Hoe verdrijving van Palestijnen uit Gaza opnieuw gemeengoed werd in Israël

Posted on July 10, 2025 by admin

Eerst verwoestten ze een stad, en nu moet er op de ruïnes van die stad een kamp komen. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft al zijn zegen gegeven aan het plan van minister Israël Katz (Defensie) om Palestijnen in Gaza samen te drijven in de door het leger verwoeste stad Rafah, in het zuiden van Gaza. Katz heeft het leger de opdracht gegeven om hiertoe voorbereidingen te treffen.

Palestijnen zouden het kamp alleen binnenkomen na een „veiligheidscontrole” en dat daarna niet meer kunnen verlaten.

Katz gebruikt hiervoor de term „humanitaire stad”, de Israëlische krant Haaretz noemt het in een commentaar „een concentratiekamp”. De volgende stap is de verdrijving van Palestijnen naar het buitenland. Katz en andere Israëlische politici, onder wie Netanyahu, omschrijven dit plan als de aanmoediging van „vrijwillige migratie”.

De aankondiging van Katz, afgelopen maandag, viel samen met het derde bezoek dit jaar van de wegens oorlogsmisdaden door het Internationaal Strafhof gezochte Netanyahu aan de Amerikaanse president Donald Trump. Hij zei in februari dat hij van Gaza de „Rivièra van het Midden-Oosten” wil maken, na verwijdering van de bevolking.

Er is in Gaza op geen enkele manier sprake van vertrek met instemming van de bevolking

Michael Sfard
mensenrechtenadvocaat

‘Orwelliaans’

De uitvoering van het plan-Katz komt volgens de Israëlische mensenrechtenadvocaat Michael Sfard neer op een dubbele schending van het internationaal recht. Ten eerste door gedwongen verplaatsing, waarbij mensen met geweld vanuit hun woonplaats worden verplaatst binnen het grondgebied van een bepaalde staat, in dit geval de door Israël bezette Gazastrook. Ten tweede door deportatie: het gedwongen vertrek van een bevolking naar een locatie over de grens. „Beiden hebben tot doel om Gaza etnisch te zuiveren”, aldus Sfard telefonisch.

Volgens het internationaal recht hoeven mensen niet onder schot in vrachtwagens worden geladen en fysiek worden verwijderd om deze misdrijven – verplaatsing of deportatie – te plegen, zegt Sfard. „Het is genoeg om de bevolking dwangmaatregelen op te leggen die hun leven zo miserabel maken dat zij wel moeten vertrekken, of dat nu in het binnenland of naar het buitenland is.”

De term „vrijwillige migratie” is „orwelliaans”, aldus Sfard. „Katz en Netanyahu kunnen de term ‘vrijwillig’ misbruiken zo veel als ze willen, maar er is in Gaza op geen enkele manier sprake van vertrek met instemming van de bevolking nu hun huizen zijn gebombardeerd en er een humanitaire catastrofe is gecreëerd.”

Internationale organisaties

Volgens Katz zal het kamp in Rafah worden beheerd door „internationale organisaties” en het gebied daaromheen door het Israëlische leger. Het is onduidelijk op welke internationale organisaties hij doelt, aangezien te verwachten valt dat noch de Verenigde Naties, noch hulporganisaties bereid zullen zijn om aan een dergelijk scenario hun medewerking te verlenen.

Mogelijk denkt Katz aan de door Israël en de VS gerunde Gaza Humanitarian Foundation (GHF), die sinds eind mei gemilitariseerde voedselhulp in Gaza verstrekt. Daarbij zijn tot nu toe ruim zeshonderd Palestijnen gedood. De GHF dient Israëls militaire en politieke belangen, en draagt bij aan de verdere verdrijving van Palestijnen naar centraal en zuidelijk Gaza, waar de enige distributiecentra zich bevinden.

