Na de dood van Mahsa Amini gingen in september tienduizenden Iraniërs de straat op om te protesteren tegen de Islamitische Republiek. Het regime trad keihard op tegen de demonstranten. Midden-Oosten correspondent Melvyn Ingleby sprak met opgepakte Iraniërs en hoorde hun verhalen over politiegeweld en marteling. Zijn hiermee de protesten de kop ingedrukt?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]
Ongeveer 672.000 Nederlanders lijden als gevolg van roken aan chronische ziektes. Dat blijkt uit maandag gepubliceerde cijfers van het RIVM, in opdracht van onder meer KWF Kankerbestrijding. De rokers lijden onder meer aan COPD, kanker of hart- en vaatziekten. Waar al bekend was dat jaarlijks zo’n 19.000 Nederlanders overlijden door roken, is nu voor het eerst duidelijk hoeveel Nederlanders door roken chronisch ziek zijn.
Het RIVM onderzocht per chronische ziekte, vijftien in totaal, in hoeveel gevallen roken de oorzaak van die ziekte is. Het volksgezondheidsinstituut concludeerde bijvoorbeeld dat strottenhoofd- en longkanker in ruim vier op de vijf gevallen wordt veroorzaakt door roken. Ook bij COPD is dat ongeveer de verhouding.
Veel meer mannen zijn door roken chronisch ziek dan vrouwen: 378.000 om 294.000. Niet verrassend: in 2023 rookte volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) 22,7 procent van de mannen in Nederland, tegenover 15,4 procent van de vrouwen. In die CBS-cijfers is een Nederlander een roker als die aangeeft op zijn minst „weleens” te roken.
De tabaksindustrie is volgens het KWF en het Longfonds de boosdoener. Károly Illy, directeur van het Longfonds, ziet een belangrijke rol voor de Nederlandse overheid. Die moet, zo zegt ze, mensen actiever beschermen tegen tabak. „In deze tijd van overbelaste zorg, torenhoge zorgkosten en grote tekorten op de arbeidsmarkt, moet de overheid alles op alles zetten om mensen zo lang mogelijk gezond en aan het werk te houden”, aldus Illy. Ze noemt de verhoging van tabaksprijzen als een deel van de oplossing.
Het had het meest verregaande stuk AI-wetgeving ter wereld moeten worden. Wet SB 1047 in Californië, waarmee de Amerikaanse staat techbedrijven zou verplichten tot veiligheidstesten voor hun meest geavanceerde AI-modellen. Ondanks een zeer felle tech-lobby leek de wet het te gaan halen. Maar dat was buiten gouverneur Gavin Newsom gerekend.
Newsom sprak zondag zijn veto uit en blokkeert daarmee invoering van SB 1047. Volgens de gouverneur zou de wet innovatie tegenwerken en talent de staat verlaten. Alle grote AI-bedrijven zijn in Silicon Valley gevestigd, het gebied rond de baai van San Francisco in Californië. Dat SB 1047 van tafel gaat is een grote overwinning voor onder meer Meta, Google en OpenAI, die zich fel tegen invoer van SB 1047 hebben verzet.
Waarom is dit nieuws belangrijk? Topwetenschappers vrezen dat AI-modellen zó krachtig worden dat AI-systemen onvoorspelbaar gedrag gaan vertonen. De angst is dat de mens de controle over cruciale systemen, zoals onze energievoorziening, kan verliezen als kunstmatige intelligentie het overneemt. Was SB 1047 ingevoerd, dan waren AI-bedrijven onder meer verplicht geweest om een ‘kill switch‘ in hun systemen in te bouwen, een fysieke schakelaar waarmee een AI-systeem altijd op afstand kan worden uitgeschakeld.
De wet, die volgens Newsom ‘niet ver genoeg ging’ en daarom werd afgeschoten, gaat nu opnieuw naar de tekentafel.
De Californische gouverneur Gavin Newsom sprak zondag zijn veto uit tegen de AI-wet. Foto AP
Ik heb zaterdag De Verraders Halloween (RTL) gekeken en ik zal er zo iets over schrijven. Het leek me verstandig dat eerst even te melden. Want het andere programma dat aan bod komt, werd vrijdag uitgezonden (lang geleden), en die bespreking vereist context uit eerder die week (héél lang geleden). Ongehoord, maar dat was het betreffende onderwerp ook, dus een uitzondering is op zijn plaats.
