De oorzaak van de treinstoring die momenteel treinen van en naar Schiphol Airport onmogelijk maakt „zou sabotage kunnen zijn”. Dat heeft demissionair minister van Justitie en Veiligheid David van Weel dinsdagochtend gezegd in het Public Forum op de NAVO-top in Den Haag. „[Sabotage] is een van de dingen die we nu onderzoeken”, zei Van Weel tegen omroep NOS. „Het zou een activistische groep kunnen zijn. Het zou een andere staat kunnen zijn. Het kan van alles zijn”
Vanuit Utrecht en Amsterdam gaan tot zeker dinsdag 18.00 uur geen treinen van en naar Schiphol Airport door een stroomstoring die is ontstaan door brand in kabels. Er worden geen NS-bussen ingezet, omdat de storing te groot is en het niet mogelijk is om dat met vervangend vervoer op te lossen. NS adviseert om met alternatief vervoer te reizen.
Door diezelfde storing reden minder intercity’s tussen Leiden en Den Haag, maar dit werd rond 09.00 uur weer opgestart. Eerder was dit ook het geval vanuit Rotterdam, Den Haag en Leiden, maar daar werd het treinverkeer richting de luchthaven vanaf 08.15 uur weer opgestart, meldt een woordvoerder van NS.
ProRail meldt dat de stroomstoring in de kabels in de nacht van maandag op dinsdag rond 03.45 uur vlakbij Schiphol is ontstaan. De brand is inmiddels geblust, maar er zou „forse schade” zijn aan zo’n dertig kabels. De oorzaak van de brand is onbekend en wordt onderzocht.
Door de NAVO-top in Den Haag zijn er verschillende wegafsluitingen tussen Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. Dat was maandag ook al het geval. Toen verliep de ochtendspits een stuk rustiger dan gebruikelijk.
De hele Tweede Kamer gaf Volodymyr Zelensky een staande ovatie – zij het dat misschien iets minder hard werd geapplaudisseerd door het PVV-smaldeel. Maar zelfs PVV-leider Geert Wilders, die de president meermaals heeft bekritiseerd, klopte even goedkeurend met de vlakke hand op een bankje.
Tijdens het lange wachten op de Oekraïense president was de spanning in de plenaire zaal, waar ook veel leden van de Eerste Kamer een plek hadden gevonden, langzaam opgelopen. De ingelaste ontmoeting met koning Willem-Alexander was uitgelopen, vertelde Kamervoorzitter Martin Bosma. Nadat de Oekraïense president eenmaal in het tijdelijk Kamergebouw was gearriveerd, moest hij zijn speech nog schrijven.
Toen Zelensky eenmaal van wal was gestoken, gaf hij – gekleed in het zwart en evident afgemat – weer eens blijk van een retorisch talent. „Rusland is sterker dan ieder van ons in zijn eentje”, zei hij, „maar zwakker dan wij allen samen.”
Lees ook
Rutte paait Trump op dag één en zorgt er ook voor dat niemand Zelensky vergeet
Trump
De toespraak aan de verzamelde Eerste en Tweede Kamer in de marge van de NAVO-top in Den Haag, was een pleister op de wonde. „Vorig jaar op de NAVO-top in Washington was Zelensky nog de hoofdgast en werd hij behandeld als aanstaande bondgenoot”, zegt buitenlandwoordvoerder Jan Paternotte (D66). Dit keer is de Oekraïense president – op orders van de Amerikaanse president Donald Trump – zorgvuldig uit het officiële programma geweerd.
Dinsdag en woensdag kan Zelensky alleen in de marge spreken met Europese regeringsleiders. „Ontmoedigend” voor de Oekraïense bevolking, zegt Paternotte: „Vannacht nog is het land opnieuw aangevallen, met zo’n honderd drones. Intussen wordt de Oekraïense regeringsleider in de wachtkamer gezet om Trump te plezieren.”
Jullie zijn onderdeel van de familie
Om het bezoek alsnog enig cachet te geven, ontving demissionair premier Dick Schoof Zelensky op het Catshuis. Daarbij kondigde hij een nieuw Nederlands steunpakket aan van 175 miljoen euro voor radarsystemen waarmee drones kunnen worden gedetecteerd. Ook werden rond de top contracten getekend voor de productie van drones ter waarde van 500 miljoen. „Jullie zijn onderdeel van de familie”, zei Schoof tegen de Oekraïense president.
