KKR: kapitalistische kop van Jut van artiesten en schrijvers. Waar komt de kritiek vandaan?

Investeringsmaatshappij KKR is de kapitalistische kop van Jut geworden van artiesten en schrijvers. Ze willen niet meer optreden op festivals georganiseerd door Superstruct, of ze willen geen contract meer met hun uitgeverij die onderdeel uitmaakt van Simon & Schuster. Beide vallen onder de investeringsportefeuille van KKR, die meer dan 280 bedrijven omvat.

Verwijten die KKR in open brieven, discussies en media-uitingen worden gemaakt zijn investeringen in Israël, betrokkenheid bij de wapenindustrie, grote investeringen in fossiele energie en een nauwe band met de Republikeinen van Donald Trump. Voor de schrijvers en musici in Nederland allemaal redenen om niets met KKR te maken willen hebben. Hoe zit dit?

1Wat is KKR eigenlijk?

KKR is een in 1976 opgerichte investeringsmaatschappij, die groot geworden is in de periode sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw waarin het Angelsaksische aandeelhouderskapitalisme ging domineren. Daarin vierden winstmaximalisatie voor aandeelhouders en verdienen aan transacties (door onder andere koop en verkoop van bedrijven, opjagen van beurskoersen) hoogtij. De belangen van andere betrokkenen (klanten, werknemers, samenleving) raakten volgens critici ondergeschikt.

In die jaren tachtig maakte KKR naam als een van de grote opkoopfondsen van bedrijven. Uit die toen nieuwe trend kwamen meer zogeheten private equity-firma’s voort die nu tot de groten van Wall Street behoren, zoals Blackstone, Apollo en Carlyle. Zij maakten een specialisme van het opkopen van kwijnende bedrijven en deze reorganiseren door ze te splitsen, personeel ervan te ontslaan en fabrieken te sluiten. En met winst die bedrijven, of onderdelen ervan, door te verkopen.

De afgelopen jaren heeft KKR stappen in de cultuursector gezet, waardoor de commotie nu zo leeft bij schrijvers en artiesten

Ze kregen bijnamen als roofkapitalisten, aasgieren en plunderaars. KKR werd roemrucht door de bestseller Barbarians at the Gate uit 1989, die de overname en ontmanteling van tabaks- en voedingsgigant RJR Nabisco (onder meer Camel-sigaretten en het Oreo-koekje) beschreef.

Private equity-firma’s financieren hun overnames door er weinig eigen geld in te steken en forse leningen af te sluiten. Die komen op de balans van de overgenomen bedrijven terecht, die vervolgens genoeg geld moeten verdienen om zelf de rente en aflossing van de schulden te betalen.

Managers van KKR zijn klinische rekenmeesters die met hun spreadsheets de bedrijven waarin ze investeren doorrekenen om te zien waar meer efficiency te behalen en een hogere winstgevendheid te bereiken is.

Vaak gaat het bij hun acquisities om bedrijven die ondergewaardeerd zijn op de beurs of dochterbedrijven waar grote multinationals vanaf willen. Daarnaast koopt private equity bedrijven in sectoren waar ze groei verwachten en trachten ze vanuit die eerste aankoop door meer overnames een nieuw, groter concern op te bouwen.

Doorgaans blijft een private equity-firma vijf tot zeven jaar eigenaar. Het rendement moet vooral komen uit een gunstige doorverkoop van het bedrijf. Dat kan zijn door een gang naar de beurs, maar ook door verkoop aan een branchegenoot of doorverkoop aan een andere private investeringsmaatschappij.

Firma’s als KKR stoppen in zeer beperkte mate eigen geld in de investeringen. Zij halen het investeringsgeld via fondsen op bij institutionele beleggers als pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen en bij vermogende families. Die verwachten zo een hoger rendement op hun beleggingen te krijgen dan op de beurs.

De partners van KKR verdienen hun geld door 20 procent van het rendement op de investering op te strijken, mits deze een afgesproken minimumopbrengst heeft opgeleverd. Daarnaast krijgen ze jaarlijks een management fee van 2 procent van het beheerde vermogen in het fonds. Ze verzamelen zo vermogens van miljoenen, in het geval van de oprichters inmiddels zelfs miljarden. Die hoge beloning leidt met zekere regelmaat tot fikse discussies met hun geldschieters zoals de pensioenfondsen.

De ‘portefeuille’ die KKR op de eigen website laat zien, omvat nu 282 bedrijven over de hele wereld, in zeer uiteenlopende sectoren. Van gezondheidszorg tot shampoo (Wella), van bedrijven in olie en de gassector tot zonne- en windenergiebedrijven, van frisdrankproducenten tot toeleveranciers van civiele en militaire luchtvaart.

