Wat vindt NRC | Maak het eenvoudiger klimaatvriendelijk te zijn voor mensen – jong én oud

Of de gamejournalist van de krant – trots ontkabeld, irritant luidruchtig erover – een dag of twee zou willen Zappen? Ik ben sceptisch. Er wacht in de warme en gemoedelijke schoot van YouTube nog een fijne video van een basgitaarleraar die bedachtzaam een nummer van de band New Model Army analyseert. Op structuur, melodieën, rare songwriterkwinkslagen die mij nooit zouden zijn opgevallen. Degelijke afleiding in barre tijden, ver van de politiek, betrouwbaar en onderhoudend.

Maar vooruit: voor vanavond verlaat ik dit veilige land en betreed het moeras, vol niemendalletjes over vaders die hun drielingen niet uit elkaar kunnen houden, en Limburgse au pairs die het énig vinden dat die Amerikaanse ouders de kleding van hun drie kinderen militant op elkaar afstemmen.

Afleiding? Dan kan ik maar beter niet letten op het verhaal van de zwarte, biseksuele au pair Aron, die met één blik wordt afgekeurd door het paternalistische hoofd van zijn gewezen familie in San Diego. „Ik had meer een meisje in gedachte”, zegt de vader. Pijnlijk. De aflevering poogt eraan voorbij te vliegen – dit hóórt lekkere vakantietelevisie te zijn, het moet „een avontuur” blijven – maar het blijft door mijn hoofd spoken.

Terschellingse duinen

Goed. Afleiding. Waar vind ik die dan wel?

Oerol! Goed, Cornald Maas is wat meer gerimpeld en gebruind dan mijn basleraar, maar de vibe is hetzelfde. Kunst, diepgang.

Zijn tafel staat middenin het lange gras van de Terschellingse duinen. Het publiek ligt uitgeput in het zand. Het is altijd lang, zo’n festival, vermoeiend, warm, elke sensatie lijkt verhoogd en dan platgeslagen – die zintuigelijke herinnering schiet ineens door mijn lichaam. Ze hebben het ook over zintuigen, Cornald, zijn gasten en zijn verslaggever, Carolien Borgers. Carolien heeft zich in een vacuümpak laten gieten. „Als ik had geweten dat er ergens een eiland was waar je vacuüm gezogen kon worden, dan was ik al lang op de boot gesprongen”, zegt schrijver Michel van Egmond.

Over zijn boek wil hij het niet hebben. Ook al dringt Cornald aan. „Het gaat over een schrijver die op zoek is naar een onderwerp om over te schrijven. Dat nu eens een keer niet over sport gaat.” Waar hij en zijn partner, journalist Antoinnette Scheulderman (die weigerde te verschijnen zonder haar hond Dizzy), wel iets over los willen laten is de theatervoorstelling die ze gezien hebben. Het gaat over een theatermaker die een dakloze wil helpen door theater te maken.

Van Egmond en Scheulderman hebben allebei ook weleens iets gemaakt of gedaan om iemand in nood te helpen. Soms gaat dat goed, vertellen ze. Soms niet. „Misschien willen sommige mensen wel gewoon een huis en geld zonder daarvoor iets te doen”, overpeinst Scheulderman, maar nuanceert snel dat helpen misschien gewoon bedoeld is voor professionals. Ja, oké.

In dat half uurtje Opium op Oerol (AvroTros) waan ik me even in een andere wereld. Een plek waar we heerlijk kunnen doorbabbelen over kunst, zonder na te denken over dreigende oorlog, censuur, bezuiniging.

Die gedachte sleurt me de afleiding uit.

Ik zap van Terschelling naar Vlieland, waar Andere Tijden spreekt met ‘tankers’. Dat zijn tankbestuurders, die in 2011 met weemoed een begrafenis hielden voor de wegbezuinigde Nederlandse tanks. „Heel Nederlandse reflex, de dreiging van Rusland was weg”, zucht generaal-majoor Harm de Jong.

De tankers praten veel over jongensdromen, de verslaggevers bestoken hun met soms plagerig seksueel-getinte vragen – „Wat trekt u zo aan in tanks?” vraagt de één. „Dat klinkt bijna als een ontmaagding”, zegt de ander, na een poëtische omschrijving van hoe het is, als je voor de eerste keer een kogel mag afvuren met de tank.

