Met Caroline van der Plas op campagne. ‘Kom je met mij een slotdebatje doen, Mark?’

Wat voor partij is BBB? Een melkveehouder uit Hei- en Boeicop wil weleens weten hoe het zit. „Zijn jullie rechts, centrum of een beetje conservatief?” De BoerBurgerBeweging houdt op maandagavond een verkiezingsbijeenkomst in het Huis van Eemnes, in Eemnes – op de grens van Utrecht met Noord-Holland. Partijleider Caroline van der Plas is er ook.

„Wij gaan gewoon voor de inhoud die ons ligt”, antwoordt Ingrid de Sain, boerin in Schellinkhout en lijsttrekker van BBB in Noord-Holland, door de microfoon. „De inhoud die ons aanstaat, daar gaan we verder mee. Wij zijn van het gezonde, nuchtere verstand.”

Er wordt hard geklapt. Maar niet iedereen is tevreden. Ondernemer Marc Kramer, op een van de eerste rijen, zegt dat iederéén „gezond verstand” heeft. „Ik vind het een dooddoener. Zit u tegen de linkerkant aan? Dan word ik alsnog leeggezogen en stem ik dus echt niet op u.”

De Sain weet zich niet goed raad: „Wij kunnen het achterste van onze tong nog niet laten zien. Dan spelen we andere partijen in de kaart.”

We vinden net als de SP dat de energiebedrijven genationaliseerd moeten worden

Dan staat Caroline van der Plas op. Ze draagt een lang zwart vest, zwarte gympen. „Sociaal gezien”, zegt ze, „zijn wij eerder links dan rechts. Wij willen meelopen met de zwaksten in de samenleving. We willen voor ouderen zorgen, zodat ze niet drie dagen in dezelfde luier zitten. En voor de studenten die zijn genaaid door het leenstelsel. Als je dat allemaal niet wil, moet je niet op ons stemmen.”

In de zaal is het stil. Van der Plas praat door: „We vinden net als de SP dat de energiebedrijven genationaliseerd moeten worden, maar we willen ook minder regeltjes voor mkb’ers en minder lasten. En ik kan goed overweg met JA21, die een strenger asielbeleid wil.” Wéér wordt er hard geklapt. „Duidelijk verhaal”, zegt Marc Kramer. „Bedankt voor de uitleg.”

Het enige wat BBB nu heeft, is één zetel in de Tweede Kamer – die van Caroline van der Plas. Maar in peilingen staat de partij (bijna 11.000 leden) al zo lang op zo’n grote winst dat de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen op 15 maart lijkt te draaien om vragen als: welke partijen verliezen voorál aan BBB en in welke provincies het ergst? Wat betekent dat voor de Eerste Kamer? En zullen de stikstofplannen van het kabinet nog uitgevoerd kunnen worden door de provincies als BBB daar de macht grijpt?

Bakkie doen

Caroline van der Plas vindt dat zíj nu in de belangrijkste verkiezingsdebatten tegenover Mark Rutte zou moeten staan. „Kom bij ons een bakkie doen, Mark”, zegt ze op sociale media. „Dan doen we samen een klein slotdebatje, met z’n tweetjes.”

Het klinkt zelfverzekerd. Maar in de weken dat NRC de BBB-campagne van dichtbij volgt – in Eemnes, Deventer, op Urk, in Amsterdam op de Huishoudbeurs – wordt duidelijk dat ze bij BBB ook wel beducht zijn voor wat er kan gebeuren. Ze moeten er niet aan denken dat de partij net als de LPF en FvD na de verkiezingsoverwinning in elkaar stort. En dus zijn de ruim vijfhonderd kandidaten voor de Eerste Kamer, de provincies en waterschappen vooral geselecteerd op hoe ze meedoen in een groep: mensen met een al te groot ego kregen geen plek op een lijst. Daarna zijn ze állemaal getraind om met media om te gaan en om campagne te voeren.

Er zijn ook zorgen over Van der Plas, die wordt bedreigd. En de verwachtingen over de partij en vooral over háár zijn hooggespannen. Dus kun je Van der Plas voor en achter het podium soms horen zeggen: „Ik heb geen toverstafje.” En ja, zegt ze na het bezoek aan de Huishoudbeurs, op een zaterdagmiddag: „Ik zal vast ook mensen gaan teleurstellen.”

