Tv-recensie | Er loopt op deze wereld maar één zoogdier rond dat de waarheid kan ontkennen

Posted on by admin

Buiten was het deze zondag benauwd, mijn voeten lagen op het salontafeltje, een zweetdruppel kroop over mijn voorhoofd naar beneden, en er was niks op televisie. Ja, het nieuws, eindeloos veel herhalingen, en oké, sport, maar dat valt toch in een andere categorie. Ik moest denken aan Virginia Woolf, die in De Golven (1931) verzuchtend schreef: ‘Hoeveel beter is de stilte; het koffiekopje, de tafel. Hoe veel beter is het om alleen te zitten zoals de eenzame zeevogel die zijn vleugels op de paal opent.’ En ik was het met haar oneens. Ik ben liever onder de mensen, maar dat is een inval-tv-columnist in de zomer niet gegeven.

Nu het legertje talkshowhosts met vakantie is en Zomergasten nog niet begonnen, smaakt de tijd toch echt naar komkommers. Onterecht natuurlijk, en vervreemdend, want De Wereld Brandt Door. En hard ook. Gelukkig dook er op de tijdlijn van mijn sociale media een oude video op van de filosoof Awee Prins. In een interview van VPRO Boeken uit 2007 zegt de snipverkouden (inmiddels emeritus) hoogleraar: „Je moet niet meer op zoek gaan naar het interessante, naar tijdverdrijf, maar de impasse van de diepe verveling toelaten. In die impasse ontstaat de mogelijkheid van verstilling.” De verstilling is de toegangspoort tot geluk, aldus Prins, en de waarheid, denk ik.

Want toen ik de impasse van de verveling mondjesmaat toe begon te laten, zag ik een aflevering van het Filosofisch Kwintet (Kwartet) (NPO 2) die de moeite waard was. Dat kwam door drie dingen: de gasten waren het voor de verandering niet de hele tijd met elkaar eens en voerden het debat met humor, én de actualiteitswaarde was hoog. Thema: de waarheid.

De waarheid is een sociaal proces, daar waren de gasten bij Grunberg aan tafel het over eens. We werken er samen aan, produceren het als gemeenschap. Daarmee is de waarheid niet relatief, maar wel: „mensenwerk, van mensen die gesitueerd zijn vanuit een sociale, economische, politieke positionering”, zei Jaron Harambam, die assistent-professor sociologie is maar toegaf wel eens te liegen dat hij professor is. „Daar komt kennis uit die niet universeel is, en die niet per se … Tja, ‘objectief’ is een moeilijk woord, omdat dan de beschuldiging komt dat de kennis die geproduceerd wordt ‘ook maar een mening is’, of een uitdrukking enkel van macht. Ik denk dus dat het belangrijk is om te laten zien dat kennis geconstrueerd wordt, maar dat het nog steeds robuust kan zijn.”

De strijd om de waarheid is in wezen een strijd om het gezonde verstand, bracht cultuurfilosoof Thijs Lijster in. Hopelijk wint ChatGPT die strijd niet, die kan namelijk te goed liegen, zal bovendien steeds beter gaan liegen en zal al helemaal nooit toegeven dat het iets niet weet. Niet robuust. Maar of we dan wel ooit menselijke koeien worden, vroeg Grunberg, onderworpen aan een superieure AI? Techfilosoof Marjolein Lanzing vond dat dat soort vragen afleidt van de fysieke schade die de wereld en het klimaat nu al ondervinden door de energiedorst van AI.

Hypnotiserend zalvende stem

Op NPO 2 toonde de EO later op deze verstilde zondag een aflevering van de zesdelige natuurdocumentaire Mammals. Het ging over zoogdieren in het water. Onder de hypnotiserend zalvende stem van Sir David Attenborough, kwamen de meest prachtige beelden langs. Beelden van plonzende apen en zwemmende molletjes, van bevriende dolfijnen en zeeleeuwen. Beelden van een stervende wereld, een wereld waarop maar één zoogdier rondloopt dat de waarheid kan ontkennen.

