De Rust Belt in de VS ontroest, mede dankzij de oorlog in Oekraïne

Posted on March 10, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Reportage

Amerikaanse industrie Lima, Ohio, was lang het toonbeeld van Amerikaans industrieel verval. Sinds kort roken de schoorstenen weer en is zelfs een stripboekwinkel geopend. Mede geholpen door de oorlog in Oekraïne.

Bas Blokker

10 maart 2023

Leestijd 7 minuten

Een monument voor oorlogsveteranen naast het complex van JSMC in Lima.

Foto Dustin Franz

Zo leeg als zaterdag de parkeerplaats is bij winkelcentrum Lima Mall, zo vol staan ze op zondag bij de 118 kerken in Lima. Driehonderd mensen in de St. John, vijfhonderd in de Community Church. En hoeveel mensen een dag eerder in de mall? Afgezien van de uitgebluste verkopers, vijftien? Twintig? De jonge vrouw met de blauwe haren, die pretzels naar binnen werkt aan een tafeltje voor de schoonheidssalon. Het gezin dat een foto wil laten maken in een van de decors van Selfie University. De kromgetrokken man die een rok afrekent bij J.C. Penney, het laatst overgebleven warenhuis in dit winkelcentrum. „Heeft u een J.C. Penney-kaart?” Nee. „Wilt u een J.C. Penney-kaart?” Nee. Alles in dit vrijwel lege filiaal komt uit China, zelfs de souvenirbekers van Ohio.

O, wat is het makkelijk om een portret te schrijven van een stervende stad in Ohio. Het wordt niet voor niets de Rust Belt genoemd. Hier vind je de ruïnes van de Amerikaanse industrie. De autofabrieken, de toeleveringsbedrijven, de olieraffinaderijen – zoveel is in de laatste decennia van de twintigste eeuw uit Ohio en aangrenzende staten verdwenen. Het is de voedingsbodem van woede en wanhoop. Lima lijkt naadloos te passen in het rijtje van al die plaatsen in Ohio: Cleveland, Youngstown, Mansfield, Dayton, waar de prachtige huizen van een rijk verleden nu vervallen staan te wezen, met het afval van de buren in de tuin.

Maar Lima is niet in verval. Niet méér in verval, liever gezegd. En dat ligt ten minste deels aan nog een andere parkeerplaats in de stad. Deze is niet te zien vanaf de straat, alleen zichtbaar voor het oog van de satelliet. Zij is onderdeel van het complex van het Joint Systems Manufacturing Center in het zuiden van Lima. JSMC is een productielocatie van het ministerie van Defensie. Hier, en alleen hier, bouwt wapenfabrikant General Dynamics in exclusieve opdracht van het ministerie de M1 Abrams-tanks. Een nieuwe, politiek niet onomstreden order is een paar weken geleden geplaatst door president Biden, die Oekraïne „31 à 34” nieuwe Abrams-tanks beloofde.

Carrosserieën van tanks

De kale boompjes van Heritage Park schermen de zuidkant van de tankfabriek af. De fotograaf kijkt of hij vanaf hier zicht kan krijgen op het complex. Als hij zijn drone met camera probeert te laten uitstijgen boven de bomen komt het apparaat niet meer dan een halve meter van de grond. Elektronisch geblokkeerd, op de display van zijn camera verschijnt de mededeling dat hij op deze plek niet hoger mag vliegen.

Dan barst een geraas los achter de bomen en het hekwerk. Als een straalmotor, als een helikopter die gaat opstijgen. Maar er stijgt niets op, er is niets te zien. Het geraas stopt. Om na een paar minuten weer met volle kracht op te laaien . Dit moet de AGT 1500-turbomotor zijn die op kerosine de Abrams-tank aandrijft. Achter de bomen ligt de testbaan van het JSMC-complex. Via Google Earth zijn op de parkeerplaats roestige wrakken van tanks te zien – daar lijkt het in elk geval op.

In het **centrum van Lima** stonden veel winkelpanden jarenlang leeg, maar nu kruipt het leven de binnenstad weer binnen. De leegloop van de stad en de grote economische veranderingen hebben hun sporen nagelaten. Foto Dustin Franz

„Dat zijn geen wrakken”, zegt Steve Conley. De vakbondsleider, voorzitter van UAW Local 2075, de lokale bond voor de autobranche, leunt achterover in zijn piepkleine kantoortje een paar kilometer van de fabriek. „Het zijn de gestripte carrosserieën van tanks. Op dit moment bouwen we nog geen nieuwe tanks. We knappen alleen oude exemplaren op.” Conley, lasser van beroep, is wantrouwig. Hij wil niet dat het interview wordt opgenomen en hij vraagt: „Waarom zou ik met jou praten?”