Om dat te benadrukken, mocht Zelensky dinsdagavond ook aanschuiven bij het koninklijk banket in Paleis Huis ten Bosch met alle regeringsleiders – inclusief Trump.
Enthousiast
Zelensky werd uitgenodigd door de vaste Kamercommissie Buitenlandse Zaken om te speechen in de Tweede Kamer. Niet alle fracties vonden dat een goed idee. Als gastheer van de NAVO-top had Nederland een neutralere rol beter gepast, zo zegt BBB’er en eveneens Kamercommissielid Henk Vermeer. „Er zijn landen die níét willen dat Oekraïne komt, en die breng je hiermee in een lastig parket.”
De meerderheid van de commissie was echter enthousiast. „Het is goed dat we als parlement laten zien wie Zelensky is”, zegt Derk Boswijk (CDA), „namelijk: de Winston Churchill van deze tijd.”
Sinds de herverkiezing van Donald Trump in 2024 beleeft de Oekraïense Churchill in alle opzichten een darkest hour, zoals de Engelse premier tijdens de Tweede Wereldoorlog weleens een dieptepunt omschreef. Terwijl Russische troepen gestaag oprukken in Oost-Oekraïne, werd de „ondankbare” Zelensky in het Witte Huis de mantel uitgeveegd door Trump en vicepresident J.D. Vance. Hoewel de Amerikaanse wapens nog steeds naar Oekraïne stromen, heeft Washington sinds Trumps aantreden geen enkel nieuw hulppakket toegezegd. In zijn pogingen om Rusland en Oekraïne vrede te laten sluiten, werd vooral Zelensky door Trump onder druk gezet en zelfs openlijk beschuldigd van het beginnen van de oorlog.
Zijn land werd vannacht aangevallen door Russische drones, maar vandaag wordt Zelensky in de wachtkamer gezet om Trump te plezieren
Kyiv kan een steuntje in de rug dus goed gebruiken. Tijdens zijn persconferentie benadrukte NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte – waarschijnlijk tot ongenoegen van Trump – dat de Europese steun aan Oekraïne dóórgaat. Ook noemde hij Rusland de grootste bedreiging voor Europa.
In zijn toespraak hanteerde Zelensky dat argument vaardig, waarbij hij ook verwees naar de hybride oorlogsvoering waarmee Europese landen nu al te maken hebben – zoals cyberaanvallen of het beschadigen van kabels in de zee. Handig verknoopte de Oekraïense president bovendien de oorlog in Iran met de strijd tegen Rusland en de belangen van het Westen. „Alleen al in de maand juni heeft Rusland 2.743 Shahed-drones gelanceerd. Dat had Rusland nooit kunnen doen zonder de banden met het Iraanse regime. En wij in Oekraïne hadden de meeste van deze drones niet kunnen neerhalen zonder jullie solidariteit en de steun van onze partners.”
Lees ook
Trump geland op Schiphol, Zelensky bedankt Nederland bij toespraak in Tweede Kamer
‘Indrukwekkend’
Iran en Rusland als één gezamenlijke vijand: het was een argument dat op instemming kon rekenen van Vermeer, die na afloop sprak van een „realistische blik” op de wereld van Zelensky. Het optreden van de president – vergezeld van een topzware delegatie met de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Andri Sybiha en minister van Defensie Rustem Umerov – was „indrukwekkend”, zo zei Vermeer. „Je wordt even geconfronteerd met een heel andere werkelijkheid, die van dagelijkse dreiging. Ook door het voortdurende geluid van helikopters boven de plenaire zaal.”
Toen Zelensky was uitgesproken en de Kamerleden waren uitgeklapt, nam Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA) namens de buitenlandcommissie nog even het woord. „Mr. President, onze uitnodiging aan u vandaag, onze vele bezoeken aan uw land in de afgelopen jaren en de herhaalde beslissingen van dit parlement om de financiële en militaire steun aan Oekraïne voort te zetten, laat de inzet van dit parlement zien voor de verdediging van Oekraïne tegen Russische agressie. Slava Oekraini (Glorie aan Oekraïne).”
„Herojam Slava!” (Glorie aan de helden) antwoordde de Oekraïense delegatie in Vak K.