Maar de tentakels spreiden inmiddels verder. Waar firma’s als KKR in hun eerste decennia vooral opkoopfondsen van bedrijven waren, hebben ze hun investeringsstrategie fors uitgebreid en gediversifieerd. Naast weer nieuwe private equity-fondsen (209 miljard dollar belegd vermogen) heeft KKR fondsen opgericht om te investeren in infrastructuur (83 miljard dollar), in vastgoed (81 miljard dollar ) en behoort het tot de verstrekkers van private credit – leningen buiten de banken om (254 miljard). Ze zijn daarmee belangrijke financiers geworden van de economie in veel verschillende landen.

2Op welke manier is KKR in Nederland actief?

De eerste decennia van zijn bestaan was KKR vooral actief in de VS. Pas later spreidde de investeringsmaatschappij zijn vleugels uit naar Europa en later ook Azië. In Nederland is KKR sinds 2005 aanwezig, toen het samen met collega-investeringsmaatschappijen winkelconcern Vendex KBB van de beurs haalde. De overnamesom van 1,5 miljard euro verdienden de investeerders binnen een jaar ruim terug door het vastgoed van de winkelketens te verkopen. Daarna verkochten zij de winkelketens aan verschillende nieuwe eigenaren. Sommige daarvan, zoals Hema en V&D, kwamen later door hun hoge schuldenlast in zware problemen. V&D ging twee eigenaren verder zelfs failliet.

In 2017 kocht KKR de margarinedivisie waar Unilever graag vanaf wilde. Onder de naam Flora Food Group zette KKR met deze producent van merken als Becel en BlueBand weer een pad van groei in. De verwachting is dat dit bedrijf op een gunstiger moment een kandidaat is om naar de beurs te brengen.

KKR is onder meer eigenaar van Landal, Q-park, Open Dutch-Fibre en Accell

Ook haalde KKR in 2022 fietsenfabrikant Accell (met merken als Batavus, Sparta en Koga) van de beurs, met het idee dat door de opkomst van e-bikes een snelle groei gemaakt zou kunnen worden. Dat viel reuze tegen en Accell kreeg ruzie met de schuldeisers. KKR schoot zelf eerder dit jaar te hulp door nieuw kapitaal in het bedrijf te stoppen, maar liet ook de schuldeisers bloeden door de schulden te herstructureren. Accell heeft daardoor weer enige tijd te leven gekregen.

Daarnaast is KKR eigenaar van Landal (en dus de vakantieparken van Landal en Roompot), van optiekconcern Nexeye (met in Nederland de winkels van Hans Anders), van frisdrankenproducent Refresco, parkeergarage-exploitant Q-Park, softwarebedrijf Exact en glasvezelbedrijf Open Dutch Fibre.

De afgelopen jaren heeft KKR stappen in de cultuursector gezet, waardoor de commotie nu zo leeft bij schrijvers en artiesten. Van een andere private equityfirma, Providence, kocht KKR vorig jaar samen met CVC festivalorganisator Superstruct (onder andere organisator van de Zwarte Cross), dat in de coronatijd in financieel zwaar weer was gekomen. Een jaar eerder verwierf KKR het Amerikaanse uitgeefconcern Simon & Schuster. Dat nam op zijn beurt vorig jaar de Nederlandse uitgevers Ambos Anthos en Atlas over.

3Wat is de betrokkenheid van KKR bij Israël?

KKR heeft op dit moment een paar directe en indirecte investeringen in Israël. De enige twee Israëlische bedrijven die in het portfolio op de website van KKR te vinden zijn, zijn Guesty (dat sofware ontwikkelt voor huizenverhuursites) en Artlist (dat software maakt voor platforms waar video’s kunnen worden gedeeld).

Een ondergronds datacentrum dat op dit moment nog wordt gebouwd bij Tel Aviv is onderdeel van GTR, dat ook tot de portefeuille van KKR hoort, hoofdkantoor houdt in Londen en datacentra in meer landen wil ontwikkelen. Van cyberveiligheidsbedrijf Semperis – ook een KKR-investering met hoofdkantoor in de VS, dat onder andere zorginstellingen als klant heeft – is een grote onderzoeksafdeling gevestigd bij Tel Aviv.

In de statements van artiesten over KKR wordt ook regelmatig gewezen op de Israëlische aanbieder van rubrieksadvertenties Yad2, dat advertenties toelaat voor het verhuur van woningen in illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Dat bedrijfje wordt in de open brieven van artiesten nog gelinkt aan het uitgeefconcern Axel Springer (bekend van Duitse media als Bild en Die Welt en van Politico), waarin KKR tot eind 2024 grootaandeelhouder was. Maar dat is het niet meer. Axel Springer en KKR splitsten eind vorig jaar de nieuwsactiviteiten af van de commerciële activiteiten. De nieuwsmerken kwamen weer geheel in handen van de familie Springer en ceo Matthias Döpfner. KKR kreeg samen met het Canadese pensioenfonds CPPIB de advertentieplatforms in handen die verder door het leven gaan als Aviv. Met daarbij dus Yad2.

