PVV-Tweede Kamerlid Gidi Markuszower stapt uit het presidium van de Tweede Kamer, het dagelijks bestuur. Dat bevestigt hij maandag tegenover NRC. Hij wilde dat het presidium tot een onderzoek zou besluiten naar onder andere oud-Kamervoorzitter Vera Bergkamp (D66), maar daarover werd het presidium het maandag niet eens.
Vorige week concludeerden Nieuwsuur en Follow The Money op basis van een gelekt onderzoeksdossier dat Bergkamps rol in het lekken van gevoelige informatie over het onderzoek naar haar voorganger Khadija Arib groter zou kunnen zijn dan eerder bekend was.
Het Openbaar Ministerie kon enkel de rol van de ambtenaren die bij die zaak betrokken waren onderzoeken. Tegen Bergkamps assistent Sonja K. werd een taakstraf van 140 uur geëist, maar de rechter sprak haar deze week vrij wegens gebrek aan bewijs.
Onderzoek naar Kamerleden kan alleen worden gedaan in opdracht van de regering of de Tweede Kamer. Maandag vergaderde het presidium, geleid door Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV), daar 2,5 uur over – waarop Markuszower besloot zijn positie op te geven. Het presidium liet maandag weten zich later nog een keer over de kwestie te buigen en zich nog te beraden op vervolgacties.
Markuszower gaat morgen een debat aanvragen over de zaak rond Arib en wil vanuit de Tweede Kamer de rol van Bergkamp en voormalig topambtenaren laten onderzoeken.
Lees ook
Persvoorlichter vrijgesproken van lekken over onderzoek naar oud-Kamervoorzitter Arib
Dat het conflict tussen Israël en Iran de G7-top in Canada zou overschaduwen, was al duidelijk voordat de Amerikaanse president Donald Trump en andere leiders van de groep van rijke industrielanden zondag aankwamen in Kananaskis, een vakantieoord in de Rocky Mountains. Zorgvuldige plannen van de Canadese premier Mark Carney om onderlinge handelsspanningen te bespreken, werden door het conflict van de top van de agenda geveegd.
Maandagnacht kreeg die verschuiving extra urgentie: Trump besloot de top vervroegd te verlaten vanwege de situatie in het Midden-Oosten, liet het Witte Huis weten. Hij vertrok na het diner met de andere leiders van de G7, die naast de Verenigde Staten en Canada bestaat uit het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Italië en Japan. De top, de vijftigste van de groep, duurt tot dinsdagavond.
„Ik moet zo snel mogelijk terug zijn”, zei Trump bij het maken van de traditionele groepsfoto van de leiders, tegen de achtergrond van de Canadese Rockies. „Het is heel belangrijk, je ziet waarschijnlijk wat ik zie”, een kennelijke verwijzing naar aanhoudende explosies in Teheran en Iraanse luchtaanvallen op Israël op maandag. Gastheer Carney zei „volledig te begrijpen” waarom Trump een dag eerder vertrekt.
Evacuatie
Kort daarvoor riep Trump op zijn socialemediaplatform Truth Social op tot een onmiddellijke evacuatie van de Iraanse hoofdstad Teheran. „Iran mag geen kernwapen hebben”, schreef hij in kapitalen. „Ik heb het keer op keer gezegd. Iedereen moet Teheran onmiddellijk verlaten.” Mogelijk was het bericht een waarschuwing voor een grootschalige Israëlische aanval op de Iraanse hoofdstad.
Volgens Amerikaanse media heeft Trump de Nationale Veiligheidsraad van de VS bijeengeroepen. Die adviesraad bestaat uit vooraanstaande veiligheidsfunctionarissen, onder wie de ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken, Pete Hegseth en Marco Rubio, en de nationale hoofd van Inlichtingen, Tulsi Gabbard. Ook Rubio keert terug naar Washington.
De zender CBS meldt op basis van een Amerikaanse functionaris evenwel dat de VS zich niet aansluiten bij de Israëlische aanval op Iran – ondanks een eerdere aankondiging van Hegseth dat de VS „extra capaciteiten inzet” in de regio. Toen Trump maandag werd gevraagd onder welke omstandigheden de VS zich militair in het conflict zouden mengen, zei hij: „Daar wil ik het niet over hebben.”
Handelsverdrag
Het Witte Huis benadrukte dat Trump niet uit onenigheid uit Canada vertrok. „President Trump heeft een geweldige dag gehad op de G7”, aldus Leavitt op sociale media, verwijzend naar de ondertekening van een handelsverdrag tussen de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk door Trump en de Britse premier Keir Starmer, naar aanleiding van een eerder bereikt principe-akkoord. „Er is veel bereikt, maar vanwege de ontwikkelingen in het Midden-Oosten vertrekt president Trump vanavond na het diner met staatshoofden.”
Niettemin was eensgezindheid over de situatie maandag moeilijk te vinden in Kananaskis. Trump leek aanvankelijk niet bereid een gezamenlijke ontwerpverklaring over het conflict tussen Israël en Iran te ondertekenen, waarin beide landen worden opgeroepen tot terughoudendheid en een einde aan onderlinge aanvallen. Bij dergelijke aanvallen zijn de afgelopen dagen tientallen mensen omgekomen.