BBB is voor verreweg de meeste kiezers: Caroline van der Plas, die al meteen nadat ze Kamerlid was geworden veel op tv was. De partij is ook: de zes bestuursleden (vier mannen, twee vrouwen) en marketing-expert Henk Vermeer. Hij is een van de oprichters van BBB en ambtelijk secretaris van de fractie in de Tweede Kamer. Hij is ook campagneleider. Al in oktober 2021 wees BBB in het hele land ‘rayonhoofden’ aan om op te zoek te gaan naar kandidaten voor de Provinciale Staten. BBB heeft ook genoeg kandidaten om in alle 21 waterschappen mee te doen.

Op een dinsdagavond in februari zitten zo’n vijftig BBB-kandidaten achter hun laptop. Ze krijgen online les in campaigning, zoals debattrainer Gijs Weenink het noemt. Hij vertelt waar ze hun posters het beste kunnen plakken op de borden, linksboven, en zegt dat het geen zin heeft om flyers uit te delen of aan te bellen in buurten waar bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 niemand op BBB heeft gestemd. Weenink zegt dat ze het zelf kunnen uitzoeken, „op stembureau-niveau”, via hun gemeente.

„Hatseflats”, roept Weenink als iemand in zijn ogen een goed idee heeft: met een soort BBB-zeppelin de lucht in gaan. Hij komt zelf met ideeën uit de tijd dat hij CDA-campagnes leidde: een luchtkussen huren voor kinderen (dan kun je langs de kant met ouders praten), cafés afhuren die te klein zijn waardoor journalisten zien dat het „overvol” is. „De benen moeten uit het raam hangen!” Media-aandacht, zegt hij een paar keer, dáár gaat het om. „Blijven we dan wel oprechte politici?” vraagt een BBB’er in de chat. Weenink komt aan lang niet alle vragen toe, ook niet aan deze.

Hij vindt dat ze BBB-ballonnen moeten oplaten, met helium. In het chatvenster zegt een vrouw: „Dat mag niet overal meer, volgens de algemene politieverordening.” Een ander merkt op: „Zijn wij niet anti-ballon vanwege de milieuschade?” Niemand reageert.

Het gaat ook een tijdje over de toon. „Zo’n 60 procent van de Nederlanders wil Rutte weg hebben”, zegt een kandidaat uit Utrecht. „Hoe gebruiken we dat?” Niet, vindt Weenink. „Als jij die afkeer er nog eens in gaat wrijven, maakt dat jou echt niet sympathiek.” Van EO-coryfee Andries Knevel had Weenink geleerd: „Andermans vuil is niet jouw zeep.” Hij herhaalt het een paar keer. En zegt: „Je gaat dus níet anderen afkammen. Je vertelt wat BBB wél wil.”

Op de Italiaanse tv

Zo wil campagneleider Henk Vermeer het graag. „Wij brengen”, zegt hij, „een positieve boodschap. Bij BBB is „het glas altijd halfvol.” „Ons perspectief voor het platteland is ook dat de vlag daar weer normaal kan worden opgehangen. Dáár werken wij naartoe, dat iedereen weer trots kan zijn op Nederland.”

Hij zegt dat de partij al sinds vorig jaar zomer vooral BBB gebruikt, en veel minder ‘BoerBurgerBeweging’. „BBB is korter en krachtiger.” Wat meespeelt: het roept minder de associatie op met boeren. BBB wil af van het idee dat ze vooral een boerenpartij zijn. „We zijn er voor iedereen. Dus in onze communicatie noemen we nu altijd één keer de BoerBurgerBeweging en daarna BBB.”

Ons perspectief voor het platteland is ook dat de vlag daar weer normaal kan worden opgehangen

Aan de bezoekers van de BBB-website kan hij zien dat steeds meer mensen uit de Randstad willen weten waar de partij voor staat. Hij toont ook peilingen van Maurice de Hond: BBB zou in steden als Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Rotterdam tussen de 7 en 9 procent van de kiezers trekken.

Het begin van de BBB-campagne, op zaterdag 11 februari, is bescheiden. Niet in Den Haag, maar voor het partijbureau op een industrieterrein in Colmschate, in Deventer, met een kleine optocht van trekkers.

Er is niet veel pers deze ochtend, maar wel een Italiaanse journalist van de publieke omroep Rai. Hij begrijpt de stikstofaanpak van het Nederlandse kabinet niet, zegt hij. Minder boeren betekent minder voedsel en dus hogere prijzen, toch?

„Oh yeah, the prices will go up”, zegt Caroline van der Plas, „Food is going to be a luxury in the future.’’

Wil ze nog iets zeggen tegen de Italiaanse kijkers?

„Cherish your farmers”, zegt Van der Plas in de camera. Boeren zijn innovatief en weten hoe ze duurzaam voedsel moeten produceren – al járen. „And now suddenly people from the cities are telling the farmers what to do. That’s crazy.”