Zijn wantrouwen zit ’m in de politieke context van de tankleverantie. De financiële en materiële steun van de VS aan Oekraïne, inmiddels opgelopen tot ruim 73 miljard dollar, wordt vanuit de rechtervleugel van de Republikeinse Partij afgeschilderd als een gebaar van oorlogshitserij en van desinteresse ten aanzien van de noden van Amerikanen zelf. Juist het district waarin Lima ligt, wordt in het Congres vertegenwoordigd door een van de kritische Republikeinen, de invloedrijke afgevaardigde Jim Jordan. Maar over de toezegging van Abrams-tanks? „Nee, daar heb ik Jim Jordan niet over gehoord”, zegt David Berger, terwijl hij een slok koffie neemt in café The Meeting Place on Market.

Berger is, tot zijn pensioen in 2020, drie decennia burgemeester geweest van Lima. Vraag het aan de voorzitter van de lokale Kamer van Koophandel, vraag het aan de pastoor van de katholieke parochie en ze zeggen: „David Berger heeft Lima gered.”

„Ik werd eind 1989 voor het eerst tot burgemeester gekozen”, zegt Berger. „En in januari 1990 kwam toenmalig minister van Defensie Dick Cheney naar Lima en kondigde op de trappen van Memorial Hall aan dat de tankfabriek zou worden gesloten.” In de jaren negentig zou Lima, net als andere steden, klap na klap krijgen. Vliegtuigonderdelenfabrikant Textron ging dicht, net als Westinghouse, waar ontstekingsmechanieken voor de luchtvaart werden ontwikkeld. Zo’n 8.000 banen, in een stad van 45.000 inwoners in 1990, verdampten in het decennium erna. Maar de tankfabriek bleef toch open, gered door David Berger.

„Het Pentagon wilde de tankfabriek ‘in de mottenballen leggen’, zoals ze het uitdrukten”, zegt Berger: sluiten en weer openen als nieuwe tanks nodig waren. Na de ineenstorting van het communistisch blok snoeide de VS flink in de defensie-uitgaven. De fabriek in Lima kwam op de zogeheten BRAC-lijst (Base Realignment and Closure), een ranglijst van minst noodzakelijke militaire bases en productiebedrijven. Berger lobbyde in Washington om uit te leggen dat een fabriek voor zulke hoogwaardige producten door zulke vakkundige arbeiders niet even kan worden stilgelegd en opgestart. De Kamer van Koophandel schatte destijds dat sluiting de regionale werkloosheid van 7 naar 10 procent zou opstuwen. Uiteindelijk mondde de bezuiniging van de jaren negentig uit in het omlaag brengen van de productie naar „één tank per maand”, aldus Berger. Het aantal arbeidsplaatsen daalde van 1.200 naar 300.

Nog dreigender dan de voorgenomen sluiting van de tankfabriek was de aankondiging van buurman British Petroleum (BP) dat het voortaan liever geraffineerde olie vanaf de Cariben met een pijplijn zou aanvoeren, dan het zelf te raffineren in Lima. Daarmee stonden niet alleen de 500 BP-banen op de tocht, maar ook de banen van acht bedrijven die op het complex waren gevestigd en afhankelijk waren van de raffinaderij. In een lokale economie zijn de belangen altijd vervlochten met het hele bedrijfsleven. „Daar was de stad niet meer bovenop gekomen,” zegt Berger.

Overwinning op het grootkapitaal

Berger, een Democratisch bestuurder in een door Republikeinen gedomineerde regio, wist een bonte coalitie te mobiliseren van raadsleden van beide partijen en BP op zijn gevoelige plek – zijn imago – te raken. Door goede contacten bij een grote investeringsmaatschappij wist Berger een nieuwe koper te engageren. Dat een gigant als BP van gedachten veranderde op initiatief van één plaatsje in Ohio was een zo uitzonderlijke overwinning van een Rust Belt-stadje op het grootkapitaal, dat hoogleraar geschiedenis Perry Bush er in 2013 het boek Rust Belt Resistance over schreef.

Het heeft nog jaren geduurd eer de stad overeind was gekrabbeld, zegt Berger. „Acht, negen jaar geleden begon het pas echt beter te worden.” Hij herinnert zich dat zijn vrouw, fysiotherapeut in een verpleeghuis, thuiskwam en zei: je zult niet geloven wat ik vandaag heb meegemaakt. In de gang had ze een groepje dokters en verpleegkundigen horen praten over een nieuwe wijnbar in de binnenstad. „Ben je al in The Met geweest?”, hadden ze aan elkaar gevraagd. „Dat was de eerste positieve buzz over Lima in jaren.”

