âIemand wordt hier rijk vanâ: zo maak van je van je aandelen kunst

Posted on May 19, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Recensie Beeldende kunst

Tentoonstelling over geld Verrijking door kolonialisme is het thema van een expositie in het Tropenmuseum: van tekeningen op oorspronkelijke obligaties tot een kunstenaar die The Wall Street Journal opeet, in de hoop zo rijkdom te vergaren.

Toef Jaeger

19 mei 2023 om 11:36

Leestijd 3 minuten

Claire Fontaine, Untitled (Someone is getting rich) (2012) in het Tropenmuseum in Amsterdam. — Claire Fontaine, **Untitled (Someone is getting rich)** (2012) in het Tropenmuseum in Amsterdam. Foto Rick Mandoeng

Niets is kostbaarder dan osmium, dat blauwgetinte metaal. Althans dat is zo volgens de Spaanse kunstenaar Cristina Lucas (1973). Ze zette de chemische elementen van het Periodiek Systeem op volgorde van waarde op de financiële markt op een rijtje. Bijna honderd elementen staan er onder elkaar op het scherm, gerangschikt in de volgorde van de huidige marktwaarde. Osmium staat op sommige dagen bovenaan, met een waarde van 1.701.180 euro per kilo, terwijl ijzer neerkomt op 0,14 cent per kilo. Bij metalen als barium en radium staat zelfs de mededeling ‘No Commercial Value’.

Het werk van Lucas is fascinerend: in eerste instantie denk je te maken te hebben met een AEX-index of iets dergelijks, en pas in tweede instantie zie je dat er nog meer aan de hand is. Het is waar natuurkunde en economie elkaar ontmoeten, en waar schaarste en overvloed strijden om een plekje. Lucas’ werk is een korte samenvatting van het betoog dat de tentoonstelling Someone is Getting Rich in het Tropenmuseum vormt. Hierin bewerken hedendaagse kunstenaars en kunstcollectieven het financiële gewin dat gekoppeld is aan kolonialisme tot wandkleden, video’s, foto’s, beelden en tekeningen. De titel van de expositie is ontleend aan graffiti op een muur in New Orleans na de orkaan Katrina. Ze was bedoeld als kritiek op de manier waarop het geld werd besteed: wijken bleven onbewoonbaar, maar ‘iemand werd rijk’.

‘Staatsschuld’ Haïti

Dat klinkt allemaal zwaar, en dat is het ook, toch is er ook ruimte voor humor en opvallend werk. Van de Britse kunstenaar Hew Locke (1959) bijvoorbeeld. Die overigens een week na de kroning van King Charles als een van de negen Britse kunstenaars is aangewezen om door middel van een kunstwerk te reageren op de kroning – commemorating heet zo’n opdracht.

Hier in de expositie hangen werken waarin hij obligaties uit de 19de eeuw bewerkte, verhandelbare schuldbewijzen die bijvoorbeeld werden uitgegeven nadat Haïti compensatie moest betalen aan Frankrijk. Het kroonjuweel van de Franse koloniën – Haïti was rijk aan plantages vol suiker, koffie en katoen – moest na de revolutie in 1804 de Franse staat compenseren omdat de slaafgemaakten geen gratis gedwongen arbeid meer leverden. Haïti kon het bedrag – 150 miljoen franc, dat nu op bijna 20 miljard euro zou neerkomen – uiteraard niet betalen. De Franse banken sprongen erop in en gaven obligaties uit tegen hoge rente. De schuld was pas honderdvijftig jaar later afbetaald. Locke heeft die obligaties bewerkt met een fantasiegeest bij wie het kwijl uit de mond loopt, terwijl de vredige palmbomen die erop afgebeeld staan met doodshoofden zijn beschilderd. De officiële spreuk ‘L’union Fait la Force’ op de obligaties krijgt er een bijsmaak van.

Hew Locke, **Confederate States of America Loan 2**, 2018.
Foto Tropenmuseum / Hales Gallery / PPOW New York

Een vergelijkbare perspectiefwisseling biedt hij met zijn schilderingen op de originele bedrijfsaandelen van de Confederatie die tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog waren uitgegeven, en verhandeld op de Amsterdamse beurs in 1863. Locke voorziet ze van een banjospeler of Ku Klux Klan-koppen. Of neem zijn aandelen van de Cape Town Copper Company: het onschuldige mannetje dat op de oorspronkelijke aandelen staat – in witte broek leunend op een schepje in een weids landschap – wordt vergezeld door Khoisan-achtige tekeningen. En zo werkt hij verschillende werelddelen af waar Europese banken obligaties verstrekten die gekoppeld waren aan slavernij.

