Sam Bettens, zanger van K’s Choice.
Foto Daniel Niessen
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Sam Bettens De zanger van K’s Choice schreef een openhartig boek over zijn transitie. ‘Ik heb veel gehad aan de verhalen van andere transgender mannen. Als ik die rol voor anderen kan spelen dan doe ik dat echt met het allergrootste plezier.’
Toen Sam Bettens, de zanger van de Belgische rockgroep K’s Choice, drie jaar geleden in transitie ging, maakte hij iedereen die dat wilde deelgenoot. Wekelijks hield hij een vlog bij waarin hij openhartig verslag deed, bijvoorbeeld van het effect van testosteroninjecties op zijn stem. „Ik heb meer moeite met de hoge noten, maar ik klink nog niet echt als een dude”, zei hij in het Engels.
En nu is er een boek, Ik ben. Daarin vertelt hij over zijn eerste zoenen (met jongens), over zijn coming out als lesbienne, de relatie met zijn twee oudste kinderen (uit het eerste huwelijk van zijn vrouw), de adoptie van zijn twee jongste kinderen, het leven van een gay couple in een conservatieve zuidelijke staat van de VS (Tennessee), de verwijdering van zijn borsten, en over zijn tweede carrière bij de brandweer.
Sam Bettens schrijft in heldere taal, met humor, en met zelfrelativering. ‘Ik ben een brandweerman’ heet één van de hoofdstukken. Het begint zo: ‘Als ik de titel van dit hoofdstuk lees ben ik opnieuw lichtelijk geschokt over het feit dat dit niet alleen een hoofdstuk in mijn boek is, maar ook een hoofdstuk in mijn echte leven. Om het maar even over een midlifecrisis te hebben. Welke vrouw van midden veertig wandelt op een dag een willekeurige brandweerkazerne binnen en vraagt twee brede brandweermannen: ‘Ben ik te oud en/of te mager om bij de brandweer te mogen?’ Het sollicitatiegesprek vindt plaats tijdens een Europese tour van K’s Choice, via Skype. Bettens wordt aangenomen.
Vooral het hoofdstuk over stiefouderschap was moeilijk om te schrijven, vertelt hij in een koffiebar in Mechelen. In dat hoofdstuk staat onder meer deze pijnlijke anekdote: toen een klasgenoot van zijn oudste zoon jaren geleden naar een kerstfoto van het gezin wees en vroeg wie er nog meer op stond, antwoordde zijn zoon dat dat ‘de hulp’ was. „Het was blijkbaar minder gênant om de hulp op je kerstkaart te hebben (of om überhaupt een hulp te hebben) dan om toe te geven dat je moeder gay is.” Tegenwoordig woont het gezin in Palm Springs, Californië.
Waarom wilde je zulke persoonlijke dingen delen?
„Ik vind het fijn om open te praten en me kwetsbaar op te stellen. Omdat ik merk dat je op die manier binnenkomt bij mensen. Daar krijg je ook iets voor terug. Als mensen zeggen ‘dat is exact wat ik bedoel’, dan voel je je minder alleen.”
„En zelf heb ik er ongelooflijk veel aan gehad om de verhalen van andere transgender mannen te horen. Als ik die rol voor anderen kan spelen dan doe ik dat echt met het allergrootste plezier.”
Schrijven is een vorm van therapie geweest, schrijf je in je boek.
„Ja, het heeft me geholpen net iets dieper te gaan. Over veel thema’s had ik natuurlijk al eens nagedacht. Maar ik maak vaak dezelfde kringetjes in mijn hoofd. Zelfs in gesprekken met vrienden heb je dat: zij weten al wat je gaat zeggen, jij weet al wat ze terug gaan zeggen. Dan verval je snel in dezelfde patronen. Voor een boek is dat niet genoeg. Dat hoofdstuk over stiefouderschap was moeilijk om te schrijven. Maar aan de andere kant was het goed om te beseffen: we zijn er wel gewoon uit gekomen.”
„Het leven in Tennessee woog zwaarder op ons dan we op dat moment vermoedden. Toen we de kinderen inschreven op een school in Californië merkten we meteen dat er iets van ons afviel. In Tennessee durfden we bijvoorbeeld niet hand in hand over straat te gaan. Dat voelde niet veilig.
„Als de kinderen in Tennessee op straat speelden gingen ze het ene na het andere huis binnen. Maar als ze dan bij ons huis kwamen was er een meisje dat stopte en zei: sorry, ik mag hier niet naar binnen.”
En nu zijn jullie plotseling een ‘straight couple’.
Lacht: „Ja, mijn vrouw vindt dat saai. Ze zegt: we gaan andere queer couples niet meer aantrekken. We zien er te gewoon uit. Dat is misschien het enige nadeel.”
Jullie kinderen zijn niet opgevoed met het idee dat er vaste rolpatronen zijn. Wat maakt het dan eigenlijk nog uit, man of vrouw? Wat maakt een man een man?
„Ik vind het moeilijk om uit te leggen wat voor mij nu juist het verschil maakt. Het is een heel breed spectrum. Ik kwam gisteren nog iemand tegen die haar borsten heeft laten wegnemen, maar niet geïnteresseerd is in hormonen, of in het veranderen van haar naam of persoonlijke voornaamwoorden. Die wou gewoon haar borsten weg. Ik wou echt naar één kant van het spectrum gaan. Terwijl ik tegelijkertijd ook heel trots ben op mijn vrouwelijke kanten. Het kunnen praten over dingen bijvoorbeeld. Ik heb mij ook wel afgevraagd: waarom is dat uiterlijk dan zo belangrijk? Bij mij ging het echt letterlijk over: borsten weg, hormonen nemen, er mannelijker uitzien. En dat ik mij nu aan de wereld kan presenteren als man.”
„Maar moest ik morgen alleen op de wereld zijn en ik zou niemand meer zien, dan nog zou ik die borstoperatie hebben gedaan. Voor mezelf. Ik herinner me heel sterk een moment dat we op tour waren, pre-transitie. Na de show deed in de kleedkamer de binder (onderkleding die de borsten platdrukt, red) af die ik droeg. Ik hoefde alleen naar de tourbus te lopen en wilde meteen gaan slapen. In een spiegel ving ik een glimp op van mezelf en toen heb ik meteen die binder weer omgedaan. Terwijl niemand me zag. Ik heb geen leven lang in afschuw naar mijn borsten gekeken. Maar op een moment was de deksel eraf en begon ik mij daar heel hard aan te storen.”
Het is een breed spectrum, zeg je. Maar had je na je transitie niet het gevoel dat je juist in een hokje moest passen, het hokje ‘man’?
„Ik denk dat dat voor veel transgender mannen in het begin een zoektocht is. Dat je extra stoere dingen koopt bijvoorbeeld. Dat je een beetje over board gaat naar de andere kant. Ik heb in mijn kleerkast een aantal dingen hangen die ik in een mannenwinkel heb gekocht, maar die iets stylish, iets vrouwelijks hebben. Die heb ik nog niet gedragen.
„Ik moet toegeven dat ik heb nagedacht over: hoe praat ik? Dat ging niet alleen over de toon van mijn stem. Maar ook: hoe eindig ik een zin? En ook: hoe handel ik? Hoe ga ik bijvoorbeeld zitten?
„Soms kom ik nog in situaties waarin ik twijfel: als hier de mama’s staan te praten en daar de papa’s, waar ga ik dan bij staan? Als ik die mannen niet goed ken, en ze zijn over hele mannelijke dingen aan het praten, dan ga ik, zeker in Amerika, toch eerder bij de mama’s over de kinderen praten.”
