De nieuwe Netflixserie Untamed begint op honderden meters hoogte met twee bergbeklimmers die de rotsen van El Capitan, een duizelingwekkend steile bergwand proberen te bedwingen. De klimpartij gaat de twee al niet echt soepel af wanneer er vanaf de richel ver boven hen, een vrouw naar beneden komt suizen. Ze blijft, zo dood als een pier, haken aan hun touwen waarna de mannen zelf ook weer meters naar beneden vallen.
Het is een behoorlijk spectaculaire opening. Een die past bij een moordmysterie gesitueerd in Yosemite National Park, het Amerikaanse natuurreservaat dat ook alleen maar met datzelfde woord, spectaculair, omschreven kan worden.
Kyle Turner (Eric Bana), van de parkpolitie, moet achterhalen wie de vrouw is en hoe ze is over de rand is gegaan. Geestig hoe de norse park ranger – grijze krullen en fikse baard – wordt geïntroduceerd in de serie. Wanneer hij aankomt bij het plaats delict, is hij te paard. Tot verrassing van Naya Vasques (Lily Santiago), zijn nieuwe collega die net is overgestapt vanuit Los Angeles en duidelijk geen viervoeters als vervoersmiddel gewend is. Als ze haar collega-ranger Milch (William Smillie) vraagt waarom Turner te paard is, zegt hij: „Zo kan hij beter op ons neerkijken”. Want geliefd is Turner niet. Hij is bot tegen de rangers met wie hij samenwerkt, woont in een blokhut ver van de bewoonde wereld en sleept een trauma met zich mee zo groot als El Capitan.
Uitmuntend in zijn werk dan weer wel. Uiteraard. Want Untamed, geschreven door Mark L. Smith (The Revenant) en zijn dochter Elle Smith, is niet direct het meest originele moordmysterie. Naast de gebruikelijke getroebleerde maar steengoede detective, komt er bijvoorbeeld ook een grootschalige drugsoperatie voorbij, zijn er flashbacks naar betere tijden, en is er een gewelddadige ex-partner die problemen komt veroorzaken. Allemaal elementen die eerder in vergelijkbare series zaten.
Maar dat betekent niet dat Untamed niet prima werkt. In tegendeel. Vanaf die eerste minuten op die rotswand, wil je doorkijken. Daarbij is de Sherlock-en-Watson-relatie die ontstaat tussen Turner en nieuwkomer Vasques een prettige, ondanks dat Bana’s Turner ietwat eentonig is. Rosemarie DeWitt die zijn ex-vrouw speelt daarentegen, beheerst iedere scène waarin ze te zien is. Ook het moordmysterie, dat met iedere aflevering ingewikkelder wordt, blijft tot het einde voldoende boeien en vermaken.
Toch is het vooral de minder gebruikelijke setting waarmee de serie zich onderscheidt. „Er gebeurt iets met mensen wanneer je ze loslaat in de wildernis. Ze denken dat niemand ze meer ziet en doen vervolgens alle nare shit die in hun hoofd opkomt”, zegt ranger Milch. Yosemite Park is naast prachtig ook een plek waar zich achter iedere boom een beer kan bevinden. Een landschap van watervallen en steile rotswanden, uitgestrekte velden en ondoordringbare bossen. Een wereld om in te verdwijnen. En dat laatste lukt met deze zes vlotte afleveringen best aardig.
‘Maak je geen zorgen, we hebben geen sluwe camera shit zoals Coldplay”, zei Liam Gallagher, de altijd uitgesproken frontman van de band Oasis, tijdens hun concert begin deze week. Na de door de zogenoemde Kiss Cam onthulde Coldplay-affaire vorige week, waarbij een tech-CEO met zijn HR-manager op de camera verscheen, waarschuwen artiesten, waaronder Coldplay zelf, nu voor camera’s in het publiek. Maar de Kiss Cam zorgt al langer voor controverse en heeft een ongemakkelijke geschiedenis.
Het ontstaan van de Kiss Cam is te herleiden naar het Amerikaanse honkbal in de jaren tachtig van de vorige eeuw. In dat jaar schafte de Los Angeles Dodgers als eerste honkbalteam in de wereld een kleurenscherm aan voor in het stadion. Beelden op het scherm moesten de pauzes in de lange wedstrijd vullen. Er kwamen herhalingen van hoogtepunten van de wedstrijd in beeld, maar ook het publiek was te zien. Zo werd tijdens het scoren van een goal getoond hoe toeschouwers dit vierde: juichend, springend, dansend en zoenend.
