7 oktober opnemen in je sitcom, of niet?

Posted on by admin

Integreer je gruwelijke actuele nieuwsgebeurtenissen meteen in nieuwe scenario’s of vermijd je het onderwerp tot je enige afstand hebt tot de feiten? Ik moest aan dit duivelse dilemma voor film- en seriemakers denken nadat afgelopen weekend weer de ene na de andere bloedige nieuwsgebeurtenis plaatsvond. Komiek Dave Chappelle had er eerder deze maand een inzichtelijk gesprek over met zijn Palestijns-Amerikaanse collega Mo Amer voor filmvakblad Variety. Chappelle noemde wat er momenteel gebeurt in Gaza „de olifant in de kamer” voor Amer. Die was immers net met zijn schrijfteam begonnen aan het scenario van het tweede seizoen van zijn Netflixserie Mo, over een losjes op hemzelf gebaseerde Palestijnse asielzoeker in de VS, toen „7 oktober” plaatsvond. Chappelle: „En dit was iets wat je artistiek moest aankaarten, of niet.” De hoofdpersoon van Mo groeide net als Amer op in Koeweit, maar heeft familie op de Westelijke Jordaanoever en praat in de serie vaak over Palestina en „de bezetting door Israël”.

Amer is zeker niet de enige of eerste die na ingrijpende wereldgebeurtenissen moest beslissen of zijn geplande fictieplot veranderd zou worden of niet. Talloze makers pasten bijvoorbeeld hun films en series in alle haast aan na 9/11. Kort na de aanslagen betekende dit vooral verwijzingen verwijderen die het publiek zouden kunnen herinneren aan de traumatische gebeurtenissen, zoals in Lilo en Stitch (2002) – waarvan de live-action remake nu in de bioscoop draait. In het oorspronkelijke einde kapen ruimtewezen Stitch en zijn vrienden een Boeing 747, en botsen ze tegen de nodige gebouwen tijdens de achtervolging van een ruimteschip. Na de aanslagen werd in allerijl een nieuw einde getekend. Ook talloze andere producties verwijderden kort na de aanslagen de Twin Towers digitaal uit opnames, van Zoolander (2001) tot Spider-Man (2002). Een overdreven reactie? Donnie Darko (2001) flopte bij zijn release, omdat de duistere film deed denken aan 9/11 en de massamoord op Columbine High School. In de film crasht onder meer een vliegtuigonderdeel in de slaapkamer van de hoofdpersoon.

Amer had een ander probleem dan de bovenstaande producties. Hij voelde druk en wilde zich tot de gruwel in Gaza verhouden. „Ik ben de enige Palestijn die een show heeft die om een Palestijns gezin draait.” Mensen vroegen hem op 8 oktober al wat hij zou doen „om mensen bij elkaar te brengen, ze tot bezinning te brengen en tot een oplossing te komen?” Tegelijkertijd zat hij met verschillende dilemma’s. Sommige verhaaltechnisch. Inspelen op de snel veranderende actualiteit in een sitcom die pas een jaar later op een streamer komt is riskant.

Maar er waren ook andere redenen. Zo had hij had het gevoel dat iedere keer dat hij iets toevoegde „dit het hele verhaal overnam en ik had het gevoel dat het me enorm tekortdeed.” Zijn serie schuwt de harde realiteit niet – zo blijkt de vader van de hoofdpersoon in Koeweit gemarteld en zien we zijn moeder wanhopig nieuws over Palestina volgen – maar al bij al is de toon van Mo licht. De serie gaat vooral op tragikomische manier over de ervaringen van illegale immigranten in de VS en laat grapjes volgen op confronterende momenten, om de angel eruit te halen. Dat is de kracht van de serie, maakt hem uniek én is bitter genoeg mogelijk een van de redenen waarom Mo een breed publiek aanspreekt.