‘Wall Street Journal’ uitkotsen

De werken geven dus allemaal een eigen visie op de doorwerking van de financiële kant van het kolonialisme, en dat komt uit op een breed palet: van wandkleden met een pinbon van de Chase Bank, minutieuze wereldkaarten (waar ook de rol van China uitgebreid wordt belicht) van het Congolese kunstenaarscollectief CATPC dat op een palmolieplantage werkt, video’s van een man die de Franse Centrale Bank in de fik steekt. Tussen de vlammen staat kunstenaar Pyotr Pavlensky (1984) de politie op te wachten. Hij zelf duidt zijn video in een begeleidende tekst als volgt: „De Bastille werd vernietigd door het volk in opstand als symbool van despotisme en macht. Op dezelfde plaats werd een nieuw centrum van slavernij opgebouwd. De Bank van Frankrijk heeft de plaats ingenomen van de Bastille; bankiers hebben de plaats ingenomen van de monarchen.”

Opvallend ook is de performancekunst van Pope L. (1955) die The Wall Street Journal opeet. Hij doet dat omdat volgens een advertentie je alleen al van het lezen van die krant rijker zou worden. Pope L. neemt het letterlijk, hij eet de krant, vanuit de gedachte dat als je de krant opeet in plaats van leest, je rijkdom misschien wel vertienvoudigd wordt. Hij gooit er wat melk en ketchup bij om het behapbaar te houden, maar kotst de hele boel daarna uit. Rijk is hij er niet mee geworden, maar het ongemak van de kijkers die de performance gadeslaan, is goud waard.

Davina Michelle zingt met duidelijke boodschappen en een stem als een spierbal

admin
October 6, 2024
0

Zangeres Davina Michelle kan hoog schoppen, hoog zingen, en heeft hooggeplaatste ambities. Michelle streeft een internationale carrière na, vandaar dat ze het grootste deel van haar liedjes in het Engels zingt. Na de aftrap in Paradiso zaterdag, vervolgt ze haar nieuwe tournee met een reeks optredens in Duitsland.

Davina Michelle (28) heeft de kenmerken van een ster: de stem, met zijn ongelimiteerde orkaankracht, een innemende houding op het podium, en doorzettingsvermogen. Daar gaan haar meeste teksten dan ook over: ‘Aiming for the stars’, ‘hold on’, ’Aim higher’.

De in Nieuwerkerk aan den IJssel, als Michelle Davina Hoogendoorn geboren zangeres werd rond 2018 bekend met covers van onder anderen Pink, en door de uitvoering van ‘Duurt Te Lang’, geschreven door Glen Faria, dat een grote hit werd en haar tot nationale popster maakte.

Voor haar net verschenen, derde album Higher schreef ze een verzameling poprocksongs waarin haar stem op de voorgrond staat. Die stem is als een goed ontwikkelde spierbal: indrukwekkend in zijn mogelijkheden, en soms een beetje ongenuanceerd. Toch is de expressie in een aantal nummers raak: in ‘Lullaby’ bijvoorbeeld glijdt ze soepel van rafelig naar fluwelig, naar keihard. Het vrolijke ‘All Is Ours’, met zijn jaren tachtig-synthesizermotief, zingt ze snel en opruiend in een spervuur van woorden.

Live was ‘All Is Ours’ een hoogtepunt, een van de eerste liedjes waarbij ze over het podium wervelde. Paradiso was niet helemaal uitverkocht, dat zal waarschijnlijk in Ahoy’, volgende maand, wel het geval zijn. In Rotterdam, de omgeving van haar geboortegrond, heeft ze veel fans. Maar het aantal aanwezigen lijkt haar niet uit te maken, Michelle zingt voor iedereen persoonlijk. Als een hartelijke tv-presentatrice leidde ze de nummers in: ’Okay lieve mensen’, legde de bedoeling van het liedje uit en barstte los in wild dansen met kickbox-bewegingen en wapperend haar.

Visueel was er weinig opsmuk. Maar muzikaal was er de mooie toevoeging van twee violen en een cello. Zo kreeg haar eigen band van vier personen, versterking in bijvoorbeeld ‘Higher’ en bij ‘No One Said It Was Easy’, de strijkers gaven een subtiele extra laag aan het rockgeluid.

Non-stop paradeerde Michelle, in wisselende korte rok en fetisj-achtige attributen, over het toneel. Maar ze was niet uitsluitend energiek. Zo riep ze met haar liedje ‘No Angel’ op tot zelfliefde (‘Okay lieve mensen?’) en als iemand je onderuit haalt dan zeg je ‘fuck you’. Ook de boodschap van ‘I Said No Sir’ is duidelijk: ‘Keep your hands off/ I’m the boss of these breasts and ass’. Het refrein, ‘I said no sir’, wordt toepasselijk ondersteund door een koor aan vrouwelijke proteststemmen.