4Zit KKR in de wapenhandel?

KKR heeft in het verleden ambities gehad om meer te investeren in de defensie-industrie en was tussen 2017 en 2022 (mede-)eigenaar van de inmiddels beursgenoteerde, voormalige Airbus-dochter Hensoldt. Hensoldt maakt onder meer electronica voor wapensystemen. In de huidige portefeuille van KKR zijn drie bedrijven te vinden die actief zijn in de defensie-industrie.

Geen van de drie defensiebedrijven in de KKR-portefeuille levert direct aan het Israëlische leger

Het Amerikaanse Circor levert onder meer pompsystemen aan zowel de ‘gewone’ industrie als aan de defensie-industrie. Het Australische Advanced Navigation ontwikkelt navigatiesystemen die behalve in de defensie-industrie ook worden gebruikt in onder meer de mijnbouw en landbouw. De Amerikaanse Novaria Group is een concern met verschillende toeleveranciers van zowel de civiele als de militaire luchtvaart.

Geen van deze bedrijven produceert bommen, munitie of wapensystemen. Ze leveren ook niet direct aan het Israëlische leger. Alleen van dochterbedrijf Long-Lok van de Novaria Group is bekend dat ze aan een Israëlisch bedrijf leveren. Het gaat daarbij om veiligheidsmoeren. Verder is het in de uitgestrekte toeleveringsketens van de defensie-industrie niet uit te sluiten dat onderdelen van deze bedrijven terechtkomen in wapensystemen die het Israëlische leger gebruikt.

5Hoe zwaar investeert KKR in fossiele-energiebedrijven?

In de portefeuille van KKR zitten zeker negen bedrijven in de fossiele-energiesector. Dit zijn voor het grootste deel investeringen die vóór 2020 zijn gedaan. Onlangs verkocht KKR het in 2009 verkregenbelang in Colonial Pipeline, een olieleiding die in het verleden kritiek kreeg omdat een vertakking liep over het gebied van de inheemse Sioux-bevolking.

Ook heeft KKR een investering in de Coastal GasLink, die sinds de aanleg in 2020 in Canada tot veel protesten leidde van de Wet’suwet’en-stam en mensenrechtenorganisaties. In 2024 is de pijpleiding in gebruik genomen. En hoewel met een flink deel van de chiefs van de stam inmiddels een overeenkomst is gesloten, gaan de protesten door.

De nieuwste investeringen in fossiele energie zijn vooral op het gebied van lng: het gas dat in de energiestrategie van de Europese Unie en veel andere landen wordt gezien als een brandstof die nodig is tijdens de overgang naar hernieuwbare bronnen. Het uitgangspunt daarbij is dat lng schoner zou zijn en voor minder CO₂-uitstoot zorgt dan andere fossiele brandstoffen. Daar is echter veel discussie over. In de VS wordt lng gemaakt uit schaliegas en bij de winning daarvan komt veel methaan en daarmee CO₂ vrij.

Opvallend is dat KKR in de voorbije jaren veel geld in hernieuwbare energie heeft gestoken. Daaronder is een aantal zonne- en windenergiebedrijven in de VS, investeringen die door het beleid van Donald Trump nu onder druk komen te staan. Ook investeert KKR in groene waterstof in de VS. Vorig jaar is KKR nog een nieuw Klimaatfonds van 3 miljard begonnen.

Zoom in

6Zijn ze bij KKR vooral vriendjes met de Republikeinen?

Die kritiek wordt wel geuit. Dat is terug te voeren op het feit dat mede-oprichter Henry Kravis in 2016 werd genoemd als mogelijke minister van Financiën tijdens de eerste termijn van Trump. Dat werd hij echter niet, maar Goldman Sachs-bankier Steven Mnuchin. Opvallend is dat juist deze Kravis, die Trump goed kent uit de New Yorkse societykringen, in 2024 bij de voorverkiezingen van de Republikeinse Partij tonnen stortte in de campagnekassen van Nikki Haley. Zij was korte tijd de enige serieuze Republikeinse tegenstrever van Trump. In de kas van Trump stortte hij niet.

In 2024 doneerde aan KKR gelieerde organisaties en individuen ongeveer evenveel geld aan Republikeinen als aan Democraten tijdens de campagnes voor de presidents- en Congres-verkiezingen. Er ging zelfs meer geld naar de kassen van Kamala Harris dan naar die van Trump. Opmerkelijk, omdat in eerdere jaren de aan KKR gelieerde geldschieters juist wel meer geld doneerden aan Republikeinen dan aan Democraten. In private equity-kringen heeft Donald Trump vorig jaar vooral veel steun gekregen van miljardair Stephen Schwarzman, de grote man achter concurrent Blackstone.

Delen





Mail de redactie