Amer liet het tweede seizoen uiteindelijk beginnen in 2022 en eindigen op 6 oktober op de luchthaven in Tel Aviv. Mo’s gezin heeft eindelijk paspoorten én is na decennia familie gaan bezoeken in Palestina. De kijker weet hoe het verder gaat.




Related Posts

7 oktober opnemen in je sitcom, of niet?

Integreer je gruwelijke actuele nieuwsgebeurtenissen meteen in nieuwe scenario’s of vermijd je het onderwerp tot je enige afstand hebt tot de feiten? Ik moest aan dit duivelse dilemma voor film- en seriemakers denken nadat afgelopen weekend weer de ene na de andere bloedige nieuwsgebeurtenis plaatsvond. Komiek Dave Chappelle had er eerder deze maand een inzichtelijk gesprek over met zijn Palestijns-Amerikaanse collega Mo Amer voor filmvakblad Variety. Chappelle noemde wat er momenteel gebeurt in Gaza „de olifant in de kamer” voor Amer. Die was immers net met zijn schrijfteam begonnen aan het scenario van het tweede seizoen van zijn Netflixserie Mo, over een losjes op hemzelf gebaseerde Palestijnse asielzoeker in de VS, toen „7 oktober” plaatsvond. Chappelle: „En dit was iets wat je artistiek moest aankaarten, of niet.” De hoofdpersoon van Mo groeide net als Amer op in Koeweit, maar heeft familie op de Westelijke Jordaanoever en praat in de serie vaak over Palestina en „de bezetting door Israël”.

Amer is zeker niet de enige of eerste die na ingrijpende wereldgebeurtenissen moest beslissen of zijn geplande fictieplot veranderd zou worden of niet. Talloze makers pasten bijvoorbeeld hun films en series in alle haast aan na 9/11. Kort na de aanslagen betekende dit vooral verwijzingen verwijderen die het publiek zouden kunnen herinneren aan de traumatische gebeurtenissen, zoals in Lilo en Stitch (2002) – waarvan de live-action remake nu in de bioscoop draait. In het oorspronkelijke einde kapen ruimtewezen Stitch en zijn vrienden een Boeing 747, en botsen ze tegen de nodige gebouwen tijdens de achtervolging van een ruimteschip. Na de aanslagen werd in allerijl een nieuw einde getekend. Ook talloze andere producties verwijderden kort na de aanslagen de Twin Towers digitaal uit opnames, van Zoolander (2001) tot Spider-Man (2002). Een overdreven reactie? Donnie Darko (2001) flopte bij zijn release, omdat de duistere film deed denken aan 9/11 en de massamoord op Columbine High School. In de film crasht onder meer een vliegtuigonderdeel in de slaapkamer van de hoofdpersoon.

Amer had een ander probleem dan de bovenstaande producties. Hij voelde druk en wilde zich tot de gruwel in Gaza verhouden. „Ik ben de enige Palestijn die een show heeft die om een Palestijns gezin draait.” Mensen vroegen hem op 8 oktober al wat hij zou doen „om mensen bij elkaar te brengen, ze tot bezinning te brengen en tot een oplossing te komen?” Tegelijkertijd zat hij met verschillende dilemma’s. Sommige verhaaltechnisch. Inspelen op de snel veranderende actualiteit in een sitcom die pas een jaar later op een streamer komt is riskant.

Maar er waren ook andere redenen. Zo had hij had het gevoel dat iedere keer dat hij iets toevoegde „dit het hele verhaal overnam en ik had het gevoel dat het me enorm tekortdeed.” Zijn serie schuwt de harde realiteit niet – zo blijkt de vader van de hoofdpersoon in Koeweit gemarteld en zien we zijn moeder wanhopig nieuws over Palestina volgen – maar al bij al is de toon van Mo licht. De serie gaat vooral op tragikomische manier over de ervaringen van illegale immigranten in de VS en laat grapjes volgen op confronterende momenten, om de angel eruit te halen. Dat is de kracht van de serie, maakt hem uniek én is bitter genoeg mogelijk een van de redenen waarom Mo een breed publiek aanspreekt.

