Directeur-generaal van het Internationaal Atoomagentschap Rafael Grossi verdient te worden „geëxecuteerd”. Aldus het Iraanse radicale blad Kayhan vorige week. De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Abbas Araghchi hekelde „het verraad” van Grossi, die zou hebben nagelaten de Amerikaanse aanvallen op Iraanse nucleaire faciliteiten namens het IAEA te veroordelen. Mogelijk had de topdiplomaat zelfs „kwaadaardige bedoelingen” met zijn verzoeken om de gebombardeerde locaties voor inspecteurs open te stellen.
Woensdag bereikte de relatie tussen Iran en IAEA een dieptepunt met de bekendmaking dat de Iraanse president Masoud Pezeshkian opdracht had gegeven tot het onmiddellijk stopzetten van de samenwerking met de atoomwaakhond.
De beschuldigingen en dreigementen uit Iran aan het adres van directeur-generaal Grossi werden afgelopen dagen door zijn thuisland Argentinië en westerse landen scherp veroordeeld. Het VK, Frankrijk en Duitsland stelden ook dat zij Teheran verantwoordelijk houden voor de veiligheid van de IAEA-teams – die al in Iran aanwezig waren maar in de afgelopen weken niet konden werken.
Rafael Grossi, 64, is sinds 2019 de directeur-generaal van het IAEA, de VN-organisatie die toeziet op internationale samenwerking op het gebied van nucleaire samenwerking. Daarvoor had hij al een lange carrière achter de rug als topdiplomaat. In interviews praat Grossi veel met zijn handen. Zichtbaar onder zijn mouw zijn dan zijn toegangsbandjes voor voetbalwedstrijden van het WK in Qatar van drie jaar geleden. De Argentijn is naar eigen zeggen gek van voetbal.
Grossi was de afgelopen weken veel in de media. Doorgaans speelt het werk van het IAEA zich af achter de schermen. Maar in de nasleep van de Amerikaanse en Israëlische bombardementen op het Iraanse atoomprogramma staan Grossi en zijn organisatie vol in de schijnwerpers. De gedachten van Grossi over de status van de nucleaire installaties en de vraag in hoeverre die zijn beschadigd, generen wereldwijd krantenkoppen.
Bunkerbommen
Zo trok Grossi vorige week donderdag veel aandacht met zijn opmerking op Franse radio dat de kwetsbare centrifuges in de ondergrondse installatie bij Fordo onmogelijk de enorme kracht van de Amerikaanse bunkerbommen zouden hebben doorstaan. Tegen Fox News zei de diplomaat dat het Iraanse atoomprogramma door de aanvallen „aanzienlijk is teruggeworpen in de tijd”.
Daarentegen stelde Grossi bij CNN dat het niet ondenkbaar is dat de Iraniërs hun voorraad aan 400 kilo hoogverrijkt uranium vóór de Amerikaanse aanvallen in veiligheid hebben gebracht. En ook het optreden van Grossi zondag bij CBS leidde weer tot een stroom nieuwsberichten, nadat hij zei dat Iran mogelijk slechts „maanden” nodig zou hebben om weer uranium te kunnen verrijken.
Zijn breed uitgemeten inschattingen over Iraanse nucleaire programma lijken uiteen te lopen. Maar het is volgens Grossi dan ook „niet de taak van het IAEA om de schade te beoordelen”, maar om weer snel inzicht te krijgen in Irans huidige nucleaire activiteiten.
Juist dat inzicht is nu verloren: het IAEA heeft nog geen inspecties op de getroffen locaties kunnen uitvoeren, terwijl het de alom gewaardeerde kracht van de autonome organisatie is dat het bij landen ‘binnen mag kijken’. Grossi zelf bracht als secretaris-generaal meerdere bezoeken aan Iraanse nucleaire faciliteiten. Puin en mogelijke niet-ontplofte explosieven maken fysiek werk op die locaties nu moeilijk, stelde Grossi eerder. Maar vooralsnog moet hij bedingen dat Teheran überhaupt weer toestemming geeft voor zulk onderzoek.
