50 procent. Dat was het importtarief dat de Amerikaanse president Donald Trump woensdag aankondigde op alle import uit Brazilië. Volgens hem is dat noodzakelijk vanwege de „oneerlijke handelsbalans”. Hij koppelde de hogere tarieven ook expliciet aan de volgens hem „onrechtvaardige behandeling” van ex-president Jair Bolsonaro, Kort na de mededeling van Trump kondigde de Braziliaanse president Lula da Silva tegenmaatregelen aan.
Bolsonaro, wel de Tropische Trump genoemd, staat in Brazilië terecht voor onder meer een poging tot het beramen van een staatgreep na de verkiezingsuitslag van 2022 die hij op het nippertje verloor van Lula da Silva. Ook zou Bolsonaro kennis hebben gehad van een moordaanslag op onder meer Lula en hooggerechtshofrechter Alexandre de Moraes die bij verschillende rechtszaken tegen Bolsonaro betrokken is. De ex-president kan een gevangenisstraf van tientallen jaren krijgen. Bij de presidentsverkiezingen van volgend jaar is hij uitgesloten van deelname.
Dat Trump de zaak tegen Bolsonaro nadrukkelijk noemt als een van de redenen voor het importtarief is door Lula sterk veroordeeld. Dit wordt gezien als „buitenlandse inmenging in een soeverein land”.
Bij veel Brazilianen heeft de aankondiging van Trump felle reacties uitgelokt, want bemoeienis met interne aangelegenheden ligt in dit land zeer gevoelig. „Historisch gezien heeft Brazilië weinig op met externe inmenging, dat kan worden gezien als koloniaal en een aanval op de onafhankelijkheid van Brazilië”, stelt hoogleraar Oliver Stuenkel van het instituut Getulio Vargas, een denktank in Brazilië, in de Braziliaanse media. Zelfs voor veel aanhangers van Bolsonaro gaan de dreigende heffingen van Trump, die op 1 augustus in zouden moeten gaan, te ver.
Volgens politiek analist Marco Carvalho Teixeira kan het besluit van Trump voordelig uitpakken voor Lula omdat het de nationalistische gevoelens in Brazilië versterkt. Normaliter is het de ultrarechtse aanhang van Bolsonaro die met nationalisme dweept. „Lula kan profiteren als het hem lukt de tegenheffingen neer te zetten als noodzaak om de eigenwaarde en onafhankelijkheid van Brazilië te behouden.”
Met zijn actie probeert Trump de verkiezingen van volgend jaar te beïnvloeden. Maar in Brazilië functioneert de scheiding der machten, zegt Carvalho Teixeira. Hij ziet een verschil met de VS waar de bestormers van het Amerikaanse Capitool op 6 januari 2021 van Trump amnestie kregen. Na een vergelijkbare gebeurtenis in de hoofdstad Brasilia waar aanhangers van Bolsonaro op 8 januari 2023 overheidsgebouwen vernielden en binnen vielen, kregen de bestormers juist zware gevangenisstraffen.
Onschuld
Bolsonaro zelf reageerde in eerste instantie behoedzaam. Op sociale media benadrukte hij zijn onschuld, en retweette hij Trumps bericht die schreef dat een heksenjacht op Bolsonaro gaande was.
Bolsonaro’s politieke bondgenoten deden donderdag verwoede pogingen de aangekondigde handelstarieven neer te zetten als de schuld van Lula en zijn linkse regering. Die hebben gefaald om de relatie met de Verenigde Staten goed te houden. Ook zou Lula het geopolitieke spel niet slim genoeg spelen.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134811944-f72a57.jpg|https://images.nrc.nl/qMQAwJGocikEfsdvYxR_4wdkpQM=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134811944-f72a57.jpg|https://images.nrc.nl/JVxAUZTO9rRT7pvU_9epftctbvc=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134811944-f72a57.jpg)
Aanhangers van oud-president Bolsonaro bestormden in januari 2023 het gebouw van het Braziliaanse Congres. Foto Matheus Alves/DPA
Brazilië importeert uit de VS onder meer machines en medicijnen terwijl het producten als koffie, rundvlees en olie naar de VS exporteert. Hoewel er volgens Trump sprake is van een scheve handelsbalans in het nadeel van de VS blijkt uit cijfers dat de VS meer exporteert naar Brazilië dan ze importeren vanuit dat land.
Hoge importheffingen kunnen echter grote impact hebben op de toch al kwakkelende economie in Brazilië, die last heeft van hoge inflatie.
De zoon van Bolsonaro
Trumps aankondiging volgt enkele maanden na het vertrek van Eduardo Bolsonaro, zoon van de ex-president, naar de Verenigde Staten. Bolsonaro junior is Congreslid in Brazilië en wordt gezien als een potentiële opvolger van zijn vader. Hij leeft naar eigen zeggen „in ballingschap” in de VS. Eduardo Bolsonaro probeert bij ultrarechtse krachten in en rondom de regering-Trump steun te vinden voor zijn vader. Hij wil Trump ertoe aanzetten stappen te nemen tegen hooggerechtshof-rechter Alexandre de Moares.
„De brief van de president van de Verenigde Staten bevestigt alleen maar dat we erin geslaagd zijn om hetgeen wat we tot nu toe hebben gepresenteerd, met ernst en verantwoordelijkheid over te brengen”, aldus een reactie van Eduardo Bolsonaro in de media.