Links: De etalage van een kledingzaak in de winkelstraat. Rechts: Een vervallen en leegstaand winkelpand in het centrum van Lima.
Foto’s Dustin Franz

Waar de mall aan de rand van de stad de ene na de andere ondernemer verliest, kruipt het leven de binnenstad weer binnen. Het is nog niet zo bruisend als op de foto uit 1936 die in het lokale historisch museum hangt, met overal in North Main Street geparkeerde auto’s, een tramspoor en tientallen mensen die winkelen en naar hun werk gaan. Berger zegt dat de leegloop van de stad – van 45.000 inwoners in 1990 naar 35.000 nu – en de grote veranderingen in de economie hun sporen hebben nagelaten. Het middenkader in banken en bedrijven is verdwenen, en daarmee een hele bevolkingsgroep die „lid was van de Rotary en altijd in de zak tastte als het om een initiatief voor de gemeenschap ging”.

De economie lijkt in rustiger vaarwater te zijn gekomen. De laatste jaren is er stelselmatig een surplus aan banen, zegt Berger. „Op elk moment zijn er nu binnen een straal van tien kilometer tweeduizend vacatures.” Dat is de nieuwe realiteit in de Rust Belt: overal hangen borden met ‘personeel gevraagd’. Dat geldt voor alle sectoren, van fastfoodrestaurants tot fabrieken. „Voor mij is dit de beste indicatie”, zegt Berger. „Van de mensen die in het St. Rita’s-ziekenhuis worden opgeleid, blijft 40 procent in Lima wonen.” De huizen zijn gewild, de binnenstad wordt aantrekkelijker: moet je kijken hoeveel restaurants er zijn. Iedereen is blij met de stripboekenwinkel. En zorgen over de tankfabriek maakt niemand zich meer.

Pfoe, zegt Steve Conley in zijn vakbondskantoortje. De vraag was: hoe is het om in een Abrams-tank te rijden? „Imposant. Omdat je weet wat-ie allemaal kan, zelfs als wij op de testbaan zonder munitie rijden. Het ding weegt 72 ton. Hij kan dit gebouw platwalsen.”

Aannemen, ontslaan, aannemen

Conley is zelf een veteraan, zes jaar gediend bij de marine, met vredesmissies in Libanon op zijn conto. In 2007 stapte hij over naar de tankfabriek, een paar maanden voordat zijn vorige werkgever, een bedrijf in assen voor zware voertuigen, moest sluiten tijdens de financiële crisis. De arbeidsvoorwaarden bij General Dynamics waren destijds beter dan nu. Conley pakt een rood boekje van tafel: de cao die met General Dynamics is afgesloten. „In oktober gaan we weer onderhandelen. Het loongebouw wordt een van de belangrijkste kwesties. Nu kost het een werknemer zes jaar om zijn maximum salaris te bereiken, terwijl de contracten maar voor vier jaar zijn. General Dynamics is steeds minder een aantrekkelijke werkgever.”

In de oude bioscoop is nu een bar en restaurant gevestigd.
Foto Dustin Franz

Op dit moment werken er 650 mensen in de fabriek. Zo’n tachtig zijn er net ontslagen, die worden in de lente weer ingehuurd. „De werkgelegenheid drijft hier op het getij van de orders. Aannemen, ontslaan, aannemen en weer ontslaan. Ik ben van 2013 tot 2017 ontslagen geweest. Een order voor Koeweit is vorig jaar afgerond, toen zijn er weer arbeiders ontslagen.”

Aan de tanks voor Oekraïne is nog niet begonnen. Volgens Conley moet Defensie de afspraken met Oekraïne nog afronden. Elk land waaraan de VS de M1 Abrams leveren, krijgt zijn eigen variant op het model, al naargelang de overeenkomst die tussen de VS en dat land is gesloten. Klanten zijn onder meer Egypte, Polen, Saoedi-Arabië. „Geen van die landen krijgt het model waarin Amerikaanse militairen vechten.”

De 31 à 34 tanks voor Oekraïne is een „big deal” voor Lima, vindt Conley. Over de wenselijkheid van Amerikaanse steun aan Oekraïne wil hij zich niet uitlaten – te politiek. Maar de dagen dat de Lima-fabriek op de BRAC-lijst stond en de arbeiders elke dag moesten vrezen voor ontslag, „liggen achter ons”, zegt hij. „Het ziet er zonnig uit.”