De directeur-generaal baseert zijn inschattingen over de schade aan de Iraanse installaties waarschijnlijk op bestaande IAEA-kennis van het ontwerp van die plekken, aangevuld door informatie van recente satellietbeelden, zegt Olli Heinonen, die 27 jaar voor het IAEA werkte als inspecteur en plaatsvervangend directeur-generaal. Tegenwoordig is de Fin verbonden aan het Stimson Center, een Amerikaanse denktank. „Werkelijke beoordelingen baseert IAEA op feiten die ter plaatse zijn verzameld”, stelt hij in een mail naar NRC. Hij beschrijft dat als een „continu proces”.
Het gebeurde vaker dat de hele wereld ongeduldig meekeek naar dat proces van kennisvergaring en afwegingen. Heinonen herinnert zich meerdere gespannen optredens: na de ramp in Tsjernobyl in 1986 moest toenmalig IAEA-baas Hans Blix er bij de Sovjets publiekelijk op aandringen dat zijn inspecteurs toegang kregen. In 2003 kreeg het agentschap veel kritiek op het handelen in Irak.
Heinonen stelt dat het essentieel is dat het agentschap transparante informatie kan verschaffen over wat de onafhankelijke inspecteurs ter plekke kunnen vaststellen. Daarbij moeten ze ook duidelijk maken welke informatie onzeker of simpelweg onbekend is. En dan is er nog een deel informatie die het IAEA geheim houdt, omdat het agentschap nu eenmaal inzicht krijgt in staatsgeheimen.
Speculaties na zijn opmerkingen
Maar uit de media-optredens van Grossi wordt niet altijd duidelijk op welke kennis hij zich baseert. De diplomaat zegt niet te willen speculeren, maar zijn uitspraken van de afgelopen weken werden onderdeel van speculatie over het lot van de Iraanse installaties binnen het publieke debat.
In de Verenigde Staten loopt die discussie hoog op. De Amerikaanse president Donald Trump claimde na de Amerikaanse bombardementen de complete vernietiging van de Iraanse nucleaire installaties. Het Iraanse nucleaire programma zou volgens Trump „decennia in de tijd zijn teruggeworpen”. Inschattingen over het succes van de Amerikaanse missie zijn een twistpunt met de inlichtingendiensten van het Pentagon en van Europese landen.
Met Irans terugtrekking uit de IAEA-samenwerking blijft het publiek waarschijnlijk gissen naar de geleden schade. De Iraanse president hield de deur voor een diplomatieke oplossing woensdag nog op een kier.
De atoomwaakhond opereert vaker „in een gepolitiseerde omgeving”, stelt VN-veteraan Heinonen. „Het is daarom juist belangrijk dat de IAEA op feiten gebaseerde, objectieve berichtgeving hanteert.”
Grossi zelf blijft er senang onder. „Ik ben een rustig man”, antwoordt hij op een vraag van de Britse krant Financial Times of alle druk hem weleens te veel wordt. „Ik richt me op wat ik kan doen.”
Sean ‘Diddy’ Combs werd woensdag in de rechtbank van New York deels vrijgesproken. De jury achtte Combs niet schuldig aan de relatief zware aanklacht van het leiden van een criminele organisatie (‘racketeering with conspiracy’), noch aan twee aanklachten met betrekking tot mensenhandel voor de seksindustrie. Wel zag de jury genoeg bewijs voor twee keer het vervoeren van mensen met het oog op prostitutie.
Meteen na het horen van het vonnis van de jury stortte Combs ter aarde, legde zijn handen op de stoel voor hem en begon met zijn hoofd naar beneden te bidden. De zaal barstte uit in een luid applaus, buiten de rechtszaal steeg gejuich op en de advocaten van Combs noemde de uitspraak een overwinning: „We are extremely happy”, zei Xavier Donaldson, een van de advocaten, tegen de BBC.
Rechter Arun Subramanian oordeelde wel dat Combs in voorlopige hechtenis blijft tot de bepaling van zijn straf op 3 oktober, ondanks het verzoek van de verdediging hem op borg vrij te laten. Combs zou een ‘modelgevangene zijn’ en een verantwoordelijke familieman. Daar ging Subramanian niet in mee, verwijzend naar Combs’ gewelddadige verleden en gebrek aan respect voor de rechtsstaat.
