In Gaza liggen honderdduizenden mensen te creperen. Iedereen weet wat er moet gebeuren om dit te stoppen: grenzen open, hulporganisaties massaal humanitaire hulp laten verlenen. Allerlei landen roepen Israël op om dit te doen. Steeds luider. Maar het haalt niets uit. Het Israëlische leger, aangestuurd door een ideologisch gedreven regering, werpt steeds duizend obstakels op die dit onmogelijk maken – chauffeurs die langdurig gecheckt worden, nieuwe technische vereisten voor trucks, nieuwe modellen trucks, distributie die alleen nog ’s avonds na tienen mag plaatsvinden, nieuwe routes, platgebombardeerde opslagcentra, onbereikbare uitdeelpunten, voortijdig gesloten uitdeelpunten, enzovoort, enzovoort.
Deze ziekmakende sabotage is niet nieuw. Sinds midden jaren negentig zitten Palestijnen gevangen in Gaza, als ratten in een val. Doktersbezoek, studiereis, handelswaar die in een Israëlische haven vastzit – voor alle mensen en goederen die de grens over moeten, zijn vergunningen nodig in alle soorten en maten, steeds strenger, steeds meer. En als alles eindelijk geregeld is, is er aan de grens vaak toch weer iets dat niet werkt, dat intussen is veranderd, sorry, security, gaat u maar terug naar het eerste loket. Gekmakend. Politieke onwil, uitgekristalliseerd in wrede, militaire bureaucratie.
De meeste Israëliërs hebben hier geen idee van. Het heeft hen nooit geraakt en raakt hen ook nu niet – zelfs niet nu het, dertig jaar na de Oslo-akkoorden, tot massamoord leidt. Zestigduizend Gazanen zijn dood, hierdoor en door bommen en beschietingen, en velen zullen volgen. Maar veel Israëliërs kan het niet schelen. Le Monde schreef dinsdag over jonge Israëliërs die bij zonsondergang op een heuvel vlak bij Gaza, waar Hamas op 7 oktober 2023 heeft huisgehouden, rokend en drinkend uitkijken op de bombardementen. Entree 5 shekel. Zwarte rookpluimen reiken tot de hemel. Zegt de een tegen de ander: „Als ik een bom op Gaza zie en hoor vallen, ben ik gelukkig.”
In zijn boek Compartimenten van vernietiging (2015) beschrijft de socioloog Abram de Swaan dit proces pijnlijk precies. Waarom maken regimes zich schuldig aan massamoord, vroeg hij zich af, hoe kan het dat zoveel burgers meewerken? Hij schrijft dat zulke samenlevingen (hij onderzocht er achttien, waaronder nazi-Duitsland en Rwanda) vaak dezelfde stadia doorlopen.
Het begint met stelselmatige stigmatisering en discriminatie van één groep in de samenleving, zodat die groep langzaamaan geïsoleerd raakt van andere groepen. Dan volgt fysiek isolement in kampen, getto’s of zones. Als de groep volledig uit het zicht is van anderen en niemand zich er meer mee kan identificeren, kan het massale moorden beginnen. Zelfs daders ‘compartimenteren’ hun gedrag, stelt De Swaan: doordat ze hun gruweldaden in speciale enclaves begaan, stoppen ze die ervaringen als het ware ook in een apart hokje. Zo is er weinig overlap met het dagelijks leven, dat bijna ‘gewoon’ doorgaat. Thuis, bij familie, denken ze amper aan dat andere compartiment. Alles wat hen er toch aan herinnert, gaat in het hokje ‘Hamas’ of ‘terrorisme’. Israëliërs hebben Palestijnen zo ontmenselijkt dat velen het politieke einddoel – alle Palestijnen weg uit Gaza en daarna de Westoever – steeds wenselijker vinden. Een minister sprak van „beesten”.
Israël gaat dit uit zichzelf niet stoppen. Het moet van buiten komen. En hard. Geen genuanceerde statements meer maar sancties, reisrestricties, wapenembargo’s. Israëliërs moeten voelen dat ze te ver gaan.
Gaat de EU dit doen? Nee, want de EU is verdeeld over sancties. Arabische landen? Evenmin. Alleen de Amerikanen kunnen Israël disciplineren, maar zij hebben de politieke wil niet. Rest één laatste optie: Palestijnen evacueren. Israël faciliteert dat graag. Maar Egypte en Jordanië houden de poort dicht. Jordanië wil niet opdraaien voor Israëls problemen en stuurt zelfs geëvacueerde zieken terug naar de hel van Gaza. Hier ligt een rol voor Europa: evacuaties regelen. Palestijnen invliegen, met een grote luchtbrug, nu meteen. Maar ja, dat zijn enkele reizen en stel je toch voor dat ze hier asiel vragen!
Kortom, er zijn oplossingen, maar niemand wil ze. Ga er maar van uit dat heel veel Gazanen komende weken en maanden – Europees burgerprotest ten spijt – het leven gaan laten.
