N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data88783275-1b7ebf.png)
Om de zoveel tijd, meestal rond de verkiezingen, is er een stopwoord dat iedereen papegaait. Zo was er een tijd dat je niks kon zeggen of je was aan het ‘demoniseren’. Daarna kwam de oproep om vooral alles te ‘benoemen’: het gevaar van de islam, criminele Marokkanen, Neder-Turken die op moesten pleuren, vluchtelingen die ‘onze vrouwen’ komen verkrachten. Gemeenschappen werden gestigmatiseerd en gecriminaliseerd, maar het was slechts ‘benoemen’.
Vooral rechts was er dol op, maar daar heeft de laatste tijd een opmerkelijke kentering plaatsgevonden, want het modewoordje van nu is ‘polarisatie’. Opeens hebben politici op rechts een hekel aan ‘polariseren’.
Zo twitterde Wopke Hoekstra heel vroom dat de ‘Haage stikstofpolarisatie’ ons geen stap verder brengt en pleitte hij ervoor ‘te stoppen met blindstaren op het eigen gelijk’. Dezelfde Hoekstra wil muren bouwen om Europa om kwetsbare vluchtelingen tegen te houden. Van het CDA dat vóór het gezin is, behalve als het een vluchtelingengezin betreft, dan zijn ze tegen gezinshereniging. Kennelijk is dat niet polariserend.
Het klinkt heel nobel, je niet blindstaren op het eigen gelijk, maar wat hij daar bedoelt is dat ánderen dat niet moeten doen. Gewoon toegeven aan het CDA en de boeren om vooruit te komen. De boeren willen geen stikstofreductie, progressieve partijen wel, dus laten we elkaar ergens in het midden vinden en de situatie door laten etteren.
Maar als nou één dossier de afgelopen decennia vrij is geweest van polarisatie, dan toch zeker dat over stikstof. En zie waar dat gepolder ons heeft gebracht.
Jaren is er begrip getoond en toegegeven met als resultaat dat er weinig veranderde en de politiek nu nog steeds klem zit tussen veranderingen afdwingen of een lading asbest op de snelweg aantreffen.
Die roep om vooral niet te polariseren is volstrekt ongeloofwaardig na jaren waarin ons werd ingewreven dat de vrijheid van meningsuiting heilig is en mensen maar eelt moesten kweken tegen het gescheld op moslims en de islam.
Daarbij, hoe wil je problemen oplossen als je ze niet vanuit verschillende kanten bekijkt? Tegenspraak is essentieel, het houdt je scherp en dwingt je om na te denken over alternatieven.
Waarschuwen tegen polarisatie is een manier geworden om weerwoord en kritiek te smoren en het debat naar je hand te zetten. Het is een ordinaire schwalbe en manipulatief: nog voor de tegenstander ook maar iets gezegd heeft kermend op de grond gaan liggen. Eigenlijk zou iedere polarisatieroeper een rode kaart moeten krijgen en direct van de talkshowtafels begeleid moeten worden, dat zal ze leren.
Als ze je tegenwoordig verwijten dat je polariseert, bedoelen ze dat ze niet willen horen wat je te zeggen hebt. Met polariseren wordt dan kritiek bedoeld. En kritiek bedreigt de status quo. Maar wie veranderingen wil doordrukken, heeft geen andere keus.
Mensen lijken het te vergeten, maar dankzij polarisatie werd de slavernij afgeschaft, kon raciale segregatie beëindigd worden, kregen vrouwen stemrecht en zelfbeschikking, minderheden gelijke rechten, worden overal ter wereld maatschappelijke overwinningen geboekt en dictators ten val gebracht. De FNV die voor een minimumloon strijdt? Polariserend. De vrouwen in Iran? Hopeloos polariserend.
De afgelopen weken zag ik veel stukken over aanpassingen in kinderboeken. Voor- en tegenstanders, nuanceringen, hysterie. Maar over deze opzichtige poging het debat te censureren – taboes opwerpen om het maar niet over moeilijke onderwerpen te hoeven hebben, is niet veel anders dan onwelgevallige woorden uit teksten schrappen – is het te stil.
Ik zou juist willen pleiten voor meer polarisatie, meer polemiek. Benadruk de verschillen maar, laat zien wat er op het spel staat. Want terwijl politici tijd doden met debatjes voor de bühne, duurt de échte polarisatie, die de verschillen en ongelijkheid daadwerkelijk vergroot, voort: gezinnen die door een overheidsfout onder het bestaansminimum moeten leven. Groningers die door de overheid aan hun lot zijn overgelaten. Toeslagenouders die aan het lijntje worden gehouden. Racisme. Etnisch profileren. Toenemende armoede. Grootvervuilers dankzij wie we straks helemaal geen leefbare planeet meer hebben.
Het probleem is niet dat er te veel polarisatie is, maar juist te weinig. Er zou veel meer protest moeten klinken. Maar ja, in de huidige tijdgeest is dat po-la-ri-se-rend.