Is dit dan de samenvatting? Zo lang het slecht gaat in de wereld, gaat het goed in Lima? „Er gebeuren veel gevaarlijke dingen in de wereld”, zegt Conley.

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 11 maart 2023

Duizenden Pakistanen gearresteerd bij grote protestmars voor vrijlating oud-premier Khan

admin
November 25, 2024
0

Zeker vierduizend aanhangers van de populaire Pakistaanse oud-premier Imran Khan zijn sinds vrijdag gearresteerd op verschillende plaatsen in Pakistan. Dat melden internationale persbureaus maandag. Zondag is een protestmars richting hoofdstad Islamabad begonnen. Demonstranten eisen de vrijlating van Khan, die in de gevangenis zit na veroordelingen voor corruptie en het lekken van staatsgeheimen.

Aan de protestmars nemen volgens de autoriteiten zo’n tienduizend actievoerders deel. PTI, de partij van Khan, spreekt van veel hogere aantallen. Naar verwachting bereikt de stoet in de loop van maandag het centrum van de stad. Om dat te voorkomen hebben de Pakistaanse autoriteiten Islamabad hermetisch afgesloten. Grote wegen zijn geblokkeerd met zeecontainers en mobiel internet is in sommige delen van de stad afgesloten. Tegen actievoerders die wel de straat op gaan, gebruikt de politie traangas.

Khan en zijn aanhangers beschouwen de veroordeling als een complot van de regering en de top van het leger, dat in Pakistan veel invloed heeft. Pakistan werd decennia geregeerd door militaire dictators. In 2018 werd ‚volksfavoriet’ Khan gekozen, vier jaar later werd hij gedwongen om af te treden.

De voormalige premier, die vroeger professioneel cricket speelde, heeft zijn achterban opgeroepen in Islamabad te blijven totdat aan hun wensen, namelijk het vrijlaten van Khan, wordt voldaan. Enkele kopstukken van de PTI hebben maandag in de gevangenis overlegd met Khan. Zijn vrouw, Bushra Bibi, is een van de leiders van het massale protest.

Onverwachte verkiezingswinst

Ondanks de gevangenschap van Khan namen zijn getrouwen begin dit jaar wel deel aan de verkiezingen in Pakistan. Tamelijk onverwacht behaalden zij goede resultaten. De PTI werd voorafgaand aan de verkiezingen vrijwel lamgelegd door arrestaties. De PTI kon niet als één organisatie campagnevoeren — kandidaten moesten zich dus ‘los’ verkiesbaar stellen. Ondanks de onverwachte uitslag, kreeg Pakistan alsnog een verwachte regering onder leiding van de conservatieve premier Nawaz Sharif.

Sharif is er veel aan gelegen de populariteit van Khan aan banden te leggen. Deze zomer maakte zijn regering het voornemen bekend om de PTI via de rechter te verbieden. De regering beschuldigde de grootste oppositiepartij van het lekken van „geheime documenten” en het „aanzetten tot oproer”.

Aleksandr Loekasjenko, de president van Wit-Rusland, bezoekt maandag Islamabad. De regering verwijt het de achterban van Khan dat hij het buitenlandse bezoek gebruikt om opnieuw aandacht te vragen voor de vrijlating van de populaire oud-premier.

‘Grensbewaking doet niet alleen migranten pijn, maar ook de grensbewakers zelf’, toont deze Nederlandse documentaire

admin
November 25, 2024
0

Ramon Gonzalez is politiechef van het politiekantoor in La Joya. Het plaatsje van zo’n drieduizend zielen ligt in de zuidpunt van Texas, vlak bij de grensrivier met Mexico. Gonzalez en zijn manschappen pakken dagelijks criminelen op die immigranten, soms met tientallen tegelijk, over de Rio Grande smokkelen. De jacht op beide groepen ontaardt geregeld in wilde achtervolgingen, soms met dodelijke afloop. Als Gonzalez terugdenkt aan hoe bij een van die incidenten een jonge vrouw uit Honduras zich schreeuwend aan zijn broekspijp vastklampte voordat ze stierf door de verwondingen als gevolg van het auto-ongeluk, moet hij huilen.

Gonzalez en zijn manschappen werden in 2022 enkele maanden gevolgd voor een documentaire van de Nederlandse regisseur Loretta van der Horst. De film van iets meer dan een uur geeft een zeldzaam inkijkje in ‘de achterkant’ van de grensbewaking en grenscontroles, een thema dat ook in Nederland sterk speelt. Vanaf 9 december worden de controles door de Koninklijke Marechausse aan de grenzen met Duitsland en België geïntensiveerd, tot voor kort taboe gezien het vrij verkeer van personen en goederen in Europa. Hiermee wil de rechtse coalitie onder meer illgale migratie en mensensmokkel beter bestrijden.