Haar nummer ‘My Own World’ werd lang uitgebouwd, soepel aangedreven door de straffe slagen van drummer  Sebastiaan Brouwers. En, verrassing, hier dook een citaat op uit Nirvana’s ‘Smells Like Teen Spirit’. Als het aan Davina Michelle ligt mag de vuistslag van de rock nooit ontbreken.

Biopic over Obama’s dient als opstapje voor vlammend anti-racisme

admin
October 6, 2024
0

„Vind je het naspelen van hoe Obama en zijn gezinnetje campagne voerden voor het presidentschap ook niet een beetje mager voor een film over het thema kleur in 2024?” Halverwege de voorstelling Duizend aanslagen op de Obama’s richt acteur Urmie Plein zich gefrustreerd tot haar tegenspeler Michiel Blankwaardt. En als kijker denk je: „oh, ze hebben het dus zelf ook door?”

Tot op dat punt is de nieuwe voorstelling van Raymi Sambo Maakt namelijk nogal een beproeving. Vriendelijk leggen Blankwaardt en zijn ‘mede-initiatiefnemer’ Thijs Prein aan het begin van het stuk uit dat we te gast zijn bij de opnames voor een film over de aanloop naar en nasleep van het presidentschap van Barack Obama, waarbij vooral de relatie tussen de president en Michelle Obama (Plein) centraal zal staan. Prein zelf speelt Obama’s trouwe adviseur David Axelrod, die tevens dienst doet als therapeut voor het stel anno 2024, als ze in de visie van de makers flink uit elkaar zijn gegroeid vanwege de littekens die de politiek heeft nagelaten.

Het levert extreem clichématige scènes op die even goed dienst hadden kunnen doen in een willekeurige andere biopic over een gevierd politicus. De politieke standpunten van Obama worden genegeerd ten faveure van hoe er campagne wordt gevoerd, en Michelle Obama komt er al helemaal bekaaid vanaf: in plaats van een gelijkwaardige politieke sparring partner voor haar man wordt ze uitsluitend neergezet als moeder die zich zorgen maakt over het effect dat de politieke ambities van haar man op het gezin zullen hebben. Verbijsterend is ook dat Barack Obama wordt geportretteerd als gedweeë volgeling van Axelrod – Blankwaardt speelt hem volledig kleurloos, zonder een spoortje van de charme of retorische brille die de president kenmerkt.

Als **Urmie Plein** (Michelle Obama) en haar dochters in verzet komen, wordt het interessant.

Pas als Plein en haar vrouwelijke co-acteurs (Femi van Elshuis en Jaralsey Andrews, die de dochters van het echtpaar spelen) steeds meer in verzet komen tegen Prein en Blankwaardt begint het stuk interessant te worden. Van Elshuis en Andrews fungeren daarbij als de activistische katalysator die Plein nodig heeft om haar eigen stem steeds luider te laten klinken – de (veel te korte) discussies tussen twee generaties zwarte vrouwen zijn eigenlijk de interessantste passages in het stuk. De jonge acteurs hebben geen last van de neiging tot hagiografie van hun oudere tegenspelers en pleiten er onder andere voor om ook ruimte te maken voor de dronemoorden in Jemen, Syrië en Afghanistan waarvoor Obama verantwoordelijk was.

Prein vertegenwoordigt ondertussen de archetypische witte centrist, die zijn zwarte medemens graag het zwijgen oplegt om ‘polarisatie’ te voorkomen. Zo ontpopt Duizend aanslagen op de Obama’s zich steeds meer als een aanklacht tegen zichzelf: een pleidooi tegen kunstenaars en politici die zich te veel gelegen laten liggen aan de vraag of de ‘witte meerderheid’ aanstoot neemt aan anti-racisme en zwart zelfbewustzijn. Daarmee blijft de vraag echter: waarom dan niet al vanuit dat zelfbewustzijn vertrekken, in plaats van eerst nog zoveel ruimte te bieden aan een perspectief dat de makers zélf achterhaald en oninteressant vinden? Duizend aanslagen op de Obama’s maakt vooral hongerig naar een stuk waar vanaf moment één al de verpletterende kracht van de laatste vijf minuten wordt omarmd.