Uit onderzoek van de Financial Times bleek afgelopen week dat het Amerikaanse adviesbureau Boston Consulting Group (BCG), dat miljoenen verdiend heeft aan het opzetten van de GHF, maandenlang aan een kostenberekening heeft gewerkt voor de verdrijving van Palestijnen uit Gaza. Volgens het door de BCG uitgedachte scenario zou een kwart van de bevolking Gaza moeten verlaten, na ontvangst van een zogenaamd „verhuispakket”, ter waarde van 9.000 dollar (7.700 euro) per persoon, en zou driekwart van hen nooit meer terugkeren.

Een Palestijnse vrouw veegt puin weg in haar huis na een Israëlische luchtaanval op het Al Shativluchtelingenkamp. Foto Omar AL-Qattaa/AFP

Historische wortels

Het idee van de massale verplaatsing van de Palestijnse bevolking in Gaza naar Arabische landen of elders in het buitenland staat nu hoog op de Israelische politieke agenda en heeft diepe historische wortels. Was het in de jaren zestig het domein van de dominante Israëlische Arbeiderspartij, de afgelopen jaren is het idee eerst uitgedragen door extreem-rechtse kolonisten, en daarna gemeengoed geworden in het almaar naar rechts opschuivende Israël.

Kort na het begin van de Gaza-oorlog in oktober 2023 signaleerde de Palestijnse historicus Nur Masalha dat het idee van de massale verplaatsing van Palestijnen opnieuw mainstream was geworden. Hij waarschuwde voor een herhaling van de Nakba, de gewelddadige onteigening en verdrijving van 750.000 Palestijnen tijdens de oorlog rond de oprichting van Israël in 1948.

Masalha schreef eerder, grotendeels op basis van Israëlisch archiefmateriaal, twee boeken over de verschuivende ideeën over de massale verplaatsing (in het Engels: „transfer”) van de Palestijnse bevolking in het zionisme en onder opeenvolgende Israëlische regeringen. Het conflict, zegt Masalha, draait in essentie om land en demografie. Al ver voor de Nakba bestonden er in het zionisme plannen voor de verdrijving van Palestijnen naar Arabische landen om een Joodse demografische meerderheid te verkrijgen.

Masalha maakt onderscheid tussen interne en externe verplaatsing van de Palestijnse bevolking. Zo grepen kolonisten in de regering en op de bezette Westelijke Jordaanoever de Gaza-oorlog aan om een langdurig proces van etnische zuivering binnen dat gebied te versnellen, door de inname van land en het concentreren van de Palestijnse bevolking in de stedelijke gebieden.

Over de verdrijving van Palestijnen uit Gaza – waarvoor Israëlische leiders diverse plannen maakten in de jaren zestig – wordt sinds oktober 2023 opnieuw veel gesproken. Kort na Israëls invasie van Gaza lekte een voorstel uit van het Israëlische ministerie van Inlichtingen met scenario’s voor de oorlog, waarin de optie werd geprefereerd om Palestijnen uit Gaza naar de noordelijke Egyptische Sinaïwoestijn te verdrijven. Egypte heeft zich daar – althans openlijk – categorisch tegen verzet.

„Israël staat voor een vergelijkbare vraag als na de oorlog van 1967”, zegt onderzoeker Yehuda Shaul van de Israëlische denktank Ofek. Israël bezette toen Gaza en de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, waarmee het over een circa een miljoen Palestijnen kwam te heersen, onder wie 400.000 in Gaza – grotendeels vluchtelingen van 1948 uit het huidige Israël.

Als we 300.000 vluchtelingen uit Gaza naar andere plaatsen kunnen verdrijven, kunnen we Gaza zonder problemen annexeren

Moshe Dayan
minister van Defensie in 1967

„De bezetting creëerde opnieuw het vraagstuk omtrent geografie en demografie: Israël wilde het land, maar niet de Palestijnse bevolking,” zegt Shaul in een café in Jeruzalem. Massale verplaatsing van de Palestijnse bevolking werd zo, net als in 1948, een noodzaak om Israëlische demografische dominantie te verkrijgen in het gebied onder zijn controle. „Als we 300.000 vluchtelingen uit Gaza naar andere plaatsen kunnen verdrijven […] kunnen we Gaza zonder problemen annexeren,” zei minister van Defensie Moshe Dayan op 25 juni 1967.