Amer liet het tweede seizoen uiteindelijk beginnen in 2022 en eindigen op 6 oktober op de luchthaven in Tel Aviv. Mo’s gezin heeft eindelijk paspoorten én is na decennia familie gaan bezoeken in Palestina. De kijker weet hoe het verder gaat.


Hoe familiefilms de redding van Hollywood werden

Elio is naar verluidt de duurste animatiefilm ooit. De familiefilm, over een jochie dat per ongeluk intergalactisch ambassadeur van de aarde wordt, kostte 300 miljoen dollar, lekte enkele weken geleden uit. Evenveel als de gemiddelde Star Wars– of Marvel-film, de prijs van drieënhalf Caribisch eiland. Om productie- en marketingkosten terug te verdienen moet de film volgens analisten wereldwijd 700 miljoen dollar opbrengen. Met andere woorden: het moet een van de grootste films van het jaar worden.

Het klinkt als een risicovolle investering van animatiestudio Pixar en ouderbedrijf Disney, zo’n gigantisch bedrag voor een film die voornamelijk op kinderen gericht is, zonder bekende gezichten die miljoenen fans meenemen. Toch is het een minder wilde gok dan het lijkt. Familiefilms doen het beter dan ooit – en waren in 2024 zelfs de redding van Hollywood

Terug naar 2024. Alles wees erop dat dit een rampjaar voor Hollywood zou worden. Door de scenaristen- en acteursstakingen een jaar eerder was het blockbusteraanbod karig. En tussen de weinige popcornfilms die wél uitkwamen, zaten jammerlijk veel flops. Actieromkom The Fall Guy leed naar schattingen tientallen miljoenen dollar verlies; actiefilm Furiosa: A Mad Max Saga verloor zelfs meer dan 100 miljoen.

Hollywood miste een superheld. Vijftien jaar lang rustte Hollywood op de schouders van superheldenverfilmingen. Maar na meer dan honderd films, series en tientallen miljarden dollar omzet was de stripboekenvermoeidheid ingetreden bij het publiek. Hollywood lag op koers voor de slechtste zomeropbrengst sinds het jaar 2000 – op de pandemiejaren na.

Pixars animatiefilm ‘Inside Out 2’ haalde in 2024 internationaal 1,7 miljard dollar binnen. Foto Pixar

Opkomend tij tilt alle boten op

En toen kwam in juli uit het niets de verlossende megahit. Pixars animatiefilm Inside Out 2 haalde internationaal 1,7 miljard dollar binnen – een record voor een animatiefilm en 300 miljoen meer dan cultureel fenomeen Barbie een jaar eerder. Zelfs Disney zag dat niet aankomen. „Het wordt een beetje een fenomeen”, zei hoofd distributie Tony Chambers beduusd tegen The New York Post, de film overtrof de ‘al hoge verwachtingen’.

Een opkomend tij, tilt alle boten op. Inside Out 2 bleek het startschot voor een reeks ongekend succesvolle familie- en animatiefilms in de maanden die volgden. Schurkenanimatie Despicable Me 4 bracht enkele weken later meer dan een miljard op. En dan moesten de zingende eilandvaarders van Vaiana 2 (1,05 miljard), de hollende egels van Sonic The Hedgehog 3 (500 miljoen) en klimaatmeditatie van The Wild Robot (333 miljoen) nog komen. Het was vloed. Zelfs obese kater Garfield bereikte op die golf een recette van 200 miljoen dollar met een matige film.

In de dertig jaar tijd dat filmstatistiekwebsite The Numbers de cijfers bijhoudt, deden familiefilms het relatief gezien niet zo goed. Meer dan 36 procent van de kaartjes in de VS werd gekocht voor een familiefilm. Ter vergelijking: de afgelopen dertig jaar was dat gemiddeld slechts 21 procent. De familiefilm, zei Steven Gaydos, hoofdredacteur van entertainmentvakblad Variety, is nu het voornaamste genre van Hollywood geworden.