Na het horen van het vonnis knielde Combs en begon hij te bidden. Jane Rosenberg
Minder zwaar
Gezien zijn emotionele gedrag en de woorden van de verdediging kan het lijken alsof Diddy woensdag volledig werd vrijgesproken. Dat is niet zo. Hij wordt wel degelijk verantwoordelijk gehouden voor het feit dat hij sekswerkers liet invliegen om seks te hebben met zijn toenmalige vriendinnen Cassie Ventura en Jane (pseudoniem). Wel is het oordeel van de jury een stuk minder zwaar dan veel mensen hadden verwacht. Het had immers de grootste #MeToo-zaak ooit kunnen worden waarvoor Combs levenslang had kunnen krijgen, mits hij de zogeheten RICO-wet [Racketeer Influenced and Corrupt Organizations Act] zou hebben overtreden. Maar de poging aan te tonen dat Combs een criminele organisatie oprichtte, met medeplichtigen en handlangers, uitsluitend bedoeld om zijn seksuele verlangens te faciliteren, blijkt onvoldoende onderbouwd.
De veroordelingen die wel zijn uitgesproken, vallen onder de Mann Act, voor seksuele misdrijven. Zowel Jane als Cassie Ventura getuigde over seks met mannelijke escorts terwijl Combs toekeek, iets wat zij naar eigen zeggen herhaaldelijk weigerden maar toch moesten doormaken. Elk van die twee veroordelingen kan leiden tot tien jaar cel (en in totaal dus twintig). Het OM mikt echter op een straf van vier tot vijf jaar. De verdediging pleit voor 21 tot 27 maanden. Combs krijgt sowieso al tien maanden aftrek voor zijn voorarrest, aangezien hij al sinds september vorig jaar vastzit.
Tegenreactie
Hoewel Combs schuldig is bevonden aan het faciliteren van prostitutie, is de zaak nu niet meer te vergelijken met #MeToo-zaken van het kaliber Weinstein of Epstein. Sommige commentatoren in internationale media als The Guardian, plaatsen de uitspraak dan ook in de context van een bredere, maatschappelijke tegenreactie op #MeToo. Want ondanks het geweld dat de vrouwen in deze zaak hebben moeten doorstaan (wat Combs bekend heeft), kiest de jury toch de kant van de machtige man. Een neiging die zou passen bij de status quo van vóór #MeToo, waarin vrouwen die zich uitspreken tegen de mannen die hen misbruiken, worden misprezen – zowel publiekelijk als in de rechtszaal.
Neem de tekstberichten tussen Combs en slachtoffers Cassie en Jane, die een centrale rol speelden in het proces. Zo schreef Cassie in 2009 een bericht „Always ready to freak off lolol”. Volgens Combs’ verdediging zouden dergelijke berichten aantonen dat de vrouwen graag meededen aan de ‘freak-offs’ en dat de seks met derden consensueel was. Ook zouden de vrouwen op geld en faamuit zijn, en zich daarom met Combs inlaten. Het OM bracht daar tegenin dat de tekstberichten gestuurd waren uit angst, financiële afhankelijkheid en manipulatie: ‘geforceerde instemming’. Dat blijkt juridisch dus lastig hard te maken. De vrijspraak op mensenhandel en criminele samenzwering laat daarbij ook zien hoe hoog de juridische drempel in de Verenigde Staten ligt om structureel seksueel misbruik aan te tonen, zeker bij daders van statuur.
En dan is er nog het showbizzgehalte van de zaak. Volgens de BBC was de situatie voor de rechtbank de afgelopen weken een „absoluut circus”. Wekenlang stonden er drommen mensen: van activisten tot influencers en journalisten van allerlei soorten media. Er werd gevochten en geschreeuwd, vooral naar getuigen die de rechtbank verlieten. Op dinsdag vond er nog een heuse twerk-competitie plaats (wie het best met de billen kan schudden), en werden mensen ondergespoten met babyolie (waarmee Combs zijn seksfeesten vergemakkelijkte). Ook werden shirts verkocht met de tekst ‘A Freako is not a R.I.C.O.’ verwijzend naar de aanklacht en de freak-offs.
Ondanks dit soort opvallende steunbetuigingen is de kans dat Combs zich herstelt van de reputatieschade klein. Weinig mensen in showbizzland die nog met hem zullen willen samenwerken. Maar hoe klein die kans precies is, zal afhangen van de uiteindelijk strafmaat.
De Europese Unie moet vaker gemeenschappelijke schulden kunnen aangaan om haar plannen te financieren. De Europese Commissie gaat daarvoor pleiten in de onderhandelingen over de nieuwe EU-begroting, die deze maand beginnen.