Ook historicus Dotan Halevy, die een boek publiceerde over het Israëlische denken over Gaza, maakt de vergelijking met 1967. Premier Levi Eshkol van de Arbeiderspartij streefde tussen 1967 en 1968 naar de massale verplaatsing van Palestijnen uit Gaza naar de Westelijke Jordaanoever en vanuit daar naar Jordanië, met het idee om Gaza te annexeren. Het plan mislukte, zegt Halevy telefonisch: „Circa 30.000 Palestijnen, op een bevolking van 400.000, werden daadwerkelijk verplaatst.”

Palestijnen hebben hulppakketten opgehaald bij een van de distributiepunten van de omstreden Gaza Humanitarian Foundation. Foto Eyad BABA/AFP

Mensen dragen zakken meel in Jabalia in het noorden van Gaza in juni 2025. Foto Bashar Taleb/AFP

Blokkade

Volgens Shaul bleef het in tot in de jaren tachtig de strategie van Israëlische regeringen om Gaza te annexeren en de vluchtelingenbevolking naar de Westoever te verplaatsen of te deporteren. „De Arbeiderspartij-regering gaf prioriteit aan het veroveren van grondgebied op basis van nationale veiligheidsbelangen, waarbij het Egyptische front prioriteit kreeg. Maar die strategie is nooit verwezenlijkt.”

Na het begin van de massale Palestijnse opstand tegen de bezetting in 1987 (de Eerste Intifada), ontketend in Gaza, veranderde de strategie drastisch, zegt Shaul. Het doel werd de verdere fragmentatie van Palestijnse land en de Palestijnse samenleving door Gaza te scheiden van de Westelijke Jordaanoever. In Gaza gebeurde dat door het grenshek, het vergunningenregime waarmee Palestijnen alleen nog met Israëlische toestemming de strook konden verlaten, en vanaf 2007 de blokkade.

Niet de verdrijving van de bevolking werd het doel, maar juist hun opsluiting. Mede door de blokkade werd Gaza een „openluchtgevangenis” genoemd, of – in de woorden van de Israëlische socioloog en Holocaust-overlevende Baruch Kimmerling in 2003 – „een concentratiekamp”.

Gaza was, vooral nadat Hamas in 2007 de macht overnam, niet langer een politieke kwestie voor Israël, maar een veiligheidskwestie”, zegt Dotan Halevy. „Daarbinnen was er geen mechanisme om de bevolking te laten vertrekken, omdat het belangrijkste doel werd hen te controleren, zodat zij geen bedreiging zouden vormen.”

Politieke mainstream

Hoewel het idee van de massale verplaatsing van de Palestijnse bevolking volgens Shaul „nooit helemaal weg is geweest”, bracht de door Hamas geleide aanval op 7 oktober 2023, waarbij in Zuid-Israël bijna 1.200 burgers en soldaten werden gedood, dit weer op de voorgrond.

Volgens advocaat Sfard is het „door de Nakba van 1948 altijd een mogelijkheid geweest in het Israëlische gedachtegoed om tijdens een oorlog door deportatie het aantal Palestijnen te verdunnen in het gebied ‘tussen de rivier en de zee’ [Israël, Gaza en de Westoever]”, maar was werkelijke steun daarvoor gering.

Pas na 7 oktober werd „deportatie” van de Palestijnse bevolking uit Gaza een „reële optie en het beleid van machtige en fanatieke leden van de regering die een ideologie van Joodse suprematie aanhangen”, zegt Sfard. Waar het idee van deportatie van Palestijnen eerst voorbehouden was aan marginale groepen, is de steun daarvoor onder de Israëlische bevolking toegenomen.

