Psychiater Jim van Os: “Waanzin zit in ons allemaal”

Op een stepje zoeft een vrouw door de vrijwel verlaten straten in het centrum van Tel Aviv. Auto’s staan geparkeerd langs de huizen. In het schaduwrijke Dubnov-parkje, te midden van een woonwijk, is het relatief druk: er slingeren kinderen op een schommel terwijl ouders toekijken. Een kiosk verkoopt koffie, broodjes en zoetigheden.

Een groepje bevriende buurtbewoners staat met elkaar te praten rond een stenen bank langs het park. Ze komen elkaar wel vaker tegen hier, maar zijn nu blijven hangen om de gebeurtenissen van de afgelopen nacht met elkaar door te nemen. En er is verder toch niet veel te doen in de stad, waar vrijwel alles dicht is.

In de nacht van vrijdag op zaterdag zette Iran een tegenaanval in op Israël, volgend op Israëls aanvallen op Iran sinds donderdagnacht, die nog steeds voortduren. In Israël werden de meeste raketten onderschept door de luchtafweer, en beschikken veel gebouwen over schuilkelders, maar kwamen er drie mensen om en raakten er tientallen gewond door inslagen. „Het was heel beangstigend. We hebben geen veilige kamer in ons huis en moesten met onze kinderen twee minuten lopen naar een publieke schuilkelder”, zegt de 53-jarige Ori, die met vrouw Michal (54), zoon Amitai (18) en hondje op de bank zit.

„De knallen waren heel hard en we voelden de muren trillen”, zegt een andere vrouw met lang zwart haar, volledig in het zwart gekleed. Michal vertelt dat er al sinds vrijdagochtend wordt gehamsterd in supermarkten.

Voor de aanvallen die Israël donderdagnacht begon op Iran, waarbij militaire leiders en burgers, onder wie wetenschappers, werden gedood, is onder de buurtbewoners veel steun. „Israël is verdeeld, maar er is consensus over de noodzaak van een aanval op Iran”, zegt een 55-jarige man met kort bruingrijs haar, in korte broek en sportschoenen, die net als veel andere buurtbewoners niet met zijn naam in de krant wil.

„Iraanse leiders willen ons van de kaart vegen”, zegt hij. En, stellig: „Ze hebben nucleaire wapens.” Ook meent hij dat Israël het vuile werk opknapt van Europa. „Waarom moeten wij dit doen, en niet het VK, Frankrijk of Duitsland? Dit gaat ook om jullie veiligheid.”

Gekke dictatuur

Dat Israël reeds over kernwapens beschikt, zoals algemeen wordt aangenomen, is volgens hem niet relevant. „Wij zijn veel rationeler. Iran is een gekke dictatuur bestuurd door religieuze leiders.” En de extreemrechtse religieuze ministers in Israël, Bezalel Smotrich en Itamar Ben-Gvir? „Wij beschikken over checks and balances, met het hoofd van het leger en de geheime diensten.”

Ook volgens Michal is er in Israël consensus over de aanval op Iran. „Ik twijfel alleen of de timing goed was. Als de geheime diensten de juiste informatie hadden, dan wel, maar ik vraag me bij [premier] Netanyahu af of hij op basis daarvan een besluit heeft genomen. En ik maak me er zorgen over dat er geen strategie is voor hoe dit ook weer kan eindigen.”

Dat Israël zijn aanvallen op Iran moet voortzetten, is volgens de buren evident. „Als er een duidelijk plan is voor de verwoesting van het nucleaire programma in Iran, dan kan de bevolking hier daarmee leven,” zegt Michals man Ori. „We hebben geen probleem met de bevolking in Iran”, vult Michal aan.

De knallen waren in