Dat idee zal direct op verzet stuiten. Nederland en Duitsland verafschuwen zulke eurobonds en ook enkele andere landen hebben grote twijfels. „Een no-go”, noemt een diplomaat uit een van de kritische landen het voornemen van de het dagelijks bestuur van de EU.
De EU-begroting, waarvan vormgeving en omvang in één keer voor zeven jaar worden vastgesteld, is altijd voer voor discussie. De volgende gaat in per 2028. Het eerste voorstel met ideeën van de Europese Commissie, geleid door Ursula von der Leyen, geldt als startschot voor de onderhandelingen met de lidstaten en het Europees Parlement.
Met dat voorstel, dat ze half juli presenteert, wil de Europese Commissie dus debat ontketenen met haar pleidooi voor eurobonds. Bronnen in Brussel vertellen dat aan NRC, naar aanleiding van berichtgeving donderdag in de zakenkrant Financial Times. Door zelf te gaan lenen op de kapitaalmarkt, met de eigen begroting en nationale begrotingen als onderpand, kan de Commissie landen leningen met een lage rente aanbieden, of het geld zelf uitgeven.
Eurobonds zijn al vaker uitgegeven, onder meer voor het coronaherstelfonds en sinds kort voor de grote Europese defensieopgave, maar dat gebeurde altijd op eenmalige basis. Het idee dat nu op tafel ligt, is dat de EU eurobonds alleen in crisissituaties kan aanwenden. Daarmee zou het leenmechanisme wel een permanent karakter krijgen.
Al maanden wordt in Brussel gesproken over de grote verbouwing die de Europese Commissie in de nieuwe begroting voor ogen heeft. Zo heeft Von der Leyen meermaals gezegd meer gebruik te willen maken van het principe dat landen pas in aanmerking komen voor bepaalde Europese subsidies na economische hervormingen. Ook de vorm van de landbouwsubsidies, goed voor een derde van het budget, wordt onder de loep genomen.
Crisissituaties
Voor de Commissie zijn eurobonds gunstig. Vanuit de markt is veel vraag naar obligaties waarvoor de hele EU garant staat. De kans op terugbetaling wordt zeer hoog geacht, vanwege de schaal van de Unie en de hoge kredietwaardigheid van landen als Nederland en Duitsland, landen met een lage staatsschuld. Daardoor kunnen zulke obligaties relatief voordelig worden uitgegeven.
Extra leningen aangaan is bovendien een uitkomst voor de Commissie. Nu wordt de EU-begroting geheel gefinancierd uit de nationale begrotingen. Het jaarlijkse budget staat gelijk aan 1 procent van de omvang van de gehele Europese economie, en veel landen hebben geen zin hun bijdrage te verhogen. Tegelijkertijd zet de defensieopgave extra druk op de begroting en moeten de kosten van het coronaherstelfonds worden terugbetaald.
De critici zijn vooral te vinden in de kredietwaardige landen, die bovendien meer aan de begroting afdragen dan ze aan subsidies ontvangen. Zij zijn bang dat zij in het slechtste geval opdraaien voor de rekening, terwijl minder zuinige landen dankzij de gunstige leenvoorwaarden van de EU kunnen wegkomen met onverantwoorde begrotingen.
Lees ook
Klaas Knot (DNB): Nederlandse politiek ‘hyperventileert’ over eurobonds
Hangen en wurgen
Tegenstanders van het Commissie-plan vrezen ook dat te makkelijk een beroep op eurobonds voor crisissituaties wordt gedaan. Een sceptische diplomaat: „Is een bosbrand in Galicië dan straks ook een crisis?” Daarnaast wordt gewezen op de juridische houdbaarheid van zo’n permanent mechanisme. Het coronaherstelfonds kwam pas met hangen en wurgen langs het Duitse Grondwettelijk Hof en kreeg alleen goedkeuring vanwege het eenmalige karakter.
„Het kabinet is geen voorstander van het aangaan van gemeenschappelijke schulden voor nieuwe Europese instrumenten”, schreven de ministers Eelco Heinen (Financiën, VVD) en Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) dit voorjaar, in een brief aan de Tweede Kamer waarin ze een voorschot namen op de onderhandelingen. Ook van Duitsland en Zweden is bekend dat ze fel tegen elke vorm van gemeenschappelijk lenen zijn.