Begin jaren negentig had bijna elk honkbalstadion in Amerika zijn eigen videoscherm. Teams investeerden in apparatuur om de beelden op het videoscherm interactiever te maken. Met draadloze camera’s en grote zoomlenzen, kon de cameraploeg van het stadion steeds meer grappige details uit het publiek opnemen. De Kiss Cam ontstond zo toevallig: zoenende koppels die werden betrapt door de camera. Door dit op het grote scherm te tonen, werd er toen al ingespeeld op publieke schaamte en ongemak. Zo was er ook de Middlefinger Cam (middelvinger camera), al werd die liever vermeden door de cameraploeg, vanwege de beledigende aard.
Aangespoord
De Kiss Cam zoals hij nu bekend is, onder meer uit de film How to Lose a Guy in 10 Days (2003) werd in 1993 geïntroduceerd door het honkbalteam Florida Marlins. Onder begeleiding van een liefdeslied van Frank Sinatra werden koppeltjes in het stadion op het grote scherm gezet, met een hartjesfilter eroverheen. Nu werden ze alleen niet meer betrapt, maar juist aangespoord op camera te zoenen. Langzamerhand pikten meer sportteams het fenomeen op, ook buiten de honkbalcompetitie. Tegenwoordig weet vrijwel iedereen wat er van hen wordt verwacht als ze verschijnen op de Kiss Cam: je deelt een kus met de persoon naast je.
Maar deze verwachting vormt ook het probleem van de Kiss Cam, zei seksuoloog Melissa A. Fabello in 2019 tegen website The Ringer. Het fenomeen is gebaseerd op sociale druk. Iedereen in het stadion kan op het scherm verschijnen, en weigeren mee te doen aan de Kiss Cam is soms nog beschamender dan het publiekelijk delen van een kus. Onder luid gejuich van de duizenden mensen in het stadion worden de kisscammers aangedrongen om aan de verwachting te voldoen, ook als ze elkaar niet kennen of dit niet willen. Niemand wil immers publiekelijk uitgejouwd worden. Zo worden broers en zussen gedwongen om affectie te tonen, worden dates in ongemakkelijkheid gebracht en ontstaan er ruzies tussen koppeltjes.
De Kiss Cam zoekt volgens critici sociale en seksuele grenzen op
Hiermee zoekt de Kiss Cam volgens critici sociale en seksuele grenzen op. Een incident op Syracuse University in 2015, begon op seksuele intimidatie te lijken, toen de vrouw op de camera duidelijk ‘nee’ zei tegen de kus. Toch duwde een, voor haar onbekende, jongeman een kus op haar gezicht. En ook de New York Mets ontvingen klachten nadat (mannelijke) spelers van rivaliserende teams via de Kiss Cam onder druk werden gezet elkaar te zoenen. Fans maakten zich zorgen om de spot die werd gedreven met homoseksuele affectie.
Sociale media
Dit markeert een andere controverse van de Kiss Cam: het originele concept heeft de vooringenomenheid dat alle koppels heteroseksueel zijn. Deze Kiss Cam-ongelijkheid wordt de laatste jaren in de media steeds meer opgemerkt. De NFL lanceerde in 2017 zelfs een campagne met de intentie de Kiss Cam diverser te maken. Er werden in de beginjaren zelden kisscammers van hetzelfde geslacht op het scherm gezet. De eerste niet-ironische homoseksuele Kiss Cam was pas in 2015 te zien bij een wedstrijd van de Dodgers. Sportteams, zoals de New York Mets, proberen homofobie in Kiss Cams nu uit de weg te gaan, door niet meer te spotten met Kiss Cams met hetzelfde geslacht. Toch lijkt er in de Amerikaanse honkbalcompetitie nog geen totale lhbti+-acceptatie te zijn. De Mets ontvingen veel online homo-haat na hun Pride Night dit jaar, omdat de Pride-vlag op het scherm werd getoond tijdens het volkslied. Kiss Cams met hetzelfde geslacht blijven daarom zeldzaam.
Ook de verspreiding van de beelden is de laatste jaren veranderd. Waar Kiss Cams vroeger enkel vermaak waren voor de fans binnen het stadion, hebben sociale media ervoor gezorgd dat de tien seconden op het scherm over het hele internet kunnen worden verspreid. Dit maakt dat ongemakkelijke of beschamende momenten blijvende schade kunnen aanrichten, zoals bij het Coldplay-incident. Maar online zijn veel meer compilatievideo’s te vinden van beschamende Kiss Cam-momenten.