De documentaire The Border Crossed Us werd, mede vanwege de unieke interviews, onlangs genomineerd voor een Gouden Kalf, de belangrijkste filmprijs in Nederland. En op enkele Amerikaanse filmfestivals werd de film van Van der Horst ook vertoond.

Als er één gebied is dat de willekeur van getrokken grenzen laat zien, is het Texas wel

Loretta van der Horst
documentairemaker

De documentairemaker, die in Honduras werd geboren als kind van een Nederlandse vader en een Puerto Ricaanse moeder, kreeg niet alleen zicht op de enorme druk die het werk als grensbewaker met zich meebrengt, „Ik was ook nieuwsgierig naar de onvermijdelijke morele dilemma’s bij het controleren van een grens”, vertelt ze in een café in Eindhoven. Voor haar was namelijk één ding duidelijk: grensbewaking leidt hoe dan ook tot geweld, of het nu doden en gewonden bij politie-achtervolgingen zijn, gezinnen die gescheiden worden, of de deportatie van illegale migranten terug naar – vaak – onveilige gebieden.

Behalve morele dilemma’s wilde Van der Horst ook mogelijke frustraties van grensbewakers blootleggen. Zo is mensensmokkel veel lastiger te bestrijden dan drugssmokkel, zegt politiechef Gonzalez bijvoorbeeld. Bij de laatste pak je het product af, vernietig je de partij. Met mensen kun je dat niet doen. „Die deporteren we terug. Zo krijgen smokkelaars en hun kartels steeds nieuwe producten.”

Ook worstelen politie-officieren met de vraag of ze wel tot het hart van bendes en criminele netwerken weten door te dringen. Komen we wel genoeg toe aan de bendeleiders „in hun grote huizen en Mercedessen?”, vraagt Gonzalez’ collega, politie-inspecteur Manuel Casas zich af. En hoe loopt het met migrantengezinnen af, waar ouders en kinderen na arrestaties worden gescheiden, vraagt politieagent Mayra Garza zich af.

Van der Horst concludeert aan het eind van haar project: „Grensbewaking doet niet alleen immigranten pijn, ook grensbewakers zelf. En nu de politieke druk op die laatste groep toeneemt, zullen ze die pijn meer gaan voelen.”

Filmmaker **Loretta van der Horst** : Grensbewaking leidt hoe dan ook tot geweld. Foto: Loretta van der Horst

Willekeur

Texas is niet toevallig gekozen, vertelt Van der Horst. Een groot deel van de een à twee miljoen illegale migranten die tijdens de binnenkort afgelopen Biden-periode de zuidgrens van de Verenigde Staten overstaken, deed dat in deze regio. „Maar Als er één gebied is dat de willekeur van getrokken grenzen laat zien, is het Texas wel”, zegt Van der Horst. Het gebied was achtereenvolgens Spaans, Frans, en Mexicaans grondgebied, in de negentiende eeuw korte tijd onafhankelijk, en vanaf 1845 Amerikaans.

Gonzalez en zijn mannen en vrouwen mogen dan Amerikaanse staatsburgers zijn en met hun mooie uniformen vooropgaan in het beschermen van de Amerikaanse soevereiniteit, maar dat kan niet verhelpen dat migranten en smokkelaars de agenten nog steeds als deels Mexicaans beschouwen. „Vendidos [verraders], is een scheldwoord dat we regelmatig naar ons hoofd geslingerd krijgen”, zegt een politieman in de documentaire. „Een grensbewaker die uit New York komt, heeft daar veel minder last van”, voegt Van der Horst eraan toe.

De film kent drie hoofdpersonen die hun eigen weg vinden in de wereld van de grenscontroles, met alle bijbehorende frustraties en gevoelens van futiliteit. Een simpel evangelie als: ‘Grenzen zijn er nu eenmaal om bewaakt te worden’, volstaat niet, zo blijkt.

De meest bevlogen grensbewaker is de eerdergenoemde inspecteur Manuel Casas. Als een radiopresentator hem vraagt hoe hij zijn werk rijmt met zijn expliciet beleden christelijk geloof, zegt Casas: „Elke wet van mensen krijgt kracht door God. Hij heeft de wetten gemaakt. […] Het woord van God zegt ook dat er dienaren zijn. Deze dienaren dragen het zwaard […] Ze zullen de toorn van God over je brengen. […] Wie zijn die dienaren? Iedereen die werkt voor de overheid, inclusief de politieagenten.”