Zonsondergang met vernielde gebouwen in Gaza. Foto Jack GUEZ / AFP

Uit een veelbesproken onderzoek van Pennsylvania State University, bleek afgelopen mei dat 82 procent van de Israëlisch-Joodse bevolking in Israël de verdrijving van Palestijnen uit Gaza steunt, en 56 procent de verdrijving van de Palestijnse bevolking uit Israël.

Die steun is niet enkel het gevolg van de Hamas-aanval op 7 oktober. Een rapport van denktank Ofek stelde al in mei 2023 dat het openlijk oproepen tot verplaatsing van de Palestijnse bevolking was genormaliseerd bij rechts, inclusief leden van Netanyahu’s Likud-partij. Rechtse politici riepen al voor 7 oktober – en opnieuw direct daarna – op tot een herhaling van de Nakba.

Sindsdien zijn er diverse conferenties geweest, bijgewoond door Israëlische politici en ministers, over de annexatie van Gaza en het opnieuw bouwen van nederzettingen aldaar. Met zijn uitspraken over een „Gaza-Rivièra” heeft Trump volgens Shaul legitimatie verleend aan het „annexatiekamp” in Israël.

Net als in 1967 wil Israël „het absolute minimum aan Palestijnen in Gaza” hebben, zegt Halevy. Om mensen te laten weggaan, creëerde Israël eind jaren zestig push-factoren, zoals het verslechteren van de werkgelegenheid. Maar de overgrote meerderheid van de bevolking wilde of kon het zich niet veroorloven om te vertrekken en het creëerde ook een impuls voor militant verzet, wat begin jaren zeventig resulteerde in een oorlog. „Op dit moment creëert Israël afschuwelijke omstandigheden in Gaza, maar is het opnieuw onrealistisch dat het daarmee de meerderheid kan dwingen om te vertrekken.”

Voor het eerst leent Frankrijk wereldberoemd middeleeuws Tapijt uit aan Engeland: de Slag om Hastings wordt Bayeux-diplomatie

admin
July 13, 2025
0

„Decennialang hebben we ons best gedaan om niet in de positie te komen dat we het Tapijt van Bayeux uit moesten lenen”, zei de Franse president Emmanuel Macron afgelopen woensdag tijdens een ceremonie om afspraken over het beroemde Middeleeuwse tapijt te bestendigen. Het tapijt wordt tussen september 2026 en juli 2027 voor het eerst uitgeleend aan het British Museum. „We wisten altijd experts te vinden die tot in detail konden uitleggen waarom uitlenen een slecht idee was. En geloof me, dat hadden we weer kunnen doen.”

Het wereldberoemde borduurwerk van 68 meter bij 50 centimeter, dat rond 1068 gemaakt werd, verbeeldt als in een stripverhaal de Slag bij Hastings in 1066, waarop de voorbereiding en de Normandische verovering van Engeland wordt afgebeeld. Op het werk zijn 626 mensen te zien, 190 paarden, 35 honden, 506 andere dieren, enkele gebouwen en wat bomen en struiken. Het was de slag waarbij Willem de Veroveraar, hertog Willem I van Normandië, versloeg op het slagveld de Engelse koning Harold II. Harold was negen maanden eerder op de troon terechtgekomen, terwijl die eerder was beloofd aan Willem. De Normandische overwinning zorgde ervoor dat Willem de Engelse kroon veroverde.

De experts aan wie Macron refereerde in zijn toespraak, waren lang tegen de uitleen. Het kón wel, maar woog de opbrengst op tegen het risico dat de reis vormt voor het Tapijt van Bayeux? Nee, was in het verleden de uitkomst.

In 2020 deden experts opnieuw onderzoek naar de staat van het tapijt. Een team van acht restauratoren onderzochten elk één meter per dag. Ze zagen: 24.204 vlekken, 16.445 vouwen, 9.646 gaten in de stof en in het borduurwerk, 30 niet-gestabiliseerde scheuren. Vooral de eerste meters van het werk waren aan het verzwakken. Het Bayeux Museum in Normandië bevestigde in 2022 in een statement nog eens: volgens de experts is verplaatsing van het tapijt „alleen te rechtvaardigen als dat voor restauratie is”.