Ze mijmeren nostalgisch door, de tankers. Wat een mooi wapentuig. De geur! Maar over oorlog nadenken, dat doen ze liever niet. Een tank is voor hen afleiding. Voormalige tanker Gerrit Buurman wilde actie, niet oorlog, zegt hij. „Kijk naar Oekraïne.” Wat is het nut, mompelt hij. Wat is het nut?

Ineens snak ik naar mijn basleraar.

Delen

Mail de redactie

Slecht nieuws voor het klimaat: terwijl hun kennis over duurzaamheid is toegenomen, leidt dit bij jongeren niet tot het maken van meer duurzame keuzes. Sterker nog: het gedrag van jongeren was in 2024 minder duurzaam dan in de jaren daarvoor. Ze maken zich ook minder zorgen om het klimaat dan een paar jaar geleden.

Dit bleek vorige week uit een onderzoek van Ipsos I&O onder Nederlanders van achttien jaar en ouder. De afname van bezorgdheid over het milieu is het grootst binnen de jongste groep, jongeren van 18 tot 24 jaar. In 2019 gaf 71 procent van deze leeftijdsgroep aan zich zorgen te maken over het klimaat. In 2025 ligt dat percentage op 66 procent, nog altijd relatief hoog. In Nederland maakt ongeveer 61 procent van alle mensen zich zorgen om het klimaat.

Actuele kwesties als de oorlog in Gaza en de wooncrisis bezorgden jongeren meer hoofdbrekens dan de verandering van het klimaat. Pas toen de enquêteurs doorvroegen, kwam het klimaat als onderwerp naar boven.

Bij veel jongeren bestaat het idee dat het weinig uithaalt wat zij als individu doen of laten. Wat ook niet meehelpt, is dat de mogelijk rampzalige gevolgen van klimaatverandering zich niet vandaag of morgen openbaren, zoals de wooncrisis nu al velen treft, maar pas over jaren of decennia. Voor jonge mensen, die aan het begin staan van een zelfstandig leven en eindelijk dingen kunnen doen waarnaar ze al lang uitkijken, is het koppelen van kennis over duurzaamheid aan duurzaam gedrag dan niet eenvoudig.

Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau bleek eerder al dat mensen met een hbo- of wo-opleiding minder duurzaam gedrag vertonen dan de rest van Nederland, terwijl zij juist beter weten welke gevaren er met klimaatverandering gemoeid zijn. Zo openbaart zich de paradox dat Nederlanders die zich realiseren dat het slecht gaat met het klimaat (hogeropgeleiden) en Nederlanders die het meeste last gaan hebben van die klimaatverandering (jongeren) er niet toe overgaan hun gedrag aan te passen.

Dat zou een reden kunnen zijn om smalend te concluderen dat verbaal beleden engagement met klimaat niet veel meer is dan hypocrisie, maar die gevolgtrekking gaat te kort door de bocht. De maatschappij is zo ingericht dat het niet eenvoudig is om klimaatvriendelijke keuzes te maken.

Het is dan ook goed dat gemeentes reclames gaan verbieden voor activiteiten waaraan fossiele brandstoffen te pas komen. Reclames voor roken zijn ook uit de openbare ruimte verdwenen, terwijl het mensen nog steeds vrijstaat een sigaret op te steken. Zo is het ook met reclames van reisbureaus: de burger wordt niet beperkt in zijn keuzes, maar krijgt ook niet de hele tijd aanbiedingen te zien om voor een appel en een ei naar de zon te vliegen.

Wat betreft dat laatste: op deze plaats is al eerder betoogd dat in Europa belasting op kerosine moet worden geheven, net als op andere brandstoffen. Als het al niet is om vliegen te ontmoedigen, dan in ieder geval om de kosten die gemoeid gaan met klimaatverandering bij een vlucht in te prijzen. Ook moet haast worden gemaakt met de aanleg van betrouwbare en betaalbare internationale treinverbindingen.

Dit zijn allemaal maatregelen die het voor de Nederlander – jong, maar ook oud – makkelijker maken om klimaatvriendelijk gedrag te vertonen. Uiteindelijk blijft dit een individuele keuze van iedere burger: welke praktische consequenties verbind ik aan mijn overtuigingen?