Zichtbare beveiliging voor Van der Plas is er niet deze ochtend. Ze kan er weinig over zeggen, maar wel dit: „Je bent er altijd mee bezig.” Het liefst zou ze nu een vlogje opnemen en online zetten: ‘Hee, we zijn om half één in Colmschate, kom ook’. Maar dat trekt misschien juist ook verkeerde mensen aan.

„Ik ben de hele tijd om me heen aan het kijken: wat voor figuur staat daar?” Laatst in de auto reed iemand lange tijd achter haar aan, en kwam bij het stoplicht naast haar staan. „Dan rij ik even een stukje door, zodat ik niet zij aan zij…” Ze maakt haar zin niet af.

Geld voor de drankjes

In Eemnes, op maandagavond, krijgt Van der Plas vragen van een panel van boeren én burgers. Een van die burgers is Arjan van der Waaij: paardenhouder en agrarisch makelaar. Op een groot scherm is te zien dat zijn bedrijf de avond sponsort, samen met een ander bedrijf. „Ik zit hier als burger”, begint Van der Waaij. „Ik ben nog niet politiek gekleurd.”

Twee keer vraagt hij aan Van der Plas: kunnen de regels voor agrarische ondernemers niet soepeler? Sommige boeren willen best stoppen, maar op hun erf blijven ondernemen met bijvoorbeeld woningen, zorg, recreatie. De overheid moet, vindt hij, zulke boeren steunen. „Eventueel met goede fiscale maatregelen.”

„Daar kijken wij positief naar”, zegt Van der Plas. „Alles staat en valt met regels.” En: „Vergunningverlening is een enorme bottleneck.”

Nee, die vragen waren niet afgestemd, en zijn sponsoring staat er los van, zegt Van der Waaij later aan de telefoon. Hij heeft, zegt hij, 750 euro bijgedragen, omdat mensen anders zelf drankjes moesten betalen. „Ik ben heel erg trouw aan de grootste partij in Nederland. Tot nog toe.” Dat is de VVD.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2019 had BBB nog nauwelijks geld voor de campagne. Nu is er zo’n 4,5 ton. Dat geld komt van donaties, zegt campagneleider Vermeer. Aan BBB kun je maximaal 50.000 euro schenken, de hoogste donatie in 2022 was 5.000 euro. „Daarmee koop je”, zegt hij, „géén invloed.” De lijst met donateurs wordt openbaar, dat moet van de wet, maar NRC krijgt die nog niet. „We zijn er nog niet mee klaar”, zegt Vermeer.

De grootste donatie dit jaar tot nu toe, laat Vermeer wel weten, is 12.500 euro van een groothandel in levensmiddelen. Een handelaar in grondstoffen gaf 5.000 euro, evenveel als een bedrijf in landbouwmechanisatie. De rest bestaat uit kleinere donaties, volgens Vermeer.

Het zooitje in Den Haag

Op een donderdagavond in Urk, op de visveiling, zegt eigenaar van drie schepen Rense de Boer (54) dat hij zijn hele leven op de SGP heeft gestemd. Maar nu twijfelt hij. „Wij willen hier allemaal dat het zooitje in Den Haag eens wordt opgeruimd. Dus dan denk je: we zouden strategisch moeten stemmen.” Op BBB. „Maar om maar meteen de koe bij de horens te vatten: waar stem ik dan op? Staat BBB ook voor de waarden, de grondbeginselen die ons met de paplepel ingegoten zijn?”

Caroline van der Plas vindt het „een heel goeie vraag” en zegt: „Wij hebben geen christelijke signatuur, maar wij hebben best wel standpunten die raken aan die van de SGP. We hebben bijvoorbeeld tégen het verdwijnen van de bedenktijd bij abortus gestemd.” Al zijn er, zegt ze, ook „dingen waar we íetsje soepeler over denken”. Ze geeft geen voorbeelden.

Wat ze de vissers van Urk belooft: als de partij groter is dan nu en BBB’ers in de Tweede of Eerste Kamer hebben gewetensbezwaren bij een thema, dan mogen die zelf bedenken hoe ze willen stemmen.

Na afloop zegt visser Rense de Boer dat de SGP’ers in de Tweede Kamer en op Urk óók voor de vissers staan. „Maar die zijn”, en hij knijpt twee vingers op elkaar, „maar zó klein hè?”

Wat hij gaat doen op 15 maart weet hij nog niet. „Ik ben wel fan van Caroline. Mijn vrouw ook.”