De hele Tweede Kamer gaf Volodymyr Zelensky een staande ovatie – zij het dat misschien iets minder hard werd geapplaudisseerd door het PVV-smaldeel. Maar zelfs PVV-leider Geert Wilders, die de president meermaals heeft bekritiseerd, klopte even goedkeurend met de vlakke hand op een bankje.
Tijdens het lange wachten op de Oekraïense president was de spanning in de plenaire zaal, waar ook veel leden van de Eerste Kamer een plek hadden gevonden, langzaam opgelopen. De ingelaste ontmoeting met koning Willem-Alexander was uitgelopen, vertelde Kamervoorzitter Martin Bosma. Nadat de Oekraïense president eenmaal in het tijdelijk Kamergebouw was gearriveerd, moest hij zijn speech nog schrijven.
Toen Zelensky eenmaal van wal was gestoken, gaf hij – gekleed in het zwart en evident afgemat – weer eens blijk van een retorisch talent. „Rusland is sterker dan ieder van ons in zijn eentje”, zei hij, „maar zwakker dan wij allen samen.”
Lees ook
Rutte paait Trump op dag één en zorgt er ook voor dat niemand Zelensky vergeet
Trump
De toespraak aan de verzamelde Eerste en Tweede Kamer in de marge van de NAVO-top in Den Haag, was een pleister op de wonde. „Vorig jaar op de NAVO-top in Washington was Zelensky nog de hoofdgast en werd hij behandeld als aanstaande bondgenoot”, zegt buitenlandwoordvoerder Jan Paternotte (D66). Dit keer is de Oekraïense president – op orders van de Amerikaanse president Donald Trump – zorgvuldig uit het officiële programma geweerd.
Dinsdag en woensdag kan Zelensky alleen in de marge spreken met Europese regeringsleiders. „Ontmoedigend” voor de Oekraïense bevolking, zegt Paternotte: „Vannacht nog is het land opnieuw aangevallen, met zo’n honderd drones. Intussen wordt de Oekraïense regeringsleider in de wachtkamer gezet om Trump te plezieren.”
Jullie zijn onderdeel van de familie
Om het bezoek alsnog enig cachet te geven, ontving demissionair premier Dick Schoof Zelensky op het Catshuis. Daarbij kondigde hij een nieuw Nederlands steunpakket aan van 175 miljoen euro voor radarsystemen waarmee drones kunnen worden gedetecteerd. Ook werden rond de top contracten getekend voor de productie van drones ter waarde van 500 miljoen. „Jullie zijn onderdeel van de familie”, zei Schoof tegen de Oekraïense president.
Om dat te benadrukken, mocht Zelensky dinsdagavond ook aanschuiven bij het koninklijk banket in Paleis Huis ten Bosch met alle regeringsleiders – inclusief Trump.
Enthousiast
Zelensky werd uitgenodigd door de vaste Kamercommissie Buitenlandse Zaken om te speechen in de Tweede Kamer. Niet alle fracties vonden dat een goed idee. Als gastheer van de NAVO-top had Nederland een neutralere rol beter gepast, zo zegt BBB’er en eveneens Kamercommissielid Henk Vermeer. „Er zijn landen die níét willen dat Oekraïne komt, en die breng je hiermee in een lastig parket.”
De meerderheid van de commissie was echter enthousiast. „Het is goed dat we als parlement laten zien wie Zelensky is”, zegt Derk Boswijk (CDA), „namelijk: de Winston Churchill van deze tijd.”
Sinds de herverkiezing van Donald Trump in 2024 beleeft de Oekraïense Churchill in alle opzichten een darkest hour, zoals de Engelse premier tijdens de Tweede Wereldoorlog weleens een dieptepunt omschreef. Terwijl Russische troepen gestaag oprukken in Oost-Oekraïne, werd de „ondankbare” Zelensky in het Witte Huis de mantel uitgeveegd door Trump en vicepresident J.D. Vance. Hoewel de Amerikaanse wapens nog steeds naar Oekraïne stromen, heeft Washington sinds Trumps aantreden geen enkel nieuw hulppakket toegezegd. In zijn pogingen om Rusland en Oekraïne vrede te laten sluiten, werd vooral Zelensky door Trump onder druk gezet en zelfs openlijk beschuldigd van het beginnen van de oorlog.