Die restauratie komt er nu weliswaar pas ná de tentoonstelling in Londen, maar toch neemt het museum inmiddels een andere positie in. Het museum sluit op 31 augustus voor verbouwing. Hoofdconservator Antoine Verney, die zich eerder „niet kon voorstellen” dat het tapijt verplaatst zou worden, ziet het daarom nu anders: „Het tapijt kan ofwel weggehaald worden uit zijn display, om vervolgens onzichtbaar voor het publiek opgeborgen te worden. Óf er kan een overeenkomst tussen de twee overheden worden gesloten zodat het werk publiek gepresenteerd wordt in het Verenigd Koninkrijk.”

‘Gallische grap’

Voor Macron komt het goed uit. Hij beloofde het tapijt al eens in 2018. Dat ging toen niet door, de coronapandemie bemoeilijkte de uitdaging en de groep van acht experts zag veel bezwaren in de conditie van het werk. Daarnaast was toen de Brexit aanstaande. Er werd wat gegrapt door Britten over Macrons „gallische grap”: de grote afbeelding van hoe de Britten verslagen werden, werd door sommigen een wat vreemd cadeau bevonden.

Maar, zo schreef journalist John Lichfield in een opiniestuk in The Guardian in 2018: het tapijt gaat niet per se over hoe de Britten verslagen werden, het gaat vooral over hoe nauw ze verbonden zijn met het continent. Of, om het bij Engeland te houden, het 21ste-eeuwse land kent veel vormende invloeden, die van Normandië is daarin een belangrijke. Hij omschrijft het zuiden van Engeland als een soort „Normandische kolonie, die het moederland voorbij is gestreefd”. Kortom: het tapijt kan volgens hem worden beschouwd als een symbool van hoe cultureel verbonden beide landen zijn, en dus ook van hoe Europees de Engelsen zijn. „Misschien”, schreef Lichfield, „is dat wat Emmanuel Macron in gedachten had.” Deze verbondenheid is ook wat nu tijdens het bezoek van Macron deze week wordt benadrukt.

Een team van acht restauratoren onderzochten elk één meter per dag. Ze zagen: 24.204 vlekken, 16.445 vouwen, 9.646 gaten in de stof en in het borduurwerk, 30 niet-gestabiliseerde scheuren.

Natuurlijk, „er is niet zoiets als geen risico, maar we moeten het werk hoe dan ook verhuizen”, zegt een woordvoerder van het museum tegen The Guardian (op vragen van NRC reageerde het museum niet). „Dat het werk nu naar het British Museum gaat, betekent dat de reis wat langer wordt.” Het museum heeft een manier gevonden om het werk zo veilig mogelijk te vervoeren. Het tapijt wordt op een soort vouwbare constructie geplaatst, in een afgesloten doos, die weer in twee dozen wordt gedaan. Per vrachtwagen reist het tapijt naar de kanaaltunnel, waarna het via trein de onderzeese overtocht aflegt.

Een stijlregel bij behoud van kunstwerken: „Alles wat je doet, is in feite niet goed”, elke handeling doet op een manier afbreuk aan het werk, zegt Sjouk Hoitsma, hoofd collecties bij het Textielmuseum. Dat geldt ook voor aanrakingen die gericht zijn op restauratie.

Het Tapijt van Bayeux is eigenlijk geen tapijt, maar een borduurwerk van wol en goud op linnen. „Linnen, dat is ongelóóflijk, dat is zo duurzaam. En dit is bijna duizend jaar oud, je zou verwachten dat het verpulvert als je het aanraakt. Maar ik vermoed dat het nog steeds sterk en soepel is. Het zijn de borduursels die het kwetsbaar maken.” Sommige draden zijn omwikkeld met goud, dat materiaal is kwetsbaar omdat het scherp is, het snijdt en breekt snel.

„Textiel is net zo kwetsbaar als papier”, zegt Hoitsma, „zo wordt er ook naar gekeken bij conserverende handelingen.” Je moet er weinig licht toelaten, en zo min mogelijk schommelingen in de klimatologische omstandigheden.

