Wat vindt NRC | Opnieuw tornen aan termijnen DNB vergt glasheldere uitleg

Een opvolgingsprocedure volgens het boekje. Zo zou je de benoeming afgelopen vrijdag van Olaf Sleijpen als opvolger van Klaas Knot bij De Nederlandsche Bank van een afstandje kunnen samenvatten. Sleijpen werkt al jaren bij DNB, is ook al sinds jaar en dag Knots rechterhand in het internationale monetaire circuit en hij kan intern en extern op grote steun rekenen. Knot, die na veertien jaar aan het eind van zijn wettelijke termijn is gekomen, kan zich geen betere opvolger wensen.

Toch is er van alles aan de hand met de nieuwe president van de centrale bank. Niet met de persoon Sleijpen, overigens. Wel met de procedure waarin hij boven kwam drijven én met de nasleep van de benoeming. Allereerst duurde de hele procedure veel langer dan gewenst. Knot stopt er per 1 juli mee, Sleijpen heeft dus nog twee weken om de formele taken over te nemen. In het geval van Sleijpen is dat geen probleem, maar elke andere nieuwe president van De Nederlandsche Bank was onherroepelijk in de problemen gekomen. Een onprofessionele situatie.

Een van de redenen van de vertraging in de benoeming zou het salaris zijn geweest. Knot verdient vijf ton per jaar, en zit daarmee ruim boven de grens van 246.000 euro die de Wet Normering Topinkomens hanteert. Naar verluidt wilde de PVV een nieuwe president daarop vastpinnen. Pas met de val van het kabinet kwam de weg vrij voor de coalitie om wederom af te wijken van de WNT. Sleijpens salaris is iets lager dan dat van Knot (450.000 euro) maar nog steeds ruim boven de norm.

De meest problematische kant aan de hele procedure is dat het huidige demissionaire kabinet de benoeming van Sleijpen aangrijpt om het over de zittingsduur van de centrale bankier te hebben. Sleijpen is weliswaar benoemd voor een termijn van zeven jaar, maar demissionair minister Eelco Heinen (Financiën, VVD) wil de komende tijd de Bankwet aanpassen zodat een termijn teruggebracht wordt naar vijf jaar. Niet uit onvrede over de huidige president, zegt Heinen, maar om „verkokering” te voorkomen en „een modern toezicht” te garanderen.

De rol van een onafhankelijke centrale bank is cruciaal in een economie. Dat geldt voor zowel de monetaire taak van de bank, in het geval van DNB bestaat die uit een zetel in het ECB-bestuur, als voor de toezichthoudende taak. De oplopende temperatuur tussen president Donald Trump en Federal Reserve-baas Jerome Powell laat zien hoe schadelijk politieke inmenging in de zelfstandige positie van de bank kan zijn.

De nu gewenste ingreep vanuit Den Haag staat helaas niet op zichzelf. Al in 2010 paste het toenmalig kabinet de zittingsduur van de DNB-president aan. Destijds werden twee termijnen van zeven jaar het maximum. Sindsdien is er geen evaluatie geweest van die aanpassing, noch zijn er tussentijds ongelukken gebeurd die een nieuwe ingreep rechtvaardigen.

Met zijn nieuwe voorstel zoekt Heinen de grenzen van het toelaatbare op. In de Europese voorschriften voor centrale banken staat de ambtstermijn van een president van een nationale centrale bank minimaal vijf jaar is. Duitsland hanteert een termijn van acht jaar, Frankrijk zes, beide met mogelijke verlenging.

Bovendien roept Heinen de verdenking over zich af de rol van de centrale bank dichter tegen de politiek aan te willen trekken. Vaker herbenoemen betekent immers meer politieke invloed. Dat is de verkeerde weg. Heinen moet met ijzersterke argumenten komen om deze ingreep te rechtvaardigen. Zijn die er niet, houd het dan bij het oude.

Delen

Mail de redactie

Nicolien van Vroonhoven van NSC twijfelde nog, vorige week dinsdag in de hal van de Tweede Kamer, of ze lijsttrekker wilde worden. „Dat ei moet ik nog leggen.” Verderop stond BBB-leider Caroline van der Plas. Ze zei tegen journalisten dat VVD-leider Dilan Yesilgöz een machtsspel speelde over de verdeling van de ministeries waar eerst nog PVV’ers de leiding hadden. „Maar ík”, zei ze, „kom echt niet net uit een ei gekropen.”

Geert Wilders was er ook. De dag ervoor had Yesilgöz gezegd dat ze niet meer met hem in een kabinet zou stappen, hij was „een wegloper”. Maar Wilders had net de peiling van EenVandaag gezien: de VVD verloor 4 zetels, de PVV won er 5. „Iedere keer dat mevrouw Yesilgöz keft”, zei hij, „krijg ík er een zetel bij.” Hij vond ook dat Yesilgöz „maar wat kakelde”. Op X plaatste hij die middag een felgekleurd plaatje van ‘de Kakelkip’ en: „Quizvraag: wie is dit?”