Bij andere landen die eerder in het ‘zuinige kamp’ zaten is juist wel iets veranderd. Denemarken en Finland hebben hun felste verzet tegen gemeenschappelijke schulden gestaakt, al is onduidelijk hoe ver ze willen gaan.
De Commissie houdt de kaarten voor de borst tot de officiële presentatie half juli. Uiteindelijk is de begroting pas rond als alle landen akkoord zijn, én het Europees Parlement. Fel debat is gegarandeerd.
Was het een gok, een gok van meer dan een miljard? Christian Van Thillo, topman van DPG Media dat sinds 1 juli eigenaar is van RTL Nederland, ontkent het niet.
„Iedere overname die we hebben gedaan was een gok. Of het nu PCM was in 2009 [waarmee DPG het AD, de Volkskrant en Trouw in handen kreeg] of Wegener in 2014 [zeven regionale kranten] of de Nederlandse activiteiten van Sanoma in 2020 [een waaier aan tijdschriften en NU.nl] – het was elke keer een gok.
„Wat de technologie in de toekomst ook mag brengen, wij geloven dat mensen altijd behoefte zullen hebben aan excellente lokale journalistiek en excellent lokaal gemaakt entertainment. Dat is puur een geloof, een overtuiging. Voor hetzelfde geld worden we weggevaagd door AI, haha. Maar dat denk ik niet. Want het is natuurlijk wel een berékend risico, dat we met de overname van RTL hebben genomen.”
Van Thillo is met de trein uit Antwerpen naar Amsterdam gekomen, om in het nieuwe hoofdkantoor van DPG te vieren dat de eind 2023 aangekondigde overname eindelijk zijn beslag heeft gekregen. Het Belgische DPG wás al het grootste mediabedrijf in Nederland. Vorig week kreeg het toestemming van concurrentiewaakhond ACM (Autoriteit Consument en Markt) om de grootste commerciële televisiezender in Nederland over te nemen, inclusief streamingdienst Videoland en buienradar.nl. Voor 1,1 miljard euro. Voor het personeel staan gebakjes klaar met daarop: dpg media [hartje] RTL.
In 2021 probeerde DPG al eens om RTL te kopen, u zit er al vier jaar achter aan. Waarom is RTL zo belangrijk voor DPG?
„In België zijn we al heel lang actief met televisie. In die sector vindt niet minder dan een revolutie plaats. De kranten hebben dat al eerder meegemaakt, toen ze door de opkomst van het internet hun printoplages zagen afkalven. Ze moesten zich opnieuw uitvinden.
Elke overname door DPG was een gok, ook die van RTL. Maar het is natuurlijk wel een berékend risico dat we ermee namen
„Nu is de televisie aan de beurt. Met de doorbraak van streaming en de komst van spelers als Netflix, Disney en HBO Max is televisie kijken gaan veranderen. Mensen kijken minder live, ze kijken meer naar video on demand in al zijn vormen, gratis of betalend. Je koopt een televisie, je hangt die aan de muur, verbindt die tv met internet en via apps ga je kijken. YouTube is ook een vorm van televisie en heeft zijn weg gevonden naar het grote scherm. Je kunt zelfs zeggen dat TikTok een nieuwe vorm van televisie is.
„In België zijn we al een hele tijd bezig om het televisiebedrijf klaar te maken voor dit digitale tijdperk. Die transformatie is een grote uitdaging. Wat betreft de inhoud, de technologie en ook in zakelijk opzicht. Zo gaan we van financiering uit advertenties en de inkomsten die we van kabelbedrijven krijgen naar een directe relatie met de consument aan wie we abonnementen verkopen.
„Je zit met televisie nu in een omgeving die je voor volledig nieuwe uitdagingen stelt. Als je wil meekomen met die grote mondiale spelers, heb je de middelen nodig om in technologie te kunnen investeren. Daarbij helpt het om schaalgrootte te hebben.
„Maar daarom alleen koop je RTL niet. We hebben RTL gekocht omdat het een heel goed bedrijf is, met een fantastische marktpositie in lineaire televisie. Dat is volgens mij de conditio sine qua non, de noodzakelijke voorwaarde, om met streaming succes te hebben. Ik ken geen ander televisiebedrijf dat kan zeggen: ik ben, na het onvermijdelijke Netflix, een duidelijke nummer twee.”
Lineair kijken is een neergaande vorm van televisie, maar bij RTL komt daar toch de winst vandaan, niet van Videoland.