Hoitsma heeft het tapijt wel eens gezien. Het is tentoongesteld in een hele donkere ruimte, „onder de 50 lux”. Als je er binnenkomt, herinnert ze zich, moet je eerst even aan het licht wennen. Daarna, als je ogen er aan toe zijn, word je naar het verlichte tapijt toegetrokken.

Als niets doen eigenlijk het beste is, hoe onverantwoord is de uitruil met Londen dan? „Het kán”, zegt Hoitsma. Het moet goed vervoerd worden, níét gevouwen (maar wel: opgerold), dat is niet goed voor het linnen. De kist waarin het vervoerd wordt moet klimatologisch aansluiten op de omgeving waar het tapijt hing, dat geldt ook voor de bestemming. Op reis is het belangrijk dat het zo min mogelijk schommelt en schokt. Dat is goed te ondervangen door het in de juiste verpakking te doen.

Maar, uiteindelijk, zegt Hoitsma: „Als je uitzoomt, en je de vraag stelt: moet dit nou? Dan zijn de belangen eromheen nog veel interessanter.” Er is dus een afweging gemaakt: wat het oplevert, „het werk en de conditie daarvan is ondergeschikt aan die doelen.”

Bayeux-diplomatie

De meeste historici gaan ervan uit dat het Tapijt van Bayeux in Engeland werd gemaakt, maar al snel na voltooiing naar Bayeux is vervoerd. Het is sindsdien nooit meer in Engeland te zien geweest, ondanks dat er veel verzoeken waren. Zo wilde het Victoria and Albert Museum (V&A) het graag in bruikleen om de kroning van koningin Elisabeth in 1953 luister bij te zetten. Bijna alles stond klaar opdat het werk zes maanden lang getoond kon worden: er waren afspraken gemaakt voor de bruikleen, de verzekeringen waren afgesloten en de politie zou bewapend en al het hele proces begeleiden, maar op het laatste moment zeiden de Franse autoriteiten het toch af, omdat er experts – daar zijn ze weer, die experts waar Macron het over had – waren die voor schade vreesden.

In 1966, ter gelegenheid van de 900ste verjaardag van de Slag bij Hastings, werd er opnieuw een poging gedaan. Opnieuw zou V&A de expositie organiseren, en er zouden zelfs gesprekken zijn het wandkleed tentoon te stellen in de Verenigde Staten. Het ministerie van Cultuur was indertijd akkoord, bij monde van de romanschrijver André Malraux die 1959 tot 1969 die post bekleedde. Alleen zag men het in de gemeenteraad van Bayeux niet zitten. Er werd gevreesd voor verkleuring en schade, en het was te onduidelijk wie alle kosten bij schade op zich zou nemen. En Bayeux zelf zou gecompenseerd moeten worden voor een gebrek aan inkomsten omdat toeristen weg zouden blijven, terwijl Londen juist meer toeristen zou trekken. Malreux trok het voorstel in, en wederom ging het wandkleed niet richting Engeland.

Hoewel nu alle instanties, ook Bayeux zelf, achter de uitleen staan, gaat het hier vooral om een gebaar dat de verstandhouding tussen Frankrijk en Groot-Brittannië beter is. Macron prees tijdens de persmomenten de banden tussen de twee landen, en benadrukte de politieke motivatie. In het British Museum stelde hij dat er „geen handelsoorlog of importheffing is tegen deze culturele aanpak… dat er sowieso geen grenzen zijn”. Dat laatste was opmerkelijk, omdat de migranten die via Calais de oversteek naar Dover maken een van de kernonderwerpen van het bezoek was.

De Britse premier Keith Starmer zag in het Tapijt ook een ander politiek gebaar: „Culturele schatten vertellen over oorlog, macht en politiek, over bondgenootschappen en vijanden, zoals we die ook nu nog maar al te goed kennen.”