Staat van de Unie

Hoe gebeurde dat? Tijd voor een ‘Staat van de Unie’ van Hollywood. Decennialang haalden de bioscopen hun grote winsten vooral uit films die geschikt zijn voor dertien jaar en ouder. Met bloedeloos geweld en hoogstens suggestieve seks: goed voor gemiddeld 50 procent van de markt.

Maar sinds de corona-pandemie is alles veranderd. Bioscoopopbrengsten liepen terug. Superhelden raakten uit: dé ultieme tienerfantasie verdween uit de bioscoop. En streaming raakte in. Tieners vinden hun films en series nu vaker thuis op het internet, met hitdrama’s als Euphoria en middelbare school-komedies als Never Have I Ever. Dat geldt ook voor heel jonge kinderen: streamers als Netflix domineren die markt met zintuigenbombardementen als Cocomelon.

Hollywood zet daarom steeds meer in op familiefilms, volgens Comscore-analist Paul Dergarabedian. Avondjes uit ‘voor de hele familie’. Oók met een blik op de toekomst. Familiefilms werken goed op streaming omdat ze vaak ‘evergreen’ zijn. Kinderen groeien nog steeds op met Home Alone (1990) of zelfs Snow White and the Seven Dwarfs (1937) – als een familiefilm aanslaat, wordt die decennialang keer op keer gedraaid. Vooral Disney speelt hierop in. Toen ze zagen dat Vaiana (2016) plotseling een hit was op Disney+ in 2023, besloot het bedrijf een vervolg uit te brengen in de bioscopen. Vaiana 2 (2024) was véél succesvoller dan deel één, omdat het origineel miljoenen fans had verzameld.

De generaties die opgroeiden met films als ‘Shrek’ nemen het genre serieus en nemen hun kinderen mee om te ervaren wat ook zij ervoeren.

Animatiegoudkoorts

De grootste reden achter de opmars van de familiefilm is echter het succes van animatie. Ongeveer 25 procent van de bioscoopkaartjes in de VS werd in 2024 werd gekocht voor een animatiefilm. En dat publiek is breed: steeds meer volwassenen kijken animatiefilms. ‘Animatie voor volwassenen’ was in 2020 zelfs het snelst groeiende subgenre binnen animatie. Het blijkt ook uit de cijfers van Inside Out 2: 37 procent van de bezoekers was tussen de 18 en 35. Bij Despicable Me 4 was 59 procent van de bezoekers zelfs boven de achttien.

Dit komt omdat het publiek van animatiefilms zelf volwassen geworden is. De generaties die opgroeiden met de vroege films van Pixar (Toy Story), Dreamworks (Shrek) en Illumination (Despicable me) nemen het serieus, krijgen er nostalgische gevoelens bij, of nemen hun kinderen mee om te ervaren wat ook zij ervoeren. De animatie-goudkoorts van 2024 is het resultaat van dertig jaar publieksopbouw.

Animatiefilms hebben daarnaast niet alleen fans van alle leeftijden, maar ook van alle culturen. Tekenfilmfiguren (zeker de monstertjes en aliens van een film als Elio) betoveren Chinese kinderen evengoed als Nederlandse. Zeker als ze de stemmen van lokale beroemdheden krijgen.

Animatie doet het zo goed, dat er tegenwoordig meer Hollywood-bonzen en Oscar-stemmers aanwezig zijn op het Franse animatiefestival Annecy, dan op het prestigieuze filmfestival van Cannes, schreef de toonaangevende Amerikaanse filmrecensent Peter Debruge.

Animatiefilms zoals ‘Despicable Me’ hebben niet alleen fans van alle leeftijden, maar ook van alle culturen.