Het gebeurde vrijdag in Café Kockelmann (WNL). Dat politieke praatprogramma is sowieso al een pittige kijk op de vrijdagavond: vanwege de voortdurende zoektocht naar een geschikte zitplek voor sidekick Thomas van Groningen (eerst in een zetel in een eigen hoekje, toen toch maar gewoon aan tafel, en ditmaal was de arme vent in het geheel weggepromoveerd naar een Japans attractiepark), maar ook omdat de show vooral een vrolijk-rechtse babbelhoek is waar leden van de coalitiepartijen even hun ei kwijt mogen. Vrijdag was het de beurt aan PVV-minister Fleur Agema. Gewoonlijk schuift er dan voor de vorm ook een linksere politicus aan, maar nu was zelfs die formaliteit achterwege gelaten en werd Agema vergezeld door éénzetelaar Joost Eerdmans (JA21) en voormalig Tweede Kamerlid Ed Nijpels (VVD).
Zat Agema er vanavond bij als minister, Tweede Kamerlid, fractievoorzitter of gewoon als mens? Kockelmanns vroeg het haar nog net niet met een knipoog, en Agema wist uiteraard meteen waar hij op doelde. Ze giebelde met hem mee. Een paar dagen eerder had haar fractiegenoot en medekabinetslid Chris Jansen in Goedemorgen Nederland (WNL) laten weten „als mens” geen afstand te doen van de uitspraak waarvoor zijn partijleider was veroordeeld wegens groepsbeleding. Voor meerdere talkshows vormde dat aanleiding om de uitspraak in kwestie weer te laten horen. Zo ook voor Café Kockelmann. Het beruchte fragment uit 2014 vulde het scherm: Wilders die een café vol fans vraagt of ze „meer of minder Marokkanen” willen en vrolijk toekijkt hoe de mensen „minder, minder” schreeuwen. „Nou, dan gaan we dat regelen.”
Ik word altijd stil van dat fragment. Van het idee dat deze partij nu aan het roer staat; dat we héél goed weten dat deze politici niet ineens anders zijn gaan denken nu ze sommige dingen niet langer hardop uit mogen spreken. En dat zelfs als dat sentiment wél hardop uitgesproken wordt, er amper consequenties aan zitten. Wat vermanende woorden van de premier, een paar ginnegappende talkshowhosts.
Ontsteltenis
Bij Bar laat (BNNVARA) had politiek duider Elodie Verweij de uitspraak van Jansen woensdagavond geduid als „ja, jeetje, medium handig van ’em”. Naast haar zat programmamaker Nadia Moussaid, haar gezicht vertrokken van groeiende ontsteltenis. Ook zij had moeten toekijken hoe het ‘minder, minder’-fragment weer werd afgespeeld. Het raakte haar diep, had ze geprobeerd uit te leggen. Ze voelde dat dit ook over háár ging.
In Café Kockelmann glimlachte Agema bijna de hele aflevering lang. Wat gebeurd was, was gebeurd. Over en uit. Stond ze dan niet meer achter de uitspraak van Wilders? „U kunt doorvragen wat u wil, maar ik geef nergens antwoord op.” „Dan wordt het een heel korte aflevering”, zei Kockelmann. „Haha!”, zei Agema. „Haha!”, zei Kockelmann. „Haha!”, zei de tafel. Thuis zal Wilders ook wel „haha” hebben gezegd.
De avond erna waren er geen talkshows en keek ik naar De Verraders Halloween zonder de regels te kennen. Er werd een BN’er vastgetapet aan een stoel, en die moesten de anderen dan los komen maken, en daarna werden ze allemaal geblindoekt en werden er drie verraders gekozen. Er werd gehannest met rode vloeistof (of, in Verraders-jargon: er werd „bloed vergoten”) en toen mochten de verraders iemand omleggen met een zeis. Wel intrigerend, maar erg veel indruk maakte het niet meer. Griezelen had ik de hele week al gedaan.