Kiss Cams zijn ingeburgerd in de Amerikaanse stadioncultuur. En het fenomeen vindt ook zijn weg buiten de sportstadions, zoals bij het veelbesproken concert van Coldplay vorige week. Ondanks dat het kussen hier minder een vast element is, kunnen concertgangers ook hier ongewild op het grote scherm worden gezet. Vooraf deelname weigeren is niet mogelijk. Door een ticket te kopen voor het concert ga je automatisch akkoord met het feit dat je gefilmd wordt. Ongemakkelijke Kiss Cam-situaties zijn daarom niet zomaar te ontlopen. Het is volgens critici te betwijfelen of de Kiss Cam nog wel de juiste manier is om interactie te zoeken met het publiek.
De autoradio van het busje van Jean-Paul, eigenaar van een B&B in het Spaanse Jijona, speelt ‘I Believe in Miracles’ van Mark Capanni. „Geloven jullie erin dat je tekens kan krijgen van boven?”, vraagt Yvonne aan Jean-Paul, die op Jack van Gelder lijkt, en aan Renate, die zo lekker romig en boterig Rotterdams spreekt. „Nou, nee”, zegt Jean-Paul enthousiast, terwijl de auto door het gortdroge Spaanse landschap zoeft. Renate kan op de achterbank haar brede grijns nauwelijks verbergen.
„M’n vader is in oktober overleden”, zegt Yvonne ineens.
„Oh gecondoleerd, dat is minder.”
De muziek verandert in een emotioneel pianodeuntje. „In drie maanden tijd was het over, zeg maar, en heb ik hem verzorgd. Maar sindsdien krijg ik steeds kleine dingen op m’n pad. En heel toevallig net, in de patio, precies voor me, lag weer een veertje.”
„Hoe is het mogelijk?”, reageert Jean-Paul verbaasd.
„Nu krijg ik, elke keer waar ik ga, ligt er een veertje voor me.”
„Dat meen je niet.”
„Ja, maar niet ergens links of rechts, maar eentje recht voor m’n voeten.”
„En wat wil dat zeggen dan?”
„Ik heb het opgezocht: dat je op jezelf mag vertrouwen en dat je goed bezig bent.”
„Oké, nou dan heb ik weer wat geleerd.”
„Vind je dat niet bijzonder?”
„Ja ik vind het bijzonder ja, ik had het nog nooit gehoord”, zegt Jean-Paul terwijl hij heel even de macht over het stuur verliest en bijna frontaal op een vrachtwagen knalt. De geschrokken hand van Renate op zijn schouder spreekt boekdelen. Dat ging maar net goed.
In haar boek De Menselijke Conditie uit 1958 onderscheidt Hannah Arendt drie categorieën van menselijke activiteit: arbeid, werk en handelen. We verrichten arbeid om te overleven: ademen, voortplanten, consumeren, geld verdienen, et cetera. Werk is een stapje ‘hoger’ op de activiteitenladder, en gaat om de productie van dingen, van cultuur, van technologie. Door te werken schept de mens een wereld, we maken er iets van. Handelen, de hoogste vorm, draait om de interactie met anderen, om taal, om verhalen, om gemeenschap. In het handelen gaat het om initiatief nemen, om aan de wereld te laten zien dat je er bent.
Zorgen
Volgens critici zou Arendt echter te weinig nadruk leggen op de menselijke activiteit van zorgen. Bij Omroep MAX niet, daar was de indringende documentaire Goeie Mensen te zien (NPO 2), over de bejaarde Sjaak en Clara Sies, oprichters van de Voedselbank. Inmiddels zijn de twee 83 en 72, maar ze kunnen niet stoppen met het zorgen voor anderen, voor de ‘minima’ van Rotterdam-Zuid. Empathie lijkt voor deze twee de gewoonste zaak van de wereld. Toch zien ze ook dat dat niet geldt voor iedereen: „Voor iemand die geen armoede kent, is het heel moeilijk inschatten hoe iemand het ervaart die wel arm is”, aldus Sjaak, zelf ervaringsdeskundige. Helaas heeft hij hartproblemen en een hernia, dus moet hij het nu wel rustiger aan doen. „Soms is het goed om naar je vrouw te luisteren.”
De kracht van B&B Vol Liefde (RTL) is dat het programma zich richt op alle drie de categorieën van activiteit. Er moet arbeid verricht worden: schoonmaken, koken, klusjes, boodschappen. Er moet ook gewerkt worden, het is de eigenaren immers te doen om het scheppen van hun eigen, kleine wereldje, de B&B. Maar waarom er zoveel mensen naar het programma kijken, is omdat er veel intenser gehandeld moet worden dan in het echte leven. Constant moeten al die mensen iets met elkaar, ze moeten zich tot elkaar verhouden, concurreren én het gezellig hebben samen. Dat gaat natuurlijk de hele tijd gruwelijk mis. Maar dat is wel, in close-up, wat het betekent om mens te zijn. En dat is boven alles een gedeelde ervaring.