De Britten verwachten met de terugkeer – het officiële onderzoek over de kwetsbaarheid is nog wel bezig – de blockbuster van deze generatie in huis te hebben. De conservatieve politicus en voorzitter van het British Museum, George Osborne, zag het als een „terugkeer van het gezond verstand”.

NIEUWS

Luisterverhaal op zondag: Vitamine-infusen zijn populair in het Verenigd Koninkrijk – maar hebben ze nut?

admin
July 13, 2025
0

Vitamine-infusen zijn populair in het Verenigd Koninkrijk. Is het gezond? „Tien keer de benodigde hoeveelheid maakt je niet fitter.”

Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected]

Gast:: Annemarie Kas
Stem:: Nienke Brinkhuis
Redactie:: Rogier van ‘t Hek
Montage:: Jan Paul de Bondt
Foto:: Justin Griffiths-Williams
Coördinatie:: Elze van Driel

Amanda Anisimova leek in de Wimbledon-finale tegen Iga Swiatek in een ‘nachtmerrie’ beland: 6-0 en 6-0

admin
July 12, 2025
0

Amanda Anisimova stuitert zo’n tien seconden met de bal, als ze met haar rug naar de baan staat. Ze pakt een moment rust op het centercourt van Wimbledon, zaterdag laat in de middag. Ze ademt diep. Praat zich moed in. Net heeft ze weer een rally verloren van Iga Swiatek, een forehand landt zeker een meter achter de baseline. Direct erna schudt Anisimova haar hoofd.

De druk van Swiatek (24) is verzengend. Haar services, groundstrokes, returns en volleys zijn zo zuiver, hard en scherp, dat Anisimova (23) nauwelijks tijd krijgt. En ook geen ritme. Dat ze erg zenuwachtig is in haar eerste grandslamfinale, helpt haar spel evenmin. 6-0 en 2-0 staat ze achter, 15-gelijk op eigen service. Als ze de finale nog wil omdraaien, hoe ingewikkeld dat scenario ook is, moet daar nu een begin mee worden gemaakt.

Dus niet meteen weer een dubbele break achter komen, zoals in de eerste set gebeurde. Swiatek staat al klaar om de service van Anisimova te ontvangen. De Poolse, vijfvoudig grandslamkampioen, wil het tempo hoog houden om in haar onoverwinnelijke roes te blijven. Daar waar Anisimova juist probeert de tijd even stil te zetten.

Amanda Anisimova kwam geen moment in haar ritme. Foto Henry Nicholls / AFP

Mentale gezondheid

Zoals ze twee jaar geleden ook een pauze nam van het tennis om aan haar mentale gezondheid te werken. „Het is ondraaglijk geworden om aan tennistoernooien deel te nemen”, schreef ze in mei 2023 op Instagram. De burn-out, zoals ze het noemde, bouwde zich in de jaren daarvoor op. Anisimova, dochter van Russische ouders die voor haar geboorte naar de Verenigde Staten emigreerden, gold als een supertalent. In 2019, op haar zeventiende, haalde ze de halve finale van Roland Garros.

Het overlijden van haar vader Konstantin – in augustus 2019 na een hartaanval, kort voor de achttiende verjaardag van Anisimova – veranderde veel. Hij was lang haar hoofdcoach, nadat moeder Olga in de eerste jaren de beginselen van tennis had bijgebracht. „Dit is duidelijk het moeilijkste wat me ooit is overkomen, en ik praat er eigenlijk met niemand over”, zei Anisimova in 2020 in The New York Times.

De finale duurde minder dan een uur. Foto Henry Nicholls / AFP

Tijdens haar onderbreking ging ze op vakantie, bezocht vrienden, volgde een semester op de universiteit en begon met schilderen. „Wat ik heb geleerd, is om eerlijk naar jezelf te luisteren, naar je intuïtie en naar wat je lichaam je vertelt”, zei ze afgelopen week in Londen. Acht maanden duurde haar tennispauze, voor ze begin 2024 terugkeerde op de tour als nummer 373 van de wereld.