Prediker

Een bizarre motivatie, zal een gemiddelde Europeaan zeggen, maar voor veel conservatieve Amerikanen klinkt dit heel vertrouwd, vertelt Van der Horst. „In de VS, zeker in het zuiden, is het christelijk geloof veel belangrijker dan in Europa. Politiek en religie zijn daar veel meer met elkaar verweven.”

Bovendien is Casas in zijn vrije tijd prediker. Dus helemaal verbaasd was ze niet over diens christelijke drijfveren. „Al vond ik het best heftig”, zegt Van der Horst. „Inspecteur Casas zei eigenlijk dat alles wat agenten zoals hij doen, in de naam van God is.”

Een van de collega’s van Casas gooit het over een andere, meer humanitaire boeg. Mayra Garza is een alleenstaande moeder met drie jonge kinderen en raakte gewond bij een wilde achtervolging van een suv die vermoedelijk vol migranten zat. „Mayra raakte mij heel erg”, vertelt Van der Horst. „Ze maakte vroeger heel nare dingen mee, zoals mishandeling thuis. Nu wil ze met haar jacht op mensensmokkelaars het goede doen”, aldus de documentairemaker.

„Zo helpt ze mishandelde vrouwen in de buurt, zowel migranten als niet-migranten. Ze probeert ze wegwijs te maken, zodat ze – ondanks alle beperkingen, zeker voor illegalen – toch hulp kunnen krijgen. Het frustreert haar dat ze voor migrantenvrouwen zonder documenten – vaak tijdens hun reis door Midden-Amerika het slachtoffer van verkrachtingen en gruwelijke mishandelingen – weinig tot niets kan doen.”

Tussen goed en kwaad

Garza zoekt tastend haar weg in het mistige gebied tussen goed en kwaad, ziet Van der Horst. „Net zoals veel van haar collega’s zet ze oogkleppen op, door puur op haar taak te focussen: mensensmokkelaars vangen, the bad guys, zoals ze die noemt. Maar even later zegt ze ook dat ze zich goed realiseert dat veel vluchtelingen en migranten juist háár als the bad guy zien. Smokkelaars zijn voor vluchtelingen de good guys, want die willen hen tenminste in veiligheid brengen.”

Ook politiechef Ramon Gonzalez, ofwel the chief, zoals Van der Horst hem noemt, maakte indruk. Als leidinggevende durfde hij het aan groen licht te geven voor een filmproject over een controversieel onderwerp. „Gonzalez weet dat grensbewaking pijn doet en dat wilde hij laten zien”, aldus de regisseur. „Hij geeft ook in zijn eigen korps mensen ruimte voor het uiten van emoties, al moet je niet denken dat iedereen daar ’s avonds huilend naar huis gaat.”

Komen we wel genoeg toe aan de bendeleiders in hun grote huizen en Mercedessen, vraagt inspecteur Casas zich af

De politieman gelooft in zijn werk, vertelt Van der Horst, maar dan moet het wel ergens toe leiden. De leidinggevende in La Joya verbijt zich als collega Garza hem vertelt dat een belangrijke smokkelaar alweer op vrije voeten is gesteld na betaling van een sterk verlaagde borgsom (van 3 miljoen naar 112.000 dollar). Ook vreest Gonzalez voor de toekomst. De massale deportaties van illegale migranten (Trump heeft kiezers beloofd het aantal en tempo van deze deportaties flink op te voeren) „geven de kartels meer inkomstenbronnen”.

Of Gonzalez nog lang op het politiebureau in Zuid-Texas zal blijven, is de vraag. Van der Horst vertelt dat the chief ervan droomt ergens les te gaan geven.

Politievrouw **Mayra Garza** helpt mishandelde migrantenvrouwen

De documentaire The Border Crossed US is te zien via NPO Plus en Pathé Thuis

Marechaussee wil ‘neutraal blijven’

In Nederland is de Koninklijke Marechaussee (Kmar) verantwoordelijk voor de grensbewaking en helpt, samen met de politie, met het zichtbaar maken en ontmanteling van (mensen-)smokkelnetwerken. Sporadisch worden gezinnen uit vrachtwagens en andere voer- en vaartuigen gehaald. NRC vroeg de marechaussee toestemming om gesprekken met medewerkers te voeren over de documentaire The Border Crossed Us en de daarin aangeroerde thema’s. Dit verzoek werd afgewezen.

„De Koninklijke Marechaussee is een organisatie die de wet handhaaft”, aldus een woordvoerder. „Onze taak is om het beleid van de regering uit te voeren. We proberen hierbij zo neutraal mogelijk te blijven en geen persoonlijke meningen te geven over het beleid of maatschappelijke kwesties. Omdat we een neutrale organisatie zijn, gaan we niet in op onderwerpen zoals de ‘zin’ van ons werk, of de frustraties die soms ontstaan door herhaaldelijke activiteiten van mensensmokkelbendes.”