Beeldspraak, laat oud-VVD-campagnestrateeg Bas Erlings zien in zijn boek Het Spel van de Populist, raakt het onbewuste deel van ons brein. Een simpel beeld kan in de politiek enorm effectief zijn, vooral als je het steeds maar weer herhaalt. En wat is simpeler dan één opvallende eigenschap van een dier, kakelen of blaffen, toekennen aan een mens? Dat heet zoömorfisme, zegt een oud-docent Nederlands van mijn middelbare school, het Christelijk Gymnasium in Utrecht. Ze denkt dat niet héél veel mensen nog weleens een kip zien. Het beeld van zo’n dier kennen veel mensen wel, vooral uit kinderboeken. „Denk aan Annie M.G. Schmidt, W.G. van der Hulst.”

De veilige, eenvoudige wereld van vroeger waar populisten zoals Wilders, schrijft Erlings, graag naar verwijzen, omdat we die zijn ‘kwijtgeraakt’.

Oud-SGP-medewerker Menno de Bruyne, expert in politieke geschiedenis, stuurt me het verslag van een Tweede Kamerdebat in 2011. Job Cohen, toen nog leider van de PvdA, noemde Wilders „een kleuter” en voor Cohen, die moeite had om zich staande te houden in de harde, Haagse politiek, was dat ongekend scherp. Maar wie weet het nog? Wat veel mensen nog wél weten: Wilders noemde Cohen in dat debat „de bedrijfspoedel van Rutte”. „U mag een keer keffen, u mag een keer tegen een boom aan plassen, u mag een keer blèren. Maar als Rutte weer thuis is, springt u bij hem op schoot.”

In de rokershoek van de Tweede Kamer zegt Van der Plas dat zij graag beeldspraak met boerderijdieren gebruikt: dan associëren kiezers dat met háár. In een debat over asiel, woensdagmiddag, begint Stephan van Baarle van Denk over „op hol geslagen burgers” die bij Ter Apel auto’s tegenhielden als ‘grenscontrole’. Maar nee, zegt hij later: „Ik wil mensen natuurlijk niet vergelijken met paarden.”

Geert Wilders had misschien ook wel spijt gekregen van het ‘keffen’ en ‘kakelen’. Hij haalde het plaatje van de kip van X af, en ook zijn retweets van mensen die Yesilgöz een „kletskous” vonden die „kakelt”.

Het had VVD’ers doen denken aan de manier waarop hij tekeer was gegaan tegen Sigrid Kaag van D66: een „heks”. In de gang zegt een Kamerlid van de VVD tegen mij dat Wilders vooral zo doet tegen vrouwen. En dat hij vast in paniek is, omdat Yesilgöz niet meer met hem in een kabinet wil. „Een kat in het nauw”.

Op het VVD-congres in Nieuwegein, zaterdag, zegt Dilan Yesilgöz het nóg een keer: „Al zou de PVV vijftig zetels halen: néé.” Op het podium staat ook haar hond.

Delen

Mail de redactie

De zaak

Op de digitale rol met alle zaken die deze week door de rechtbank behandeld worden, ziet deze eruit als een uit de hand gelopen kwajongensstreek. Een 28-jarige die maandenlang op andermans naam pizza’s en kebab bestelt, bloemen laat bezorgen, meubels en een tv aanschaft. Die accounts aanmaakt bij achteraf-betaaldiensten, een creditcard aanvraagt, het slachtoffer inschrijft bij datingsites. En alsof dat niet genoeg is, reserveringen voor massages en kappersafspraken maakt, valse meldingen doet bij de politie, sollicitaties indient en telefoontjes pleegt – heel veel telefoontjes.

Maar voor de politierechter in Den Haag blijkt de belagingszaak allesbehalve tweedimensionaal te zijn. In het verdachtenbankje zit een jonge vrouw, haar advocaat naast zich. Het slachtoffer, dat niets meer met haar te maken wil hebben, is niet komen opdagen. Op die plek zitten de oudere zus en de vader van de verdachte, ter ondersteuning. Wat volgt is een krap uur waarin de emoties van de verdachte in een stortvloed van woorden uit haar stromen bij elke vraag die de rechter stelt.

„Ongeveer één jaar geleden heb ik mijn broer aan een vreselijke ziekte verloren, namelijk slokdarmkanker”, vertelt ze. In die periode was ze behoorlijk in de war. In de moskee ontmoet ze de vrouw die later slachtoffer wordt in deze zaak. Ook zij blijkt een naaste verloren te hebben. „In een hele korte periode – excuses, ik raak er een beetje emotioneel van – bouwden wij een vriendschap op. Ze heeft mij twee keer op een islamitische reis meegevraagd, waardoor wij een hechtere band kregen.”