Zijn land werd vannacht aangevallen door Russische drones, maar vandaag wordt Zelensky in de wachtkamer gezet om Trump te plezieren
Kyiv kan een steuntje in de rug dus goed gebruiken. Tijdens zijn persconferentie benadrukte NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte – waarschijnlijk tot ongenoegen van Trump – dat de Europese steun aan Oekraïne dóórgaat. Ook noemde hij Rusland de grootste bedreiging voor Europa.
In zijn toespraak hanteerde Zelensky dat argument vaardig, waarbij hij ook verwees naar de hybride oorlogsvoering waarmee Europese landen nu al te maken hebben – zoals cyberaanvallen of het beschadigen van kabels in de zee. Handig verknoopte de Oekraïense president bovendien de oorlog in Iran met de strijd tegen Rusland en de belangen van het Westen. „Alleen al in de maand juni heeft Rusland 2.743 Shahed-drones gelanceerd. Dat had Rusland nooit kunnen doen zonder de banden met het Iraanse regime. En wij in Oekraïne hadden de meeste van deze drones niet kunnen neerhalen zonder jullie solidariteit en de steun van onze partners.”
Lees ook
Trump geland op Schiphol, Zelensky bedankt Nederland bij toespraak in Tweede Kamer
‘Indrukwekkend’
Iran en Rusland als één gezamenlijke vijand: het was een argument dat op instemming kon rekenen van Vermeer, die na afloop sprak van een „realistische blik” op de wereld van Zelensky. Het optreden van de president – vergezeld van een topzware delegatie met de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Andri Sybiha en minister van Defensie Rustem Umerov – was „indrukwekkend”, zo zei Vermeer. „Je wordt even geconfronteerd met een heel andere werkelijkheid, die van dagelijkse dreiging. Ook door het voortdurende geluid van helikopters boven de plenaire zaal.”
Toen Zelensky was uitgesproken en de Kamerleden waren uitgeklapt, nam Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA) namens de buitenlandcommissie nog even het woord. „Mr. President, onze uitnodiging aan u vandaag, onze vele bezoeken aan uw land in de afgelopen jaren en de herhaalde beslissingen van dit parlement om de financiële en militaire steun aan Oekraïne voort te zetten, laat de inzet van dit parlement zien voor de verdediging van Oekraïne tegen Russische agressie. Slava Oekraini (Glorie aan Oekraïne).”
„Herojam Slava!” (Glorie aan de helden) antwoordde de Oekraïense delegatie in Vak K.
Aan een NAVO-top gaan maanden politieke voorbereiding vooraf. De choreografie van een top luistert nu eenmaal nauw: een top móét resultaten boeken én eensgezindheid uitstralen. Hoe vervelend is het dan als een onverwachte gebeurtenis in Iran de zorgvuldige planning dreigt te overschaduwen?
De eerste dag van de NAVO-top in Den Haag had een gespleten karakter. Op diverse podia stonden van te voren geagendeerde thema’s centraal: Europees geld voor defensie, het stimuleren van de wapenindustrie, steun voor Oekraïne. Intussen keken militairen, politici en talloze duiders en analisten voortdurend op hun telefoon om het snelle wisselbad in het Midden-Oosten te volgen.
Na de schok van de Amerikaanse bombardementen op nucleaire installaties in Iran van afgelopen weekend, volgde maandagavond, net toen in Den Haag de eerste diners plaatsvonden, het nieuws dat Iran Amerikaanse bases in Qatar onder vuur had genomen. Bij het nagerecht bleek dat Iran de VS vooraf had gewaarschuwd en er mogelijk ontspanning in de lucht hing. Bij het ontwaken in Den Haag, dinsdagochtend, was er een staakt-het-vuren tussen Israël en Iran. De werkdag was amper op gang gekomen, of dat bestand was alweer onzeker.
Beetje bravoure van Rutte
Gastheer Mark Rutte probeerde dinsdagochtend het idee dat Iran de zorgvuldige choreografie wel eens zou kunnen torpederen meteen met een beetje bravoure te ontzenuwen. „Als we niet in staat zouden zijn om gelijktijdig om te gaan met het Midden-Oosten – ook al is het groot en domineert het de krantenkoppen – én met Oekraïne, dan hebben we in de politiek helemaal niets te zoeken. Als we niet meer dan één onderwerp tegelijkertijd aan zouden kunnen, dan zouden anderen het van ons over moeten nemen.” De NAVO, zei Rutte kan meer dan één crisis aan.