De weelde van drie iconische kunstenaars die in 1504 elkaar de hand konden schudden

admin
November 25, 2024
0

De Britse koning Charles III bezit een wereldvermaarde kunstcollectie, die gedeeltelijk voortkomt uit de verzameling van zijn 17de-eeuwse voorganger en naamgenoot Charles II (1630-1685). In die tijd kende Engeland, anders dan bijvoorbeeld de Nederlandse Republiek of Italië, geen bijzonder grote traditie van lokale kunstproductie. Dus moesten ze het doen met kunstenaars van het Europese vasteland die ze bewonderden. De Royal Collection bulkt zelfs van bladen door Italiaanse renaissancekunstenaars van topkwaliteit. De King’s Gallery in Buckingham Palace toont nu een selectie van zo’n 150 tekeningen van kunstenaars als Fra Angelico, Leonardo da Vinci, Correggio en Carracci.

Raphael, **De Drie Gratiën**, ca.1517–18. (te zien in King’s Gallery)

Giovanni Bellini, Het hoofd van een oude man, c. 1460–7. (te zien in King’s Gallery) en Bernardino Campi, De Maagd en het Kind, ca. 1570–80. (te zien in King’s Gallery)

Foto’s Royal Collection Trust

De expositie – met secties als ‘figuren’, ‘koppen’, ‘studies voor paleisdecoraties’ – laat zien dat tekeningen in de 15de en 16de eeuw meestal niet bedoeld waren als zelfstandige kunstwerken. Vaak zijn figuren, motieven of composities getekend ter voorbereiding van een schilderij of fresco. Illustratief is een studie in rood krijt waarin de befaamde schilder Rafael de figurenrijke compositie van een groot tapijtontwerp voor de bijbelscène van de Sleuteloverdracht van Christus aan de apostel Petrus (ca 1514) uitprobeert in de vorm van een groep mannen die poseren in hun alledaagse kleren.

Bij de ‘studies naar de natuur’ zijn schetsen van landschappen, paarden en poezen, maar ook een opvallende houtskooltekening toegeschreven aan de Venetiaan Titiaan, met een natuurgetrouwe weergave van de exotische struisvogel (ca. 1550). Het lichtblauwe blad is voorzien van een raster dat erop duidt dat het motief bedoeld was om te worden overgezet naar een schilderij, maar dat werk is niet meer bekend.

De presentatie van werk van de ene briljante tekenaar na de andere, geeft daarmee een overvol maar ook adembenemend fraai overzicht van renaissance-tekeningen en hun functies, uit artistieke centra vooral in de noordelijke helft van het huidige Italië. De nadruk die daar destijds werd gelegd op het belang van het maken van tekeningen in het artistieke proces, en de grote aandacht die kunstenaars er daarom ook aan besteedden, verklaren de uitzonderlijke kwaliteit van de tekeningenproductie die deze expositie weerspiegelt.

Verbeten expressie

Van meer studieuze aard is een tweede tentoonstelling in Londen, in de Royal Academy, over Italiaanse renaissance-kunst, met 45 bruiklenen uit collecties in het Verenigd Koninkrijk en elders in Europa. Hier geen overdonderend aantal kunstenaars en tekeningen, maar juist een relatief klein aantal goedgekozen werken, uit een tijdsspanne van slechts enkele jaren, en gemaakt door drie iconische kunstenaars. In 1504 konden ze elkaar in Florence de hand schudden: Leonardo da Vinci (1452-1519) en Michelangelo (1475-1564), beiden uit de omgeving afkomstig, hadden elders gewerkt en waren in de eerste jaren van de 16de eeuw kortstondig terug in Florence. De jonge Rafael (1483-1520) uit Urbino, verbleef in dat jaar in de stad om te leren van de werken van de buitengewone kunstenaars van die tijd.

Foto Royal Academy of Arts, Londen. / Prudence Cuming

Leonardo da Vinci, De Maagd en het Kind met Sint Anna en de jonge Johannes de Doper (‘The Burlington House Cartoon’), ca. 1506-08. Houtskool met wit krijt op papier, gemonteerd op doek, 141,5 x 104,6 cm, te zien in Royal Academy) en Toegeschreven aan Pietro Faccini, Het hoofd van een jongeling, ca.1590.