Uiteindelijk gaf de groep, inclusief de VS, een verklaring uit waarin Iran wordt bestempeld als „de voornaamste bron van regionale instabiliteit en terreur” en het recht van Israël op zelfverdediging wordt gesteund. „We zijn er altijd duidelijk over geweest dat Iran nooit een kernwapen mag hebben”, aldus de verklaring.
Trump stelde zich bij de top sceptisch op tegenover de G7, een groep die sinds de vorming in de jaren zeventig juist wordt aangevoerd door VS. Zo bekritiseerde hij maandagochtend tijdens een ontmoeting met Carney het eerdere besluit om Rusland uit de groep te zetten na de annexatie door Moskou van de Krim in 2014. Tot dat moment was Rusland toegelaten tot wat de G8 was gaan heten, om Moskou een partner van het Westen te maken. Trump suggereerde, zonder bewijs, dat Poetin in 2022 niet zou zijn begonnen aan de grootschalige invasie van Oekraïne als Rusland niet uit de groep was gezet.
Ook zei Trump dat hij openstond voor de toetreding van China tot de G7 – een zoveelste aanwijzing dat hij weinig belangstelling heeft voor een rol van de VS als vaandeldrager van een liberale wereldorde. De G7 gaat daar in beginsel juist wel van uit.
Doorbraak
Niettemin interpreteerden andere leiders het vertrek van Trump als een mogelijk goed teken. De Franse president Macron zei er een aanwijzing in te zien dat Washington een doorbraak denkt te kunnen bewerkstelligen. „Als de Verenigde Staten een staakt-het-vuren kunnen bereiken, is dat een goede zaak”, zei hij. Iran en de VS proberen al weken een akkoord te bereiken over de vrijwillige stopzetting van Irans kernprogramma. Die gesprekken zouden in het weekend doorgaan, maar werden afgeblazen wegens de aanvallen.
Door zijn vroegtijdige vertrek mist Trump dinsdag besprekingen van de G7-leiders met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, die voor de laatste dag van de top in Kananaskis aanschuift.
Ook is Trump niet meer in Canada voor een eerste ontmoeting met de Mexicaanse president Claudia Sheinbaum. Zij is, evenals de leiders van een aantal andere landen, onder wie de Indiase premier Narendra Modi en de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa, uitgenodigd om bij een deel van de G7-top aan te schuiven. Sheinbaum heeft Trump sinds zijn beëdiging nog niet ontmoet.
Heronderhandeling
Waarschijnlijk was de uitnodiging aan Sheinbaum een voorzet van Carney om besprekingen over het vrijhandelsverdrag USMCA van Canada, de VS en Mexico een impuls te geven. Dat akkoord, gesloten tijdens de eerste termijn van Trump als opvolger van het Noord-Amerikaanse vrijhandelsverdrag NAFTA uit de jaren negentig, wordt sinds dit voorjaar door Trump geschonden met importheffingen op goederen uit beide buurlanden, de twee grootste handelspartners van de VS. Het akkoord zou in 2026 worden heronderhandeld.
Tussen de VS en Canada lopen inmiddels besprekingen voor een nieuw handels- en veiligheidsakoord. Trump, die veel kwaad bloed heeft gezet bij de noorderburen met zijn telkens herhaalde wens om van Canada een ‘51ste staat’ van de VS te maken, zei maandag te verwachten binnen dertig dagen tot een nieuw akkoord met Canada te kunnen komen. Hij lijkt de dreigementen aan het adres van het buurland af te schalen; opmerkelijk genoeg droeg hij maandag een pin van een Amerikaans en een Canadees vlaggetje op zijn colbert.
Lees ook
Lees ook: Dit weekend weten we of het Westen nog bestaat
Dat hij zou meespelen was eigenlijk geen geheim, toch hield Frans Timmermans lange tijd de kaarten tegen de borst. Als de coalitie zelf verdeeld was over de NAVO-norm, dan zou GroenLinks-PvdA het kabinet „niet aan een meerderheid helpen” – zelfs niet bij een vraag die de nationale veiligheid raakt.
Bovendien verbond Timmermans voorwaarden aan de enorme verhoging van de defensie-uitgaven (van 2 tot 3,5 procent van het bruto binnenlands product) waar de NAVO om vraagt. Extra geld voor defensie (het gaat om bedragen tot 19 miljard euro) mag niet leiden tot bezuinigingen op de zorg, onderwijs en uitkeringen – aldus Timmermans.
Dat vindt hij nog steeds, maar tijdens het plenaire Kamerdebat zal GroenLinks-PvdA zich dinsdagmiddag alsnog scharen achter het besluit van het demissionaire kabinet om akkoord te gaan met de NAVO-norm van 3,5 procent voor de krijgsmacht. Plus 1,5 procent voor vitale infrastructuur. Daarmee is een meerderheid van de Kamer vóór.