„Videoland is het breakeven point net voorbij. Maar een vetpot is het inderdaad nog niet.”
Christian Van Thillo: „Wij zullen nooit titels uitgeven, of zenders hebben, die niet fundamenteel democratisch zijn.” Foto Bram Petraeus
En digitale reclame levert minder op dan reclame op live televisie.
„Absoluut. Het is vraag en aanbod. Door Google en Meta is er zo veel ruimte om digitale advertenties te plaatsen, en die twee bedrijven hebben zo’n gigantisch bereik – dat is niet te vergelijken met welk lokaal mediabedrijf dan ook. En als de ruimte voor advertenties op één van hun media vol is, denk maar aan Facebook, dan beginnen ze een ander, Instagram. En als Instagram vol is, breken ze hun belofte dat WhatsApp voor eeuwig en altijd vrij van advertenties zou zijn. Door dat enorme aanbod aan online advertentieruimte kun je digitale advertenties niet meer verkopen voor de prijzen van vroeger.
„Maar live televisie is voor adverteerders nog lang niet dood. Advertenties op het grote scherm, waar mensen ’s avonds naar kijken als ze op de bank zitten met het gezin, zijn tweeënhalf keer zo effectief als hetzelfde filmpje op een telefoonscherm. En dat heeft alles te maken met het snelle scrollen, met de individuele beleving tegenover de beleving met het gezin.”
Gaat DPG na de overname van RTL nu Vlaams-Nederlandse series maken, voor uw streamers in België en Nederland?
„Er worden al series voor beide landen gemaakt, neem de Belgische serie Undercover met Tom Waes. Die komt niet van ons, maar is opzettelijk zó gemaakt dat ze ook Nederlandse kijkers kon bekoren omdat er een Nederlands haakje in zit. Maar Nederland gaat nu niet opeens overspoeld worden met reeksen waar Vlamingen in zitten. Wat we wel gaan doen, is programmaformats ontwikkelen die in beide landen gebruikt kunnen worden. Tot nu toe hadden we daar de schaal niet voor.”
Hoe gaan DPG en RTL nog meer samenwerken?
„Op het gebied van de technologie. Zoals we bij kranten audio en video geïntegreerd hebben, willen we bij streaming een betere navigatie ontwikkelen. Netflix is natuurlijk een voorbeeld, daar krijg je meteen bewegend beeld als je gaat scrollen. Ik hoop dat we mensen beter kunnen begeleiden bij het maken van hun keuze. Bij een wereldbedrijf als Netflix wordt die keuze sterk gedreven door algoritmes, maar wij kunnen het lokaal invullen. Door bijvoorbeeld te zeggen: hé, deze serie had fantastische kritieken in de Volkskrant of NRC.”
We hébben al veel gedaan om de zorgen van de ACM weg te nemen. NU.nl en RTL Nieuws blijven gratis en krijgen een aangescherpt redactiestatuut
Gaan DPG en RTL ook samenwerken bij het verkopen van advertenties?
„Dat is ook technologie. Die technologie vraagt aan de adverteerder: wat is je budget? Voor welk merk? Wat is je reclame-uiting? En welke doelgroep wil je bereiken? Adverteerders kopen geen titels meer in, of het moet een uitzondering zijn als NRC. Soms zegt een adverteerder: ik wil specifiek in NRC staan vanwege het specifieke profiel van deze krant en de lezers die hij bereikt. Maar dat is een minderheid van de minderheid. Adverteerders kopen een publiek, waar het ook zit.
„En om dat te kunnen verkopen, is technologie essentieel. Want mensen zitten op verschillende platformen. De technologie zorgt ervoor dat de adverteerder zijn doelgroep op die verschillende platformen bereikt.”
DPG weet met al zijn online kranten, tijdschriften, sites en straks ook tv zó veel over zijn klanten, dat jullie een mini-Big Tech lijken te zijn. U weet straks van een lezer van het AD wat die voor films op Videoland bekijkt, wat voor auto’s hij of zij interessant vindt op jullie site voor tweedehands auto’s, naar wat voor hypotheken die gebruiker kijkt, en ga maar door.
