiezingen terugtreedt. De teller staat inmiddels op vijf. Bij de fracties van de VVD en D66 zijn drie vrouwelijke Kamerleden tijdelijk vervangen wegens zwangerschapsverlof – zij keren in principe eind maart terug. En op 12 december stapte SP-leider Lilian Marijnissen op, na de zoveelste verkiezingsnederlaag van haar partij. Sarah Dobbe nam haar zetel over. Jimmy Dijk werd de nieuwe fractievoorzitter van de SP.
Met medewerking van Liam van de Ven