Datzelfde jaar verloor ze nog in de kwalificatie voor Wimbledon. Maar gaandeweg werden de resultaten beter. Begin dit jaar won ze een sterk bezet toernooi in Doha, recentelijk was ze finalist op een voorbereidingstoernooi op gras. Op Wimbledon zelf maakte ze indruk met haar harde, vlakke slagen, met name in een schitterend gevecht in de halve finale tegen Aryna Sabalenka, de nummer één van de wereld. Misschien wel de wedstrijd van het toernooi.

Afstraffing dreigt

Maar nu in de finale tegen Swiatek lijkt ze wel in een „nachtmerrie” te zijn beland, zegt commentator en oud-speler John McEnroe op de BBC. Swiatek – eigenlijk een gravelspecialist, ze won Roland Garros vier keer – speelt dit toernooi tennis van een andere orde. In de halve finale versloeg ze Belinda Bencic met 6-2 en 6-0.

Zo’n afstraffing dreigt nu ook. Daarom probeert Anisimova even te recupereren, als ze serveert bij 0-2 en 15-15 in de tweede set. Eigenlijk doet ze alles goed bij het volgende punt. Uitstekende eerste service, dan een forehand diep in de backhandhoek van Swiatek. Die redt met een hoge bal terug, Anisimova neemt in één keer uit de lucht, wat technisch lastig is. De twijfel in haar forehand is onmiskenbaar – voluit of niet? Ze slaat laag in het net. En buigt dan moedeloos voorover.

De aarzeling van Anisimova steekt scherp af bij de onverstoorbaarheid van Swiatek. De Poolse pept zichzelf bij 6-0 en 4-0 nog op alsof een cruciaal punt wacht. „Alles klikt”, zegt McEnroe bij de BBC. Ze speelt met veel agressie en tegelijk ook controle. Bijna als een machine, zo consciëntieus. Daar waar ze voorheen veel moeite had op gras, op Wimbledon kwam ze nooit verder dan de kwartfinale.

Twijfel over integriteit

Aan die superioriteit ging ook bij Swiatek een moeilijke periode vooraf. Mede door een dopingschorsing raakte ze haar eerste plek op de wereldranglijst kwijt. Vorig najaar mocht ze een maand niet spelen – ze miste drie toernooien – omdat ze positief had getest op de verboden substantie trimetazidine. Swiatek ging met succes in beroep: de dopinginstantie in het tennis vond het aannemelijk dat er sprake was van een vervuild middel – melatonine – waar sporen van trimetazidine in zat.

Hoewel de overtreding als niet opzettelijk werd beoordeeld, vond Swiatek de onzekerheid over de uitspraak en de twijfel over haar integriteit moeilijk. „Het was verschrikkelijk”, zei ze in januari in de podcast Tennis Insider Club. Swiatek, van zichzelf vrij ingetogen, vreesde dat mensen een negatief beeld van haar zouden blijven houden en zich tegen haar zouden keren.

Swiatek slaat een service – ze kreeg de hele wedstrijd geen breakpoint tegen. Foto Kirill Kudryavtsev / AFP

Ze won geen toernooi meer na de schorsing – haar laatste titel was Roland Garros vorig jaar. Nu serveert Swiatek al na 57 minuten voor de Wimbledon-titel, voor een zeldzame 6-0 en 6-0 in een grandslamfinale. Steffi Graf deed dat in 1988 voor het laatst op Roland Garros tegen Natasha Zvereva. Op Wimbledon gaat dit terug tot 1911, toen Dorothea Lambert Chambers met zo’n ‘double bagel’ Dora Boothby versloeg – nog ver voor het proftijdperk.

Zelfs McEnroe is er even stil van op de BBC, wanneer Swiatek met een backhandwinner de partij beslist. 6-0, 6-0. Maar het meest indrukwekkende applaus is voor Anisimova, wanneer zij in tranen haar moeder op de tribune bedankt. „Zij is de meest onbaatzuchtige persoon die ik ken, ze heeft er alles aan gedaan om mij op dit punt in mijn leven te brengen.”