„In theorie klopt dat. Maar in de praktijk zijn er best wat obstakels. Bij vergelijkingssite Independer [voor onder meer verzekeringen] zijn de data hermetisch afgesloten. Als mensen een abonnement nemen bij Videoland, moeten ze zelf een opt-in doen voordat we hun data mogen gebruiken. En dit kan alleen als een consument op al die sites is ingelogd met hetzelfde account en daarvoor toestemming heeft gegeven. Eigenlijk weten we niet zo heel veel van de gebruikers, zeker niet als je het vergelijkt met de hoeveelheid data die Big Tech kan gebruiken.
„Die bedrijven hebben 25 jaar lang ongestoord hun gang kunnen gaan. Dat geeft ze een concurrentievoordeel dat in mijn ogen niet in te halen valt. Dat is mijn allergrootste vrees voor de toekomst. De overheid zou enorm moeten ingrijpen. Europa probeert dat, maar u zal vastgesteld hebben hoe traag dat allemaal gaat.”
Maar in Nederland is DPG zó groot geworden dat het straks een ‘nationale kampioen’ kan worden, de enige die naast de Amerikaanse reuzen kan overleven.
„Ik houd niet van dat beeld. Omdat wij de commerciële tv-zender VTM hebben, gaat echt ons weekblad Humo niet beter verkopen. De concurrentie vindt plaats binnen elk medium, je concurreert met andere bedrijven die ook in dat medium actief zijn.
Christian Van Thillo: „Toen ik begon, was ik een pure fils à papa [het zoontje van de baas]. Ik was ontzettend kwetsbaar, ik had nooit bij een ander bedrijf gewerkt.” Foto Bram Petraeus
„Natuurlijk zijn er wel synergie-voordelen, bijvoorbeeld bij alles wat met IT te maken heeft. In 2000 hadden we vijftig IT-mensen, nu meer dan duizend, en die voorzien al onze media van technologie.”
In Nederland bestaan ernstige zorgen over de omvang van DPG nu RTL erbij komt. Het Commissariaat voor de Media heeft de ACM geadviseerd de overname niet goed te keuren. Ook de journalistenvakbond NVJ was heel kritisch. Gaat u iets doen om die zorgen weg te nemen?
„We hébben al veel gedaan. We hebben meteen bij de ACM een volledig pakket maatregelen op tafel gelegd om aan de zorgen tegemoet te komen. De ACM heeft die nog aangescherpt.
„Zo blijft het gratis online nieuws van NU.nl en RTL Nieuws gratis. Alle redactiestatuten krijgen een update voor het digitale tijdperk. NU.nl en RTL krijgen een redactiestatuut en stichtingen die hun identiteit moeten beschermen. We kunnen geen titel verkopen zonder dat de stichtingen daarmee akkoord zijn. Dat zijn zogeheten ‘remedies’ van structurele aard. Dat is niet weinig, dat is voor aandeelhouders echt beperkend.”
Aan het begin deze eeuw had het toenmalige PCM Uitgevers ook stichtingen die zijn kranten, waaronder de Volkskrant en Trouw, moesten beschermen. Maar toen het erop aankwam, lieten die stichtingen toe dat een Brits private-equitybedrijf daar de scepter ging zwaaien.
„Dat zal bij ons nooit gebeuren. Wij dragen een enorme verantwoordelijkheid. We hebben een aandeelhoudersovereenkomst, een charter, waarin al sinds jaren ons commitment aan onafhankelijke journalistiek staat.”
Die aandeelhouders, die het grootste mediabedrijf in Nederland in handen hebben, dat zijn Van Thillo zelf en zijn familie. Op de vraag of hij iets meer over hen kan vertellen, wat voor mensen dat zijn, antwoordt hij alleen: „Met alle respect voor bijvoorbeeld een koekjesfabriek, we beseffen dat wij iets anders doen. En wat de rol is die ons bedrijf speelt in de maatschappij, en ook op cultureel vlak.”
Voelt DPG verantwoordelijkheid voor het beschermen van de democratie?
„Absoluut. Wij zullen nooit titels uitgeven, of zenders hebben, die niet fundamenteel democratisch zijn. Dat staat allemaal in dat charter, letterlijk.
„Het is opgesteld door een gespecialiseerd advocaat, op basis van vragen die hij aan de aandeelhouders heeft gesteld. Wat is jullie commitment? Wat zijn jullie waarden? Kunnen mensen van de familie hier ooit komen werken? Wat bij ons eigenlijk ‘nee’ is, alleen onder strikte voorwaarden – ik ben het enige familielid, samen met mijn zwager, die in het bedrijf werkt.