Foto’s The National Gallery, Foto Royal Collection Trust

Op even ingenieuze als instructieve wijze toont de expositie de artistieke verhoudingen tussen de drie kunstenaars. Zo maakte Rafael schetsen naar een cirkelvormig, tachtig centimeter hoog, marmer-reliëf door Michelangelo, bijgenaamd ‘Taddei tondo’ naar opdrachtgever Taddeo Taddei (1504-1507). Het stelt de Maagd Maria voor met half liggend in haar armen het Christuskind. Hij lijkt weg te duiken voor een vleugelklapperend vogeltje (een distelvink, symbool van Christus’ latere lijdensweg) in de handen van de jonge Johannes de Doper. Rafaels tekening staat in de expositie op een sokkel precies halverwege de afstand tussen Michelangelo’s reliëf en een schilderij van Maria met kind (‘Bridgewater Madonna’, 1507), waarin Rafael een vergelijkbare compositie heeft toegepast.

Raphael, **De Maagd Maria met het Kind en de jonge Johannes de Doper (‘De Esterhazy Madonna’)**, c. 1508. Tempera en olieverf op paneel, 28,5 x 21,5 centimeter, te zien in Royal Academy)

Even doordacht is de plaatsing, pal tegenover Michelangelo’s tondo, van een tweede uitzonderlijk bruikleen: Leonardo da Vinci’s enorme houtskooltekening van de bijna levensgrote Maria zittend op schoot bij haar moeder Anna. Ook hier heeft het Christuskind een liggende pose en ook nu staat Johannes ernaast. Mogelijk, zoals in deze expositie en de bijbehorende catalogus voor het eerst wordt geopperd, was deze tekening bedoeld als ontwerp voor een nooit voltooid altaarstuk voor de grote zaal van het Florentijnse stadsbestuur in het Palazzo della Signoria.

Voor diezelfde zaal maakten Michelangelo en Leonardo tussen 1503 en 1506 ontwerpen voor frescoschilderingen van veldslagen waarin de stadstaat Florence in het verleden verwikkeld was geweest. Ook deze projecten zijn nooit voltooid, maar in een reeks tekeningen laat zich in de expositie prachtig volgen hoe de kunstenaars op papier hun schilderingen voorbereidden: Leonardo in de Slag bij Anghiari met aandacht voor verbeten expressie in de hoofden van mensen en paarden, Michelangelo geconcentreerd op de anatomie van naakte mannen die zich klaarmaken voor de Slag bij Cascina. En in een pentekening (1505), losjes geïnspireerd op Michelangelo’s fresco-ontwerp, maar dan met een zodanig gedraaid perspectief op twee naakte mannen dat het lijkt alsof de tekenaar zelf deel is geworden van het groepje, openbaart zich het compositorische genie van Rafael.

Tentoonstelling Renaissancekunst uit Boijmans in Parijs

Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam bezit een van de belangrijkste verzamelingen van Italiaanse renaissancetekeningen in Nederland. Een selectie van 122 bladen uit die collectie wordt nu getoond in de Fondation Custodia in Parijs. Naast al vaker beschreven en geëxposeerde bladen uit de periode 1400-1600, van de hand van onder anderen Pisanello, Jacopo Tintoretto, Paolo Veronese, en een bijzondere groep tekeningen door Fra Bartolommeo, worden ook nieuwe vondsten en toeschrijvingen gepresenteerd. Zo is uit recent onderzoek, gefinancierd door de Getty Foundation, gebleken dat een Engel van de Annunciatie (ca. 1514) in rood krijt moet worden toegeschreven aan de Florentijnse schilder Jacopo Pontormo, en een indrukwekkende zwartkrijttekening van de Bijbelse Jozef van Arimathea met het lichaam van de gestorven Christus (1590-1610), aan Aurelio Lomi uit Pisa.

Naissance et Renaissance du dessin italien: Italiaanse renaissancetekeningen uit Museum Boijmans Van Beuningen. T/m 12/1. Fondation Custodia, Parijs. Info: fondationcustodia.fr.

Michelangelo Buonarroti, **Studies van mannelijke hoofden, helmen voor soldaten en gezichtskenmerken**, c.1504. (pen, bruine inkt, en zwart krijt op papier, 20,5 x 25,3 cm, te zien in Royal Academy).

Michelangelo Buonarroti, Mannelijk naakt, c. 1505-06. (Zwart krijt op papier, 40,4 x 22,5 cm, te zien in Royal Academy) en Raphael, naar Michelangelo Buonarroti, David, c. 1505-08. (pen en bruine inkt op papier, 39,6 x 21,9 centimeter, te zien in Royal Academy).

Foto’s Teylers Museum, Haarlem en British Museum

Luister naar