„Er verdwijnen elk jaar zoveel visnetten in de oceaan dat ze naar de maan en terug kunnen reiken. Samen met twintig miljoen fuiken en veertien miljard vishaken.” De lijnen snijden in de lijven van de potvissen, door de dobbers aan die netten kunnen ze moeilijk duiken om inktvissen te vangen. En dus, stelt Attenborough simpel maar doeltreffend, zoals eigenlijk alleen hij dat kan: „Nu we weten welke gevaren we veroorzaken, moeten we er alles aan doen om ze te voorkomen.” Over een robuuste waarheid gesproken.

Related Posts

Schandalen, affaires en facisme: ‘Outrageous’ vertelt het verhaal van de zes buitensporige Mitford zussen.

Zodra het over de roemruchte Britse adellijke familie Mitford – met haar zes zussen– gaat, dan vallen de woorden excentriek, kleurrijk en buitengewoon. Voor de makers van de nieuwe Engelse serie over hun levens klonken die woorden nog te zwak. Zij kozen voor: Outrageous: buitensporig, gewelddadig, schandelijk.

Al die woorden zijn te gebruiken voor het verhaal van de Mitfords. Nu kent lang niet iedereen deze familie meer, ook niet in het Verenigd Koninkrijk. Maar zeker in de jaren dertig van de vorige eeuw, en nog decennia erna, kenden veelkrantenlezers de zussen . De Britse tabloids schreven gretig over de levenswandel van vooraanstaande artistocratische Britten, en de Mitfords zorgden zo vaak voor ophef, dat als hun moeder „adellijke dochter” in een kop zag staan, ze genoeg wist: dan was dat een van haar kinderen.

Een scheiding en een buitenechtelijke relatie, een succesvolle debuutroman, een dochter die van huis wegliep om in de Spaanse Burgeroorlog te vechten, ontmoetingen met Adolf Hitler: de levens van de zussen boden meer dan genoeg stof. En dan verschilden ze ook nog eens behoorlijk van elkaar. Karikaturaal kon je ze zo omschrijven, aldus een journalist, terugkijkend: „Diana de fascist, Jessica de communist, Unity de Hitler-minnares, Nancy de romanschrijver, Deborah de hertogin, en Pamela… de onopmerkelijke kippenhouder”.

Al in de jaren tachtig ontstond er een hele Mitford-industry, zoals ze het zelf noemden. Hun levens werden vastgelegd in meerdere biografieën, een musical, interviews en documentaires (op YouTube terug te vinden), en uitgaves met brieven (de zussen zouden elkaar over een periode van ruim tachtig jaar zo’n 12.000 brieven schrijven). Een autobiografische roman van oudste dochter Nancy Mitford werd in 2021 bewerkt voor een BBC-serie: The Pursuit of Love, met een sterrencast van onder meer Lily James, Emily Beecham en Andrew Scott.

Joanna Vanderham als Diana, de ‘facistische’ zus. Beeld Nicky Hamilton

Ambitieus drama

En nu is er dus Outrageous, een ambitieus drama in zes delen, gemaakt voor het Britse streaming platform U. Je kunt ook zeggen ‘nu pas’ – het is eigenlijk de vraag waarom er niet al eerder een tv-serie over de bijzondere levens van de Mitfords is gemaakt. Zeker als je er de landhuizen bij denkt, en de Londense artistieke en glamoureuze society-kringen van de jaren twintig en dertig, waarin de zussen leidende figuren waren. Dat komt in Outrageous ook allemaal in beeld.

Maar toch kostte het schrijver Sarah Williams twintig jaar om producers te overtuigen van een serie over de familie, vertelde ze in juni in een bioscoop in hartje Londen bij een vraag-antwoord-sessie na afloop van de première van de eerste aflevering. Haar theorie is dat het verhaal, waarin zo veel van de sleutelfiguren en -momenten van de twintigste eeuw in voorkomen, pas in de laatste jaren weerklank is gaan vinden.

„Het verhaal over de Mitfords is, hoewel het over een Engelse familie gaat, een universeel verhaal: over radicalisering, populistische politici en gepolariseerde politiek en hoe die relaties, vriendschappen en families kunnen doen breken”, zegt acteur James Purefoy, die vader David Mitford (Lord Redesdale) speelt, in een Zoom-gesprek een dag later. „We zien in de hele wereld de opkomst van populistische politici, in Hongarije, de VS, Nederland, Italië, en ook in Engeland. Zij proberen mensen tegen elkaar op te zetten, zij bestempelen delen van de samenleving als slachtoffer en zetten een wij tegenover een zij. Deze tijden maken deze serie opeens zo interessant. We kunnen er duidelijker door zien wat er nu gebeurt.”