„Andere vragen die de advocaat stelde, waren: hoe wilt u dat het bedrijf gerund wordt? Kan de onderneming veel schulden opnemen? Nee, nooit meer dan twee keer de ebitda [het brutobedrijfsresultaat]. Wat is de dividendpolitiek? Van de winst wordt altijd 70 procent in het bedrijf geïnvesteerd.”
Hét grote onderwerp in deze tijd, ook in de mediawereld, zijn de ontwikkelingen in kunstmatige intelligentie (AI). Vormen die een bedreiging voor de media?
„Natuurlijk. Het goede is dat AI overal wordt ingezet, vooral als instrument om beter en efficiënter te werken, ook bij ons. Voor datajournalistiek, om betere koppen te maken, voor eindredactie, maar ook bij marketing, advertenties en IT.
„De bedreiging is dat de grote taalmodellen die de basis vormen van AI-chatbots zijn ontwikkeld door het hele internet te doorzoeken en al die content te gebruiken, ook alles wat auteursrechtelijk beschermd is. In Europa zijn de regels glashelder en mag dat niet. Maar die AI-bedrijven kijken door een Amerikaanse bril, en in Amerika heet dit fair use, redelijk gebruik. Het is de grootste diefstal ooit van auteursrechtelijk beschermd materiaal.
Lees ook
Internationale nieuwsmedia gaan in zee met AI-bedrijven – ondanks grote risico’s
„De vraag is: hoe ga je daar als uitgever van dat materiaal mee om? Gaan uitgeverijen en ook televisiebedrijven licenties sluiten met AI-bedrijven? Wordt dit een verbreding van ons zakelijk model, zodat we straks naast lezers- en kijkersinkomsten, en advertentie-inkomsten, ook inkomsten krijgen uit licentieovereenkomsten?
„Of zeg je: AI-bedrijven, jullie komen er bij ons niet in? Maar de schade is al aangericht. Ze zijn er al met onze content vandoor gegaan. Het is een enorm gevaar voor ons, want het verleden heeft bewezen hoe moeilijk het is met dit soort bedrijven te onderhandelen. Ze nemen gewoon de telefoon niet op.”
Van Thillo, nu 63, was 27 jaar toen hij in 1989 de leiding van het toen nog veel kleinere bedrijf overnam van zijn vader. „Ik was natuurlijk een pure fils à papa [het zoontje van de baas]. Ik was ontzettend kwetsbaar, ik had nooit bij een ander bedrijf gewerkt. Beslissingen heb ik nooit alleen genomen, ook nu niet, het zit in mijn genen om dat met een team te doen.”
In 2019 droeg hij de dagelijkse leiding over aan Erik Roddenhof, de ceo van DPG in Nederland die toen ceo van de hele groep werd. Van Thillo werd uitvoerend voorzitter en ging zich meer met de strategie bezighouden. „Maar iedere maand sluit ik me een dag op om onze financiële rapportage door te nemen, en elke week komen we bij elkaar met Erik Roddenhof en cfo [financieel bestuurder] Piet Vroman en gaan we door de business. Ik wil dit nog jaren blijven doen.”
En als u op zeker moment tóch stopt, zal u gezien dat charter waarschijnlijk niet worden opgevolgd door iemand van de familie.
„Het is 99 procent zeker, of laat ik zeggen 99,9 procent, dat het níét iemand van de familie wordt. We gaan gewoon voor de beste die we kunnen vinden.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134478769-9bd4af.jpg|https://images.nrc.nl/rqanIINuBXvV5twPphGkOwo0K6A=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134478769-9bd4af.jpg|https://images.nrc.nl/ZKBKOwW4IcVijSVWczBgcZ_jCCk=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134478769-9bd4af.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134477505-6f1dee.jpg|https://images.nrc.nl/z2B0ABLWeAPn1ZDKFE6z1liLPyI=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134477505-6f1dee.jpg|https://images.nrc.nl/XIfN6OkEPiLoQnQVZNYJq2zXYfk=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134477505-6f1dee.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134477527-f23e6e.jpg|https://images.nrc.nl/dPWCCQ9yRJ1kNGhl6iSgOkLXyZg=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134477527-f23e6e.jpg|https://images.nrc.nl/_X8djFMMIQ3rB7wXO6uuP1fN9Ss=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134477527-f23e6e.jpg)