„Waar is je vader aan overleden?”, vraagt Jean-Paul in de auto in Spanje.
„K.”, zegt Yvonne.
„Ach verschrikkelijk. Die van mij ook.”
Het is even stil. Dan fluistert Renate vanaf de achterbank. „Die van mij ook.”
Zodra het over de roemruchte Britse adellijke familie Mitford – met haar zes zussen– gaat, dan vallen de woorden excentriek, kleurrijk en buitengewoon. Voor de makers van de nieuwe Engelse serie over hun levens klonken die woorden nog te zwak. Zij kozen voor: Outrageous: buitensporig, gewelddadig, schandelijk.
Al die woorden zijn te gebruiken voor het verhaal van de Mitfords. Nu kent lang niet iedereen deze familie meer, ook niet in het Verenigd Koninkrijk. Maar zeker in de jaren dertig van de vorige eeuw, en nog decennia erna, kenden veelkrantenlezers de zussen . De Britse tabloids schreven gretig over de levenswandel van vooraanstaande artistocratische Britten, en de Mitfords zorgden zo vaak voor ophef, dat als hun moeder „adellijke dochter” in een kop zag staan, ze genoeg wist: dan was dat een van haar kinderen.
Een scheiding en een buitenechtelijke relatie, een succesvolle debuutroman, een dochter die van huis wegliep om in de Spaanse Burgeroorlog te vechten, ontmoetingen met Adolf Hitler: de levens van de zussen boden meer dan genoeg stof. En dan verschilden ze ook nog eens behoorlijk van elkaar. Karikaturaal kon je ze zo omschrijven, aldus een journalist, terugkijkend: „Diana de fascist, Jessica de communist, Unity de Hitler-minnares, Nancy de romanschrijver, Deborah de hertogin, en Pamela… de onopmerkelijke kippenhouder”.
Al in de jaren tachtig ontstond er een hele Mitford-industry, zoals ze het zelf noemden. Hun levens werden vastgelegd in meerdere biografieën, een musical, interviews en documentaires (op YouTube terug te vinden), en uitgaves met brieven (de zussen zouden elkaar over een periode van ruim tachtig jaar zo’n 12.000 brieven schrijven). Een autobiografische roman van oudste dochter Nancy Mitford werd in 2021 bewerkt voor een BBC-serie: The Pursuit of Love, met een sterrencast van onder meer Lily James, Emily Beecham en Andrew Scott.
Joanna Vanderham als Diana, de ‘facistische’ zus. Beeld Nicky Hamilton
Ambitieus drama
En nu is er dus Outrageous, een ambitieus drama in zes delen, gemaakt voor het Britse streaming platform U. Je kunt ook zeggen ‘nu pas’ – het is eigenlijk de vraag waarom er niet al eerder een tv-serie over de bijzondere levens van de Mitfords is gemaakt. Zeker als je er de landhuizen bij denkt, en de Londense artistieke en glamoureuze society-kringen van de jaren twintig en dertig, waarin de zussen leidende figuren waren. Dat komt in Outrageous ook allemaal in beeld.
Maar toch kostte het schrijver Sarah Williams twintig jaar om producers te overtuigen van een serie over de familie, vertelde ze in juni in een bioscoop in hartje Londen bij een vraag-antwoord-sessie na afloop van de première van de eerste aflevering. Haar theorie is dat het verhaal, waarin zo veel van de sleutelfiguren en -momenten van de twintigste eeuw in voorkomen, pas in de laatste jaren weerklank is gaan vinden.
„Het verhaal over de Mitfords is, hoewel het over een Engelse familie gaat, een universeel verhaal: over radicalisering, populistische politici en gepolariseerde politiek en hoe die relaties, vriendschappen en families kunnen doen breken”, zegt acteur James Purefoy, die vader David Mitford (Lord Redesdale) speelt, in een Zoom-gesprek een dag later. „We zien in de hele wereld de opkomst van populistische politici, in Hongarije, de VS, Nederland, Italië, en ook in Engeland. Zij proberen mensen tegen elkaar op te zetten, zij bestempelen delen van de samenleving als slachtoffer en zetten een wij tegenover een zij. Deze tijden maken deze serie opeens zo interessant. We kunnen er duidelijker door zien wat er nu gebeurt.”