Uitgeefconcern VBK wil de Engelstalige boekenmarkt veroveren met ‘Dutch Stories’, vertaald door AI

admin
October 4, 2024
0

„Altijd al gedroomd om in het Engels gelezen te worden?” Met deze woorden begon VBK, het grootste uitgeefconcern van Nederland, deze week een bericht aan auteurs. VBK wil zijn schrijvers makkelijker toegang geven tot de Engelstalige markt en biedt hen aan om hun werk door AI te laten vertalen. Het concern, bestaande uit dertien uitgeverijen waarvan Atlas Contact en Ambo|Anthos de literaire vlaggenschepen zijn, hoopt internationale lezers „te bekoren met onze Dutch Stories”.

Met deze werkwijze hoopt VBK de menselijke vertaler, die tijd nodig heeft en geld kost, overbodig te maken. Nadat een Nederlandstalig werk door AI is omgezet naar een Engelstalig e-book, vindt er nog één redactieronde plaats door een mens, aldus het bericht. Hiervoor gaat VBK samenwerken met een „gerenommeerd redactiebedrijf”. Vervolgens wordt het boek gepromoot op internationale platforms als Amazon en Kobo.

VBK werd dit voorjaar overgenomen door de Amerikaanse uitgeefgigant Simon & Schuster, dat toegang zocht tot de Europese boekenmarkt. Voor de leiding van VBK was de overname onder andere aantrekkelijk omdat zij juist toegang zocht tot de Engelstalige markt. AI-vertalingen zouden een goedkope, snelle manier zijn om het werk van VBK-auteurs hiervoor beschikbaar te maken.

Het bericht, woensdag verstuurd, alarmeerde de Auteursbond, de beroepsorganisatie van auteurs en vertalers. Zij plaatste een advies op de website om niet op het voorstel in te gaan. Volgens de Auteursbond zijn vertalingen door AI „ondermaats” en wekken die „de suggestie dat literair werk door een machine kan worden vertaald, terwijl op z’n best de plot overblijft”.

Dat heeft gevolgen voor de auteur, waarschuwt de bond. Als een werk van een auteur eenmaal door AI is vertaald, zal er daarna geen andere partij meer geïnteresseerd zijn om een vertaling door een mens uit te brengen. En als lezers afknappen op een slechte vertaling, zullen zij de auteur bij een volgend werk links laten liggen, is de vrees. Wie wil doorbreken op de internationale markt heeft er volgens de Auteursbond meer baat bij een synopsis of fragment te laten vertalen. Door een mens, welteverstaan.

Feelgood

Tanja Hendriks, directeur-uitgever van Ambo|Anthos en Atlas Contact, stuurde donderdag een brief aan de auteurs om de onrust te beteugelen. Het gaat slechts om een pilot-project, schrijft ze, „bedoeld om vast te stellen wat er nodig is om met behulp van Al een vertaling te maken en om na te gaan of we van een dergelijke vertaling een succes kunnen maken binnen de digitale markt”. Telefonisch vult ze aan de waarschuwing van de Auteursbond „tendentieus” te vinden. „Er is nog geen titel verschenen en ze doen aannames over onder andere de kwaliteit, die slecht zou zijn.”

Volgens Hendriks gaat het om een beperkt aantal auteurs: „Het is niet iedere auteur gegeven om vertaald te worden”. Ook betreft het geen literair werk. Om welke titels het wel gaat is nog niet besloten, zegt ze. In elk geval gaan er auteurs meedoen van het imprint Loft, dat e-books uitbrengt van feelgood-romans en thrillers. „Het gaat om commerciële fictie en mogelijk populaire non-fictie. Als het allemaal lukt willen we aan het eind van het jaar een tiental titels verspreiden.”

David Colmer, vertaler Nederlands-Engels, ziet wel reden tot zorg. Nu zijn het nog niet-literaire titels, maar het signaal dat de vertaalstap kan worden overgeslagen is er toch mee afgegeven, vindt hij. „Overigens zou ik me ook als auteur van genreboeken [zoals feelgood en thrillers, red.] zorgen maken. Je kunt je afvragen wat erger is: niet vertaald worden of slecht vertaald worden. Als die AI-vertaling er eenmaal is, lukt het slecht om daar nog iets goeds van te maken.” Dat er maar één redactieronde is, belooft wat hem betreft niet veel goeds.

„AI gaat nooit een gelijkwaardige vervanger zijn, ook niet voor niet-literaire vertalers”, zegt Jeske van der Velden. Naast vertaler is zij redacteur van vakblad Filter. „Uitgeverijen hebben niet altijd door wat het belang van een goede vertaling is. Het is zorgwekkend dat een gerenommeerde uitgeversgroep dit voorstelt. AI is misschien in staat een leesbare tekst te maken, maar een vertaler is meer dan een tekstverwerker.”

Luister naar