ChatGPT

De toekomst belooft nog veel meer animatie. Ontwikkelingen in kunstmatige intelligentie zullen ongetwijfeld productiekosten drukken – het is nu al voor iedereen mogelijk binnen seconden je trouwfoto’s te laten tekenen ‘in de stijl van Pixar’ met ChatGPT. En de vermoeidheid die de superheldenfilms trof, is ook niet waarschijnlijk voor animatiefilms: de enige limiet is de verbeelding van de filmmaker (en het budget). Er zijn eindeloos verhalen en animatiestijlen mogelijk – zonder dat je een ruimteschip moet nabouwen op een peperdure set in Los Angeles.

Dus wat komt er terecht van Disneys ‘wilde gok’? In 2025 heeft een film als Elio niet alleen het budget van een superheldenfilm, het ís de nieuwe superheldenfilm. Dit betekent natuurlijk niet dat Elio gegarandeerd een hit wordt. Maar zelfs als het niet lukt, is er nog altijd streaming. Dan is Elio 2 over tien jaar misschien wel een succes.


In zware dramafilm ‘Perla’ zit de subtiliteit in details

‘Subtiliteit is voor watjes”, zegt kunstenares Perla (Rebeka Poláková) als ze Josef voor het eerst ontmoet. Ze heeft het over haar kunst, over het expressionistische schilderij van een vrouw met bloedende tepels dat ze probeert te verkopen op een huisfeest in Wenen. Maar het zegt evenveel over haarzelf: de houding die ze moest aannemen om haar traumatische vlucht uit Tsjechoslowakije te vergeten.

Aanvankelijk denk je dat de film Perla eenzelfde soort oorlog aan de subtiliteit verklaart. De zware dramafilm volgt Perla en haar dochter Julia in het Wenen van 1981. Het lijkt een ‘van de goot naar het paleis’-verhaal. Dertien jaar eerder kwam ze zwanger aan met niks. Nu wordt zowel haar talent, als dat van haar dochter (‘de nieuwe Vladimir Horowitz’) erkend. En dan trouwt ze ook nog eens met tibetoloog Josef, die steenrijk en goed met kinderen is.

Maar dan hangt plotseling het verleden aan de telefoon. Andrej – haar ex, de vader van Julia – is net vrijgelaten uit de gevangenis en heeft kanker. Ze moet naar Tsjechoslowakije om afscheid te nemen. Daar krijgt Perla te maken met wrange tegenstellingen. Het communistische regime toont rijkdom en pracht aan toeristen, maar daarachter gaat bittere armoede schuil. Perla voelt liefde én haat voor haar land (en voor Andrej).

Het lijkt allemaal weinig subtiel, ware het niet dat het prachtige camerawerk tegelijkertijd een ander, gelaagder verhaal vertelt. Perla heeft haar verleden en heden zorgvuldig gescheiden. Net als het communistische regime in Tsjechoslowakije doet, toont ze de buitenwereld een vergulde façade. Maar de barsten in die façade zie je in het camerawerk en de setdesign. In de panische kunst aan de muren. In het rokerige filter dat overal overheen ligt – alsof elk frame tien jaar in een sigarenlounge heeft gehangen. In de bloedrode liften, kamers en bussen waar ze doorheen beweegt.

Naarmate Perla dichter bij haar verleden komt, blijkt alles een stuk subtieler dan de film liet doorschemeren. De beelden worden mistig, alles wordt ambigu. Gebruikt Perla Josef? Waarom kwam ze écht terug naar Tsjechoslowakije? Waarom vécht ze niet harder? De climax is een absurd, patriarchaal volksfeest waarin mannen in toreadorspakjes op vrouwen jagen.

Perla werkt op twee niveaus: dat van ontroerend maar plat drama, én dat van een diepzinnige conceptuele oefening. Toch is de film niet helemaal geslaagd. Ondanks de intrigerende beelden blijft het verhaal grotendeels erg voorspelbaar. En er blijft ook een nare nasmaak over: een scène met gruwelijk seksueel geweld is ouderwets expliciet, exploitatief en gemakzuchtig in beeld gebracht. Zonde, zeker voor een film waarin anderzijds zo goed is nagedacht over het camerawerk.