Wij willen de regering niet zonder mandaat naar de aanstaande NAVO-top in Den Haag laten gaan
Het kabinet heeft geen plan en schuift de vraag hoe deze defensie-investeringen moeten worden betaald, door naar een volgend kabinet. Waarom steunt u de enorme verhoging van de defensie-uitgaven alsnog?
„Door de val van het kabinet is een nieuwe situatie ontstaan. Wij willen de Nederlandse regering niet zonder mandaat naar de aanstaande NAVO-top in Den Haag laten gaan. Over de precieze invulling van die 3,5 procent is nog heel veel onduidelijk: het tijdpad waarin de norm moet worden gehaald, over Europese samenwerking, over waar het van moet worden betaald. Dergelijke vragen spelen in alle NAVO-landen, niet alleen in Nederland. En met de verkiezingsuitkomst in de hand kunnen we dat gaan bediscussiëren.”
De manier waarop Nederland de defensiemiljarden gaat betalen, wordt de inzet van de verkiezingen?
„Nou, zo heb ik er niet over nagedacht. Er is nu eenmaal een NAVO-top in Nederland. Ik was als minister van Buitenlandse Zaken bij de NAVO-top in Wales, in 2014, toen besloten werd 2 procent van het bbp aan defensie uit te geven. Daarna is iedereen gaan bepalen hoe die 2 procent moest worden ingevuld, sommige landen voldoen daar nog steeds niet aan. Het is meer een inspanningsverplichting. Hoe je de verplichting invult, wordt onderwerp van nationaal debat, tijdens de verkiezingen.”
U had toch veel eerder kunnen zeggen dat u voor die 3,5 procent bent?
„Nee, want in tijden van grote internationale spanning kan het niet zo zijn dat het kabinet op zo’n cruciaal punt verdeeld is en dat ik dan ga zorgen voor een meerderheid. Maar nu het kabinet is gevallen en de demissionaire regering tegen de Kamer zegt: wij willen graag op de NAVO-top ons committeren aan de nieuwe NAVO-norm, is er een nieuwe situatie ontstaan, waarin ik zonder enige reserve kan zeggen: jullie kunnen de steun van GroenLinks-PvdA krijgen, maar over de invulling van het bedrag zullen we moeten praten. Want wij denken daar heel anders over dan de rechtse partijen.”
In een defensieplan dat u presenteerde voor de val van het kabinet stelde u voor de staatsschuld te laten oplopen, dat de lasten voor het bedrijfsleven omhoog kunnen en dat de overheid een belang moet nemen in de defensie-industrie. Ouderwets-linkse standpunten.
„Van de kant van het bedrijfsleven hoor ik ook dat we ons niet moeten blindstaren op de staatsschuld – binnen de EU-normen is er nog veel ruimte – en dat er enige druk ontstaat op de zuinige begrotingspolitiek. Maar wat wel klassiek links-rechts zal zijn, is de discussie over welke belastingbetaler de meeste centjes zal moeten gaan opbrengen.”
Wat Yesilgöz zei, was zó overdreven, zó’n ridiculisering van de mensen die ik vertegenwoordig
Intussen concentreerde het restant van de coalitie zich op de vraag wie wat te zeggen krijgt op het gebied van migratie.
„Is dat een constatering of een vraag?”
Blijkbaar denkt rechts dat kiezers zich nog steeds vooral zorgen maken over migratie.
„Ik ga de discussie over migratie niet uit de weg. Maar ik vind het mijn verantwoordelijkheid om mensen in Nederland weer wat vaste grond onder voeten te geven. En volgens mij begint dat toch echt bij internationale veiligheid. De wereld staat in brand. We moeten ervoor zorgen dat we ons beter kunnen verdedigen, maar ook dat we onze tolerantie, maatschappelijke solidariteit en rechtsstaat op een hoger plan kunnen brengen, zodat Europa de dictators van deze wereld van het lijf kan houden.”
VVD-leider Yesilgöz zei tijdens haar partijcongres dat u de PvdA in de fusie met GroenLinks heeft overgeleverd aan het „extreme links-radicale activistische deel” van die partij.
„Dat was zó overdreven, zó’n ridiculisering van de mensen die ik vertegenwoordig. We hebben meer dan honderdduizend leden in deze twee partijen. En die mensen zó wegzetten is… wat moet ik daarop zeggen?”
Yesilgöz opereert in de stijl van Wilders?
„Dat zijn uw woorden.”
Begint morgen met het debat over de NAVO-norm de verkiezingscampagne van 2025?
„Volgens mij is die campagne allang begonnen.”
Lees ook
‘Kom tot inkeer’, zegt Frans Timmermans tegen Dilan Yesilgöz, met nadruk op elk woord
Een anticonceptiepil zonder bijwerkingen, dat is de belofte van mifepriston. Redacteur Kim Bos ziet hoe deze pil het verschil tussen abortus en anticonceptie kan vervagen. Zal dit wondermiddel het denken over abortus fundamenteel veranderen?
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