De reclassering acht de kans op herhaling nog altijd aanwezig

Maar na terugkomst uit het buitenland veranderde de dynamiek. De verdachte vertelt dat het slachtoffer zich steeds controlerender ging gedragen. „Als ik voetbalde, dan had ik geen kuisheid. Als ik een vriendschap sloot, moest ik dat bij haar vragen.”

Ze erkent dat ze een deel van de bestellingen zelf op naam van het slachtoffer heeft geplaatst. „Maar een groot deel waren cadeautjes voor mevrouw. Ik hield zo enorm veel van haar. Ze deed zich voor als iemand die onwijs veel voor mij betekende en mij altijd wilde helpen.” De rechter onderbreekt haar: „Ik probeer toch een beetje te blijven bij waar het vandaag over moet gaan: de bestellingen.” In het dossier zitten screenshots van bestellingen, afspraken en politiemeldingen. „En ik moet u eerlijk zeggen: ik vond het best wel heftig. U heeft heel veel eten besteld… meldingen bij de politie gedaan dat er iets aan de hand zou zijn op haar adres.”

Dan vraagt de rechter: „Wat speelt zich nou af in uw hoofd – dus even los van wat zij allemaal gedaan heeft – dat u dit soort dingen doet?”

De verdachte blijft terugverwijzen naar het gedrag van het slachtoffer. Zij zou vertrouwelijke informatie over haar familie hebben doorgespeeld, zegt ze. „Dit zijn heftige situaties, mevrouw de rechter. Ik wil ook de kant van mijn verhaal uitleggen, want deze zaak is heel erg complex.”

De rechter: „Ik snap dat er sprake was van een complexe situatie tussen u en haar, maar het valt me wel op dat u telkens, als ik u vraag wat er in ú omging, alleen vertelt wat zij allemaal heeft gedaan.”

Dat het slachtoffer geen schadevergoeding vraagt, doet volgens de rechter niets af aan de ernst van de zaak

De vrouw heeft in totaal achttien dagen in voorarrest gezeten. Eerst wordt ze kort na haar aanhouding vrijgelaten, onder de voorwaarde dat ze geen contact meer zoekt. Maar als ze toch weer een melding over het slachtoffer bij de politie doet, belandt ze opnieuw in de cel.

De reclassering acht de kans op herhaling nog altijd aanwezig. De verdachte zegt zich daarvan bewust te zijn en meldt dat ze psychologische hulp heeft gezocht.

Omdat ze al achttien dagen in voorarrest heeft gezeten, vindt de officier van justitie dat daar geen extra celstraf bovenop hoeft. Ze eist een taakstraf van honderd uur en een maand voorwaardelijke celstraf, die alleen ingaat als de vrouw binnen twee jaar opnieuw de fout in gaat of zich niet aan de door de reclassering geadviseerde voorwaarden houdt. „Het gaat hier om een stelselmatige inbreuk op iemands privacy en dagelijks leven”, zegt de officier. „Dat raakt diep.”

Het oordeel

De politierechter komt tot het oordeel dat de vrouw zich schuldig heeft gemaakt aan belaging. Ze baseert zich op de aangifte van het slachtoffer, de vele screenshots en berichten in het dossier, en op wat de verdachte daar zelf over heeft gezegd. „Een deel klopt wel”, zei ze eerder op de zitting. Die uitspraak weegt de rechter zwaarder dan haar suggestie dat er ook dingen verzonnen zouden zijn. Wat dan niet zou kloppen, kon ze niet concreet uitleggen.

Volgens de rechter gaat het om „een patroon van gedragingen” dat verder gaat dan losse incidenten. „Een nare manier van iemand onder druk zetten.”

Dat het slachtoffer geen schadevergoeding vraagt, doet volgens de rechter niets af aan de ernst van de zaak. „Veel mensen willen zich helemaal niet mengen in zo’n strafproces. Dat betekent niet dat de impact kleiner is.”

Omdat het om een eerste veroordeling gaat, legt de rechter geen onvoorwaardelijke celstraf op. Ze veroordeelt de verdachte tot een taakstraf van 120 uur, waarvan 36 uur wordt afgetrokken vanwege het eerder uitgezeten voorarrest. Daarnaast krijgt ze een maand voorwaardelijke gevangenisstraf, met een proeftijd van twee jaar. Aan die straf zijn voorwaarden gekoppeld: een meldplicht, psychologische behandeling, dagbesteding en een contact- én locatieverbod. De rechter sluit af: „U moet uw leven echt los van haar gaan opbouwen.”

Delen

Mail de redactie