Delen

Mail de redactie

Als kind al had ik een hekel aan het woord troost. Dat stond in achtjarigenjargon gelijk aan ‘troostprijs’ en als je íéts niet moest winnen was het dat. Beter roemloos verliezen dan met hangende schouders een doos goedkope viltstiften in ontvangst nemen omdat je kleurplaat nét niet mooi genoeg was. Getroost worden impliceerde dat je zielig was – en zielig wil niemand zijn.

Schoorvoetend bezocht ik zaterdag dan ook Het Vergeten Troostlied in Amsterdam-Noord, een muziektheatervoorstelling bij mij om de hoek, over oorlog en veerkracht. Door de jaren heen had ik de felgekleurde putdeksels in de buurt wel gezien, ter herinnering aan het geallieerde bombardement op de Fokkerfabriek. Er werd oorlogsmaterieel voor de Duitsers gemaakt, en dus was de plek doelwit voor Amerikaanse bommenwerpers. Maar pas nu, in muzikale optocht door de buurt, hoorde ik het precieze verhaal.

Het zicht was slecht, 17 juli 1943, de piloten waren onervaren en de fabriekshal ging schuil onder een nepwoonwijk. En dus misten alle bommen hun doel. 185 buurtbewoners kwamen om: bij de bakker, in de wachtkamer van de huisarts, thuis op de bank. „De verwoesting moet ontzettend zijn, hele straten liggen in puin”, schreef Anne Frank in haar dagboek. „Je hoort van kinderen die verloren in de smeulende ruïnes naar hun dode ouders zoeken. Rillingen krijg ik als ik nog aan het doffe, dreunende gerommel in de verte denk.”

Friendly fire was de conclusie. Alsof een luchtaanval óóit vriendelijk is voor de getroffenen. Gedood worden door je eigen kant: de ultieme troostprijs.

Oorlogsretoriek is bij uitstek geschikt om te verdraaien, te vergoelijken. Mislukt bombardement wordt vriendschappelijk vuur, aanval wordt verdediging. „Israël heeft het recht zich te verdedigen”, zei Von der Leyen dit weekend tegen Netanyahu. Maar de aanval op Iran voldeed niet aan die voorwaarden. Of zoals strafrechtonderzoeker Marieke de Hoon in NRC al zei: „Er zijn geen aanwijzingen dat Iran zijn raketten al klaar had staan om op Israël af te vuren of dat een aanval anderszins aanstaande was.”

Verhullende taal, twijfelachtige loyaliteit – waarop kan een mens nog vertrouwen in tijden van oorlog? Op pizza’s, zo blijkt. Een uur voordat de eerste Israëlische bommen vielen op Teheran, toonde de roemruchte Pentagon Pizza Index zich weer onfeilbaar. Die houdt in dat het aantal pizzabestellingen rond het Pentagon significant toeneemt als er militaire operaties op handen zijn. De theorie kwam op in 1991, bij Operation Desert Storm. Domino’s Pizza kon de bestellingen nauwelijks bijbenen, vlak voor het Amerikaanse offensief om Koeweit te bevrijden van Irak. In de nacht van 15 januari 1991 werden 101 pizza’s bij het Pentagon bezorgd, 55 bij het Witte Huis. Troostvoer voor militaire overwerkers,

Terug naar Noord. Vooral de verhalen van nieuwe buurtbewoners maakten de voorstelling indrukwekkend. Anastasia uit Oekraïne, die als fotografe nog vaak terugreist naar het front. Hakan, politiek vluchteling uit Turkije, die zijn depressie overwon door Nederlands te leren. Samen met de Oeigoerse operasopraan Augul en bas Ebrahim uit Iran zongen ze, ieder in hun eigen taal, woorden van troost.

Het publiek haakte aan en langzaam ontstond een steeds groter koor, tot we zelfs de meeuwen op de achtergrond wisten te overstemmen. Nog iets harder en we zouden ook de grootste bommenwerpers het zwijgen opleggen.

Opeens voelde troost niet zielig meer maar krachtig.

Gemma Venhuizen is biologieredacteur en doet elke woensdag ergens vanuit Nederland verslag.

Delen

Mail de redactie