Veel meer dan bijvoorbeeld hitserie Downton Abbey (2010-2015), over een fictieve aristocratische familie en haar personeel, is Outrageous een politieke serie. In de eerste plaats omdat de politiek in de levens van de Mitfords zelf een grote rol speelt. In de eerste aflevering is te zien hoe de jong getrouwde Diana, de stijlvolle en mooiste van de zes zussen, gespeeld door Joanna Vanderham, een relatie aangaat met de (eveneens getrouwde) vooraanstaande politicus Sir Oswald Mosley.

Voor de familie is het overspel en Diana’s aankondiging te scheiden het schandaal, maar belangrijker: Mosley is de leider van de door hem opgerichte British Union of Fascists, een nieuwe politieke partij die aansluiting zoekt bij de fascisten in Italië en Duitsland. Die een einde aan de economische ellende van de jaren dertig belooft, en „een terugkeer naar een Brittannië dat waarlijk groot is”, zoals Mosley in de serie oreert – de parallel met het heden zal niemand ontgaan.

In latere afleveringen zullen Diana en haar jongere zus Unity (Shannon Watson) naar het Duitsland van begin jaren dertig afreizen waar de nazi’s de macht hebben veroverd. Unity, zo was begin dit jaar nog in het nieuws omdat haar dagboeken opgedoken waren, zou grote delen van het jaar in München gaan wonen en daar een affaire met Adolf Hitler ontwikkelen. Andere familieleden zouden ook regelmatig overkomen en de Führer ontmoeten.

‘Outrageous’ wil ook een serie over familie zijn, over de dynamiek van liefde en strijd tussen de zussen, inclusief het eindeloze onderlinge grappen maken en plagen, want daar waren de Mitfords goed in. Beeld Olly Courtney

Facisme

De serie staat voor een uitdaging, legt Purefoy uit. De kijker weet waar het fascisme op uitgelopen is: „het grootschalige industriële vermoorden van miljoenen mensen”. Maar in de jaren dertig „wisten ze dat niet, wisten ze niet waar het heen ging. Onze populistische politici daarentegen, degenen die met fascistische taal, ideologie en iconografie flirten, weten waar dit heengaat als ze dit pad blijven volgen.”

Outrageous wil verkennen waarom mensen radicaliseren, waarom fascisme aantrekkelijk was. „Zonder uiteraard het fascisme te verheerlijken. Maar je moet begrijpen waarom mensen erdoor aangetrokken werden”, aldus Purefoy. Hij is bezorgd dat mensen niet eens meer met elkaar in gesprek willen gaan, zoals hij als jonge linkse radicaal bleef praten met zijn vader die voor de Conservatieve Partij werkte, onder „de populistische en tweedracht zaaiende” premier Thatcher. „We moeten proberen de temperatuur naar beneden te brengen.”

Blijf je met elkaar in gesprek, ondanks grote verschillen in politieke meningen, omdat je van elkaar houdt of op zijn minst iets voor elkaar voelt? Of zijn de politieke verschillen zo groot dat zelfs de sterke banden binnen families breken? Het fascinerende aan de familie Mitford is dat je dat allebei ziet. De vijfde zus Jessica (Zoe Brough) ontwikkelde zich in haar tienerjaren tot communist. Ze zou haar zus Diana jaren- en jarenlang haten, niet meer met haar corresponderen, en haar nog maar een paar keer ontmoeten. Ze rekende haar en haar echtgenoot bijkans de Tweede Wereldoorlog aan. Maar aan haar liefde voor Unity veranderde niets. Ondanks alles – Unity verklaarde zich openlijk een Jodenhater, Jessica zou met een Jood trouwen – bleef die haar favoriete zus.

En zo wil Outrageous ook een serie over familie zijn, over de dynamiek van liefde en strijd tussen de zussen, inclusief het eindeloze onderlinge grappen maken en plagen, want daar waren de Mitfords goed in. Dat geeft de serie luchtigheid en soms zelfs slapstick. Niet bepaald een stijf kostuumdrama – dat zou bij deze familie ook nauwelijks mogelijk zijn.

