Frankrijk wil Palestijnse staat erkennen, de vraag is of meer invloedrijke landen zullen volgen

De groeiende ontsteltenis de afgelopen dagen over de voedselnood in Gaza heeft in elk geval tot één opzienbarende politieke manoeuvre geleid: de Franse president Emmanuel Macron maakte donderdag bekend de Palestijnse staat te zullen erkennen. De aankondiging leidt uiteraard niet onmiddellijk tot verlichting voor de bevolking van Gaza, maar laat wel zien dat Israël stapsgewijs verder geïsoleerd raakt. De grote vraag is nu of de Franse zet een sneeuwbaleffect zal sorteren en de dood gewaande ‘tweestatenoplossing’ voor het conflict tussen Israël en de Palestijnen op den duur kan reanimeren.

In totaal hebben ruim 140 van de 193 leden van de VN de Palestijnse staat erkend. Veel Europese landen én de Verenigde Staten willen pas overgaan tot erkenning als een duurzame oplossing voor het conflict in zicht komt. Maar de Gaza-oorlog bracht een aantal Europese landen al in beweging. Vorig voorjaar gingen Spanje, Ierland, Noorwegen en Slovenië over tot erkenning. Zweden erkent Palestina sinds 2014 en acht landen uit Midden-Europa erkenden de Palestijnse staat al in 1988 toen ze nog onder de invloedssfeer van de Sovjet-Unie vielen. In dat jaar riep PLO-leider Yasser Arafat de onafhankelijke staat Palestina uit, die naast Gaza ook de Westelijke Jordaanoever omvat en zijn hoofdstad in Jeruzalem heeft.


Lees ook

Wat kunnen EU-landen zelf doen om de druk op Israël te vergroten?

De tweejarige Yazan Abu Foul zit op schoot bij zijn moeder, in de buurt van Gaza-Stad. Hij is ernstig ondervoed door de aanhoudende Israëlische blokkade van hulpgoederen.

Landen die nu een Palestijnse staat erkennen willen daarmee diplomatieke druk uitoefenen om een staakt-het-vuren te bespoedigen. De erkenning door het groepje landen rond Spanje had dat effect niet. Met Franrijk schaart zich nu ook een land dat lid is van de groep van zeven grote westerse landen (G7) in hun kamp. Frankrijk heeft bovendien veel meer diplomatieke invloed in het Midden-Oosten dan de Europese landen die Palestina al eerder erkenden.

Starmer houdt de boot af

Daarmee neemt in elk geval de druk op andere Europese landen toe om Palestina ook te erkennen. In het Verenigd Koninkrijk ligt de kwestie al een poos op tafel, maar houdt premier Keir Starmer de boot vooralsnog af. Vrijdag drongen Britse parlementariërs, hoofdzakelijk van Labour en de Liberale Democraten, aan op snelle erkenning. De Financial Times voerde vrijdag een anonieme Britse minister op die zei dat het VK nu ook die kant op gaat.

Begin deze week riepen 24 landen, waaronder Nederland, Israël in een petitie op de oorlog in Gaza te beëindigen. Duitsland ondertekende die brief niet. Vorige week ontkwam Israël op het nippertje aan EU-maatregelen met de belofte snel meer voedsel toe te laten. Veel EU-landen grepen die belofte aan om maar geen maatregelen tegen Israël te hoeven nemen – de EU is als het gaat om Israël hopeloos verdeeld en daardoor vleuggellam. Landen staat het natuurlijk vrij om zelf maatregelen te nemen.

Macron speelde al maanden openlijk met het idee de Palestijnse staat te erkennen. Vorige maand zou hij samen met Saoedi-Arabië een VN-vergadering over de kwestie leiden, maar die werd vanwege het Israëlische bombardement op Iran uitgesteld. Maandag en dinsdag wordt die vergadering ingehaald, maar slechts op het niveau van ministers van Buitenlandse Zaken. Met de formele erkenning wil Macron wachten totdat hij een groot publiek heeft: de jaarlijkse bijeenkomst van regeringsleiders bij de VN in september.

Vernietiging Israël

Oorspronkelijk wilde Macron de erkenning liever niet unilateraal afkondigen, maar optrekken met andere landen. De erkenning brengt hem in botsing met Israël én de VS. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu haalde meteen uit naar Macron. Volgens hem is een Palestijnse staat „een lanceerplatform voor de vernietiging van Israël”. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio noemde Macrons besluit „roekeloos”.

De president van de Palestijnse Autoriteit, Mahmoud Abbas, stuurde begin juni een brief aan Macron en Mohammed Bin Salman, de kroonprins van Saoedi-Arabië, waarin hij het bloedbad van Hamas van 7 oktober 2023 hekelde, pleitte voor ontwapening van Hamas en beloofde het bestuur van de Palestijnse Autoriteit te vernieuwen. Die toezeggingen maakten de weg vrij voor erkenning van een Palestijnse staat, aldus Macron.

Vermoedelijk heeft de steeds schrijnendere humanitaire situatie in Gaza in combinatie met politieke en diplomatieke patstellingen het Franse besluit bespoedigd. Niet alleen is de EU verdeeld, ook liepen de vredesbesprekingen tussen Israël en Hamas deze week voor de zoveelste keer spaak. Bovendien speelde volgens Le Monde mee dat deze week in het Israëlische parlement een niet bindende motie ingediend werd om de Westelijke Jordaanoever te annexeren.

Symboolpolitiek

Tegenstanders van erkenning doen de zet af als symboolpolitiek. Want wat wordt precies erkend? Een staat die niet bestaat en die ook niet zichtbaar dichterbij komt? De huidige Israëlische regering zal er in elk geval alles aan doen om een Palestijnse staat tegen te houden.

De tweestatenoplossing circuleert al sinds 1947 als methode om het conflict te beëindigen. In de eerste helft van de jaren negentig was het de basis van vredesbesprekingen die leidden tot de Oslo-akkoorden, maar niet tot duurzame vrede. De internationale gemeenschap hield echter onverkort vast aan het idee van twee staten, ook al raakte dat in de praktijk steeds verder uit zicht. Het steeds maar weer verwijzen naar een ogenschijnlijk onhaalbare oplossing werd een inhoudsloos ritueel dat vooral de machteloosheid onderstreepte. Het is niet realistisch te verwachten dat één robuust diplomatiek gebaar van Frankrijk genoeg is om een Palestijnse staat dichterbij te brengen. Daartoe moeten veel meer landen het Franse voorbeeld volgen.