„Ik merk dat het iedereen natuurlijk wel bezighoudt”, zei minister Ruben Brekelmans (Defensie, VVD) later op de dag tegen Nederlandse journalisten. „Er wordt nauwlettend in de gaten gehouden wat de actuele ontwikkelingen zijn. Het drukt iedereen met de neus op de feiten: hoe onveilig de wereld is waarin wij leven. De NAVO is een schild om de Russische agressie weg te houden, maar ook tegen mogelijke spill-overs vanuit het Midden-Oosten.” De meeste van zijn collega’s, met uitzondering van de Amerikaanse, hebben echter slechts een heel beperkte militaire betrokkenheid bij het Midden-Oosten.
En dus deed op dag één iedereen ook gewoon wat in het draaiboek stond. Rutte opende de top met de mededeling dat de Verenigde Staten nog steeds vierkant achter de NAVO staan. Hij refereerde daarbij onder andere aan de Europese vrees van eerder dit voorjaar dat de hoogste militair van de NAVO, traditioneel een Amerikaan, wel eens een Europeaan zou kunnen worden. Maar zei Rutte, dinsdag, er is net een nieuwe SACEUR (Supreme Allied Commander Europe) benoemd „en de laatste keer dat ik in zijn paspoort keek stond daar VS”.
Operatie ‘pak Trump in’
De operatie ‘pak Trump in’ ging ook in volle vaart verder. Dinsdag werd bekend dat Trump niet in een hotel zal overnachten, maar op Paleis Huis ten Bosch. Later bleek dat hij woensdag met de koning en de koningin zal ontbijten. Voor iemand die zijn Oval Office volhangt met goudkleurige ornamenten is een nachtje ten paleize vast een geschikt presentje.
Rutte, wiens politieke lenigheid al ten tijde van zijn premierschap legendarisch was, heette Trump op Trumpiaanse wijze welkom nog voordat Trump in Den Haag was gearriveerd. De Amerikaanse president publiceerde op sociale media een bericht dat hij van Rutte had ontvangen.
„Mijnheer de president, dear Donald, gefeliciteerd en dank voor uw daadkrachtige actie in Iran, dat was werkelijk buitengewoon en iets wat niemand anders zou durven. We zijn nu allemaal veiliger. […] U vliegt een ander groot succes tegemoet vanavond in Den Haag. […] Europa gaat betalen in a BIG way, zoals ze moeten, en het zal uw overwinning zijn.”
Rutte zei later tegen journalisten dat hij het geen probleem vond dat Trump zijn berichtje had geopenbaard. Er stond volgens Rutte niets geks in.
Artikel 5? ‘Ligt eraan hoe je dat omschrijft’
Het is altijd de vraag hoe ver je voor een man als Trump door de knieën moet gaan, maar dat het nodig blijft hem te charmeren bleek toen hij dinsdag in het vliegtuig op weg naar Europa met journalisten sprak. Op de vraag of hij het befaamde artikel 5 van het NAVO-verdrag onderschrijft, waarin de onderlinge solidariteit tussen de bondgenoten is vastgelegd, zei hij dat het eraan ligt hoe je artikel 5 omschrijft. Steeds weer druppelt Trump onzekerheid in het bondgenootschap dat drijft op de onaantastbare belofte dat de landen elkaar in geval van nood zullen helpen. Wél zei Trump dat sommige Europese leiders zijn vrienden zijn en dat hij ze wil helpen.
Rutte moest niet alleen proberen Trump te paaien, hij moest ook laten zien dat de NAVO, ondanks Trump, nog steeds achter Oekraïne staat. Dus was er veel aandacht voor de steun aan Kyiv. Inmiddels hebben Europese NAVO-landen dit jaar steun ter waarde van ruim 35 miljard euro toegezegd aan Oekraïne. In heel 2024 was dat 50 miljard.
In tegenstelling tot vorig jaar in Washington is er dit jaar geen formele vergadering waar de Oekraïense president kan aanschuiven. Dus werden er talloze ontmoetingen en optredens voor hem georganiseerd. Hij werd door premier Dick Schoof ontvangen op het Catshuis, en hij was te gast in de Tweede Kamer. Hij had een ontmoeting met de Franse president Macron en de top van de EU. Dinsdagavond zou hij aanschuiven bij het NAVO-diner. Op een forum voor wapenproducenten onderstreepte hij dat Rusland gesteund wordt door Noord-Korea, door Chinese ondernemingen én door Iran.