Outrageous, 6 afleveringen, te zien op de nieuwe streamingdienst BBC NL+ en vanaf 21 september op tv-zender BBC NL (voorheen BBC First).


‘Untamed’ is een doorsnee detectiveserie, maar het berglandschap maken alles goed

De nieuwe Netflixserie Untamed begint op honderden meters hoogte met twee bergbeklimmers die de rotsen van El Capitan, een duizelingwekkend steile bergwand proberen te bedwingen. De klimpartij gaat de twee al niet echt soepel af wanneer er vanaf de richel ver boven hen, een vrouw naar beneden komt suizen. Ze blijft, zo dood als een pier, haken aan hun touwen waarna de mannen zelf ook weer meters naar beneden vallen.

Het is een behoorlijk spectaculaire opening. Een die past bij een moordmysterie gesitueerd in Yosemite National Park, het Amerikaanse natuurreservaat dat ook alleen maar met datzelfde woord, spectaculair, omschreven kan worden.

Kyle Turner (Eric Bana), van de parkpolitie, moet achterhalen wie de vrouw is en hoe ze is over de rand is gegaan. Geestig hoe de norse park ranger – grijze krullen en fikse baard – wordt geïntroduceerd in de serie. Wanneer hij aankomt bij het plaats delict, is hij te paard. Tot verrassing van Naya Vasques (Lily Santiago), zijn nieuwe collega die net is overgestapt vanuit Los Angeles en duidelijk geen viervoeters als vervoersmiddel gewend is. Als ze haar collega-ranger Milch (William Smillie) vraagt waarom Turner te paard is, zegt hij: „Zo kan hij beter op ons neerkijken”. Want geliefd is Turner niet. Hij is bot tegen de rangers met wie hij samenwerkt, woont in een blokhut ver van de bewoonde wereld en sleept een trauma met zich mee zo groot als El Capitan.

Uitmuntend in zijn werk dan weer wel. Uiteraard. Want Untamed, geschreven door Mark L. Smith (The Revenant) en zijn dochter Elle Smith, is niet direct het meest originele moordmysterie. Naast de gebruikelijke getroebleerde maar steengoede detective, komt er bijvoorbeeld ook een grootschalige drugsoperatie voorbij, zijn er flashbacks naar betere tijden, en is er een gewelddadige ex-partner die problemen komt veroorzaken. Allemaal elementen die eerder in vergelijkbare series zaten.

Maar dat betekent niet dat Untamed niet prima werkt. In tegendeel. Vanaf die eerste minuten op die rotswand, wil je doorkijken. Daarbij is de Sherlock-en-Watson-relatie die ontstaat tussen Turner en nieuwkomer Vasques een prettige, ondanks dat Bana’s Turner ietwat eentonig is. Rosemarie DeWitt die zijn ex-vrouw speelt daarentegen, beheerst iedere scène waarin ze te zien is. Ook het moordmysterie, dat met iedere aflevering ingewikkelder wordt, blijft tot het einde voldoende boeien en vermaken.

Toch is het vooral de minder gebruikelijke setting waarmee de serie zich onderscheidt. „Er gebeurt iets met mensen wanneer je ze loslaat in de wildernis. Ze denken dat niemand ze meer ziet en doen vervolgens alle nare shit die in hun hoofd opkomt”, zegt ranger Milch. Yosemite Park is naast prachtig ook een plek waar zich achter iedere boom een beer kan bevinden. Een landschap van watervallen en steile rotswanden, uitgestrekte velden en ondoordringbare bossen. Een wereld om in te verdwijnen. En dat laatste lukt met deze zes vlotte afleveringen best aardig.