„De keuze voor mijn naam vond ik ook niet zo simpel. Ik heb bewust voor een niet zo mannelijke naam gekozen. Ik dacht: als ik aan het veranderen ben maar ik zie er nog uit als een vrouw, dan kan ik geen Mark heten. Sam is best een genderneutrale naam. Nu heb ik er een beetje spijt van. Nou ja, geen spijt, ik vind het een mooie naam. Maar als ik in een situatie kom waar mensen misschien nog twijfelen dan stel ik mij voor als Samuel.”
Hebben de mannelijke hormonen ook iets gedaan met je karakter?
„Ik merkte in het begin wel dat ik ongeduldiger werd. Ik wilde sneller een oplossing. Mijn vrouw zegt dat ook: Vroeger was het uren en uren praten zonder afronding. Gelukkig kan ze er wel om lachen.
„Het heeft heel erg geholpen dat mijn vrouw begreep dat dit belangrijk voor mij was. Het was niet zo dat ze alleen maar zei: oké, ik doe wel mee. Ik denk dat zij ook écht zag wie ik was. Dat ze waarschijnlijk ooit verliefd geworden was op wat er al in mij zat.”
Je had een carrière en een gezin. Maakte dat je transitie makkelijker of juist moeilijker?
„Ik heb me vaak afgevraagd of het zo lang heeft geduurd omdat ik veel te verliezen had. Maar ik heb nooit echt angst gehad dat ik m’n gezin zou verliezen of dat mijn ouders me niet graag meer zouden zien. Ik heb het wel eens met een therapeut besproken. Die zei: mensen die aan de rand van de maatschappij staan, die niks meer te verliezen hebben, staan soms heel dicht bij zichzelf. Ik had kinderen en een succesvolle carrière. Ik was daar druk mee, ik was altijd on the go. Dat was natuurlijk de beste afleiding.”
Sommige mensen kijken niet graag naar foto’s voor hun transitie. Hoe is dat voor jou? Je bent een publiek persoon dus internet staat vol met oude foto’s.
„Het was voor mij geen optie om dit onder de radar te doen. Het zou ook raar zijn om de eerste 46 jaar van mijn leven, die ook fantastisch mooi waren, weg te cijferen. Maar eerlijk gezegd vind ik het niet superfijn om naar oude foto’s te kijken. In mijn huis heb ik geen foto’s hangen waar ik heel vrouwelijk op sta.”
Kun je nog wel luisteren naar je oude stem?
„Dat is niet zo’n simpele vraag. Mijn stem is wel verlaagd, maar niet zo veel als ik had gehoopt. Als ik mezelf hoor zingen dan vind ik eigenlijk dat ik nog als een vrouw klink. Ik probeer daar een weg in te vinden door te denken: er zijn meer mannen die als een vrouw klinken als ze beginnen met zingen. Daar moet ik mij misschien aan vasthouden zodat ik niet ga beginnen mijn stem te haten, want dat zou erg ingewikkeld zijn. Tegelijkertijd ben ik namelijk ook blij dat mijn stem niet te veel is veranderd. Dat we binnen twee maanden op tournee gaan met K’s Choice en dat ik die nummers gewoon nog kan zingen. Van een aantal nummers hebben we wel de toonsoort veranderd, omdat ik de hoge noten niet meer haalde.”
In mei geeft K’s Choice twaalf concerten in België en Nederland om het dertigjarige jubileum van de band te vieren. Plannen voor een nieuw album zijn er niet. „Mijn volgende plan”, zegt Bettens, „is om een solo country plaat te maken.”
Je gaat echt all the way om Amerikaan te worden?
„In Tennessee was ik omringd door country en ik haatte dat. En nu ben ik in Californië en kan ik naar niks anders luisteren. In april heb ik een sessie van een week in Nashville gepland om te gaan schrijven. Als het lukt een platencontract te tekenen dan ben ik de eerste transgender country artiest die dat doet.”
