N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Onderzoek 457 basisscholen Een proef met gratis ontbijt op de basisschool is zo succesvol dat minister Wiersma (Onderwijs, VVD) het budget wil verlengen en de groep scholen fors wil uitbreiden. Voor scholen is de organisatie niet altijd eenvoudig.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data97691740-c479e3.jpg)
Foto Sanne Donders
De kinderen eten gezonder en gevarieerder. Ze hebben meer energie, geeuwen minder tijdens de les en kunnen zich beter concentreren. Ze zijn gemotiveerder en alerter dan voorheen.
Dit zijn de belangrijkste bevindingen van leerkrachten op 457 basisscholen die de afgelopen vier maanden gratis ontbijt en pauzehapjes serveerden aan leerlingen. Het onderzoek is uitgevoerd door het Jeugdeducatiefonds, de organisatie die ook de ontbijten organiseerde.
Er is een vragenlijst over het project gestuurd naar 648 basisscholen, waarvan 547 hem invulden. 84 procent van die groep maakte gebruik van het tijdelijke budget voor schoolmaaltijden; de rest niet. Zij deden het om verschillende redenen niet; sommige zagen weinig leerlingen die met een lage maag naar school gaan, andere vonden de organisatie van een ontbijt te ingewikkeld.
Grote effecten
De positieve effecten op de scholen die ontbijt serveerden, zijn groot. Van de 457 scholen zegt 63 procent dat leerlingen zich beter kunnen concentreren, 66 procent dat ze meer energie hebben en 70 procent vindt dat de kinderen nu gezonder eten. Leraren merken onder meer op: „Kinderen komen nu op tijd op school. 8.30 was lastig, maar 7.45 en dan lekker eten gaat wel goed. Ze beginnen veel relaxter aan hun dag nu.” En: „ Het is een gezellig, sociaal gebeuren, mooie start, vooral voor kinderen die dit thuis niet zo ervaren.”
Minister Wiersma (Onderwijs, VVD) gaat het budget verlengen en de groep scholen fors uitbreiden, zou hij deze week bekendmaken in een brief aan de Tweede Kamer. Het Jeugdeducatiefonds en het Rode Kruis, dat al langer ontbijt uitdeelt op basisscholen in Friesland, zullen het uitvoeren. Zij gaan het geld verdelen.
Lastig voor de scholen
Wel zegt 57 procent van de scholen dat het organiseren van de schoolmaaltijd niet eenvoudig is. Sommige hebben te weinig ruimte om eten te serveren aan grote groepen kinderen. Of ze hebben te weinig koeling en kastruimte om eten op te slaan. Scholen die zelf boodschappen deden, hadden niet altijd het geld om voor te schieten. Scholen die rechtstreeks een factuur lieten betalen door het Jeugdeducatiefonds merkten soms dat (door de grote hoeveelheid aanvragen) de financiële medewerker de betaling niet op tijd kon doen en dat dit problemen opleverde met de leverancier. En verder vragen veel scholen zich af hoe lang dit project gaat duren, want voorlopig is het maar tijdelijk. Dat gaat veranderen.
Begin oktober stemde het ministerie van OCW in met een eenmalige bijdrage aan maaltijden op de basisschool voor de duur van vier maanden. Dat was jarenlang taboe: ouders zijn zelf verantwoordelijk voor maaltijden, was het idee, en leraren hebben het al druk genoeg. Op veel scholen in achterstandswijken kwamen kinderen met een lege maag op school. Veel scholen hadden wel onder meer Ligakoeken in de kast klaarliggen.
Aanleiding om nu tóch voor hele klassen ontbijt te organiseren, waren de stijgende inflatie en de plotseling gestegen gasprijzen. Idee was dat ouders daarna weer zelf ontbijt kunnen inkopen na de verhoging van de bijstand en toeslagen en invoering van het budgetplafond voor de stroomrekening per januari. De acute financiële problemen werden na de zomervakantie zichtbaar: veel scholen constateerden dat sommige ouders in acute financiële problemen kwamen. Een jongen van 11 jaar in Rotterdam viel flauw op school. Navraag leerde dat hij al het hele weekend niets had gegeten.
Het Jeugdeducatiefonds steunde al 490 basisscholen in arme wijken. Die scholen mogen elk 10.000 euro per jaar aanvragen voor kleine ingrepen die het leven van een leerling, of een groep leerlingen, verbeteren. Voor een bed, een fornuis of een fiets.
OCW vroeg het fonds welke scholen baat zouden hebben bij het gratis ontbijtbudget. In beginsel zijn dat er volgens voorzitter Hans Spekman van het Jeugdedeucatiefonds – voormalig PvdA-partijvoorzitter – 1.800 van de ruim 7.000 basisscholen in Nederland.
Als op een school ruim de helft van de leerlingen in „relatieve armoede” opgroeit – thuis 150 procent van het sociaal minimum (ongeveer 2.000 euro netto voor een stel met twee of meer kinderen, inclusief toeslagen) – mogen ze zich aansluiten bij het fonds.
De ontbijten, en soms lunches, werden tijdens de vier maanden ingekocht en klaargemaakt door vrijwilligers, ouders en onderwijs-assistenten. Slechts een klein aantal scholen zette leerkrachten er voor in.
Ook de leerlingen op twee basisscholen in Zuid-Limburg, die vier jaar lang onder begeleiding meer bewogen én een ‘gezonde‘ lunch kregen op school, blijken thuis gezonder te gaan eten. Dat blijkt uit een studie die deze week werd gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.