Tv-recensie | Er loopt op deze wereld maar één zoogdier rond dat de waarheid kan ontkennen

Buiten was het deze zondag benauwd, mijn voeten lagen op het salontafeltje, een zweetdruppel kroop over mijn voorhoofd naar beneden, en er was niks op televisie. Ja, het nieuws, eindeloos veel herhalingen, en oké, sport, maar dat valt toch in een andere categorie. Ik moest denken aan Virginia Woolf, die in De Golven (1931) verzuchtend schreef: ‘Hoeveel beter is de stilte; het koffiekopje, de tafel. Hoe veel beter is het om alleen te zitten zoals de eenzame zeevogel die zijn vleugels op de paal opent.’ En ik was het met haar oneens. Ik ben liever onder de mensen, maar dat is een inval-tv-columnist in de zomer niet gegeven.

Nu het legertje talkshowhosts met vakantie is en Zomergasten nog niet begonnen, smaakt de tijd toch echt naar komkommers. Onterecht natuurlijk, en vervreemdend, want De Wereld Brandt Door. En hard ook. Gelukkig dook er op de tijdlijn van mijn sociale media een oude video op van de filosoof Awee Prins. In een interview van VPRO Boeken uit 2007 zegt de snipverkouden (inmiddels emeritus) hoogleraar: „Je moet niet meer op zoek gaan naar het interessante, naar tijdverdrijf, maar de impasse van de diepe verveling toelaten. In die impasse ontstaat de mogelijkheid van verstilling.” De verstilling is de toegangspoort tot geluk, aldus Prins, en de waarheid, denk ik.

Want toen ik de impasse van de verveling mondjesmaat toe begon te laten, zag ik een aflevering van het Filosofisch Kwintet (Kwartet) (NPO 2) die de moeite waard was. Dat kwam door drie dingen: de gasten waren het voor de verandering niet de hele tijd met elkaar eens en voerden het debat met humor, én de actualiteitswaarde was hoog. Thema: de waarheid.

De waarheid is een sociaal proces, daar waren de gasten bij Grunberg aan tafel het over eens. We werken er samen aan, produceren het als gemeenschap. Daarmee is de waarheid niet relatief, maar wel: „mensenwerk, van mensen die gesitueerd zijn vanuit een sociale, economische, politieke positionering”, zei Jaron Harambam, die assistent-professor sociologie is maar toegaf wel eens te liegen dat hij professor is. „Daar komt kennis uit die niet universeel is, en die niet per se … Tja, ‘objectief’ is een moeilijk woord, omdat dan de beschuldiging komt dat de kennis die geproduceerd wordt ‘ook maar een mening is’, of een uitdrukking enkel van macht. Ik denk dus dat het belangrijk is om te laten zien dat kennis geconstrueerd wordt, maar dat het nog steeds robuust kan zijn.”

De strijd om de waarheid is in wezen een strijd om het gezonde verstand, bracht cultuurfilosoof Thijs Lijster in. Hopelijk wint ChatGPT die strijd niet, die kan namelijk te goed liegen, zal bovendien steeds beter gaan liegen en zal al helemaal nooit toegeven dat het iets niet weet. Niet robuust. Maar of we dan wel ooit menselijke koeien worden, vroeg Grunberg, onderworpen aan een superieure AI? Techfilosoof Marjolein Lanzing vond dat dat soort vragen afleidt van de fysieke schade die de wereld en het klimaat nu al ondervinden door de energiedorst van AI.

Hypnotiserend zalvende stem

Op NPO 2 toonde de EO later op deze verstilde zondag een aflevering van de zesdelige natuurdocumentaire Mammals. Het ging over zoogdieren in het water. Onder de hypnotiserend zalvende stem van Sir David Attenborough, kwamen de meest prachtige beelden langs. Beelden van plonzende apen en zwemmende molletjes, van bevriende dolfijnen en zeeleeuwen. Beelden van een stervende wereld, een wereld waarop maar één zoogdier rondloopt dat de waarheid kan ontkennen.

„Er verdwijnen elk jaar zoveel visnetten in de oceaan dat ze naar de maan en terug kunnen reiken. Samen met twintig miljoen fuiken en veertien miljard vishaken.” De lijnen snijden in de lijven van de potvissen, door de dobbers aan die netten kunnen ze moeilijk duiken om inktvissen te vangen. En dus, stelt Attenborough simpel maar doeltreffend, zoals eigenlijk alleen hij dat kan: „Nu we weten welke gevaren we veroorzaken, moeten we er alles aan doen om ze te voorkomen.” Over een robuuste waarheid gesproken.