Veel meer dan bijvoorbeeld hitserie Downton Abbey (2010-2015), over een fictieve aristocratische familie en haar personeel, is Outrageous een politieke serie. In de eerste plaats omdat de politiek in de levens van de Mitfords zelf een grote rol speelt. In de eerste aflevering is te zien hoe de jong getrouwde Diana, de stijlvolle en mooiste van de zes zussen, gespeeld door Joanna Vanderham, een relatie aangaat met de (eveneens getrouwde) vooraanstaande politicus Sir Oswald Mosley.
Voor de familie is het overspel en Diana’s aankondiging te scheiden het schandaal, maar belangrijker: Mosley is de leider van de door hem opgerichte British Union of Fascists, een nieuwe politieke partij die aansluiting zoekt bij de fascisten in Italië en Duitsland. Die een einde aan de economische ellende van de jaren dertig belooft, en „een terugkeer naar een Brittannië dat waarlijk groot is”, zoals Mosley in de serie oreert – de parallel met het heden zal niemand ontgaan.
In latere afleveringen zullen Diana en haar jongere zus Unity (Shannon Watson) naar het Duitsland van begin jaren dertig afreizen waar de nazi’s de macht hebben veroverd. Unity, zo was begin dit jaar nog in het nieuws omdat haar dagboeken opgedoken waren, zou grote delen van het jaar in München gaan wonen en daar een affaire met Adolf Hitler ontwikkelen. Andere familieleden zouden ook regelmatig overkomen en de Führer ontmoeten.
‘Outrageous’ wil ook een serie over familie zijn, over de dynamiek van liefde en strijd tussen de zussen, inclusief het eindeloze onderlinge grappen maken en plagen, want daar waren de Mitfords goed in. Beeld Olly Courtney
Facisme
De serie staat voor een uitdaging, legt Purefoy uit. De kijker weet waar het fascisme op uitgelopen is: „het grootschalige industriële vermoorden van miljoenen mensen”. Maar in de jaren dertig „wisten ze dat niet, wisten ze niet waar het heen ging. Onze populistische politici daarentegen, degenen die met fascistische taal, ideologie en iconografie flirten, weten waar dit heengaat als ze dit pad blijven volgen.”
Outrageous wil verkennen waarom mensen radicaliseren, waarom fascisme aantrekkelijk was. „Zonder uiteraard het fascisme te verheerlijken. Maar je moet begrijpen waarom mensen erdoor aangetrokken werden”, aldus Purefoy. Hij is bezorgd dat mensen niet eens meer met elkaar in gesprek willen gaan, zoals hij als jonge linkse radicaal bleef praten met zijn vader die voor de Conservatieve Partij werkte, onder „de populistische en tweedracht zaaiende” premier Thatcher. „We moeten proberen de temperatuur naar beneden te brengen.”
Blijf je met elkaar in gesprek, ondanks grote verschillen in politieke meningen, omdat je van elkaar houdt of op zijn minst iets voor elkaar voelt? Of zijn de politieke verschillen zo groot dat zelfs de sterke banden binnen families breken? Het fascinerende aan de familie Mitford is dat je dat allebei ziet. De vijfde zus Jessica (Zoe Brough) ontwikkelde zich in haar tienerjaren tot communist. Ze zou haar zus Diana jaren- en jarenlang haten, niet meer met haar corresponderen, en haar nog maar een paar keer ontmoeten. Ze rekende haar en haar echtgenoot bijkans de Tweede Wereldoorlog aan. Maar aan haar liefde voor Unity veranderde niets. Ondanks alles – Unity verklaarde zich openlijk een Jodenhater, Jessica zou met een Jood trouwen – bleef die haar favoriete zus.
En zo wil Outrageous ook een serie over familie zijn, over de dynamiek van liefde en strijd tussen de zussen, inclusief het eindeloze onderlinge grappen maken en plagen, want daar waren de Mitfords goed in. Dat geeft de serie luchtigheid en soms zelfs slapstick. Niet bepaald een stijf kostuumdrama – dat zou bij deze familie ook nauwelijks mogelijk zijn.
Outrageous, 6 afleveringen, te zien op de nieuwe streamingdienst BBC NL+ en vanaf 21 september op tv-zender BBC NL (voorheen BBC First).
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135201351-5aa220.jpg|https://images.nrc.nl/DTyMiNnsilW627fXAQ7i1RcCKnY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135201351-5aa220.jpg|https://images.nrc.nl/44fRvYY-33Uwvk3uiGCwsloDY_0=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135201351-5aa220.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135200665-9198f6.jpg|https://images.nrc.nl/A6NNJ-arh3IXhNP8wCkIN42KRbo=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135200665-9198f6.jpg|https://images.nrc.nl/nhYdgCupmnSKVNsEotB2oIeKI6Q=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135200665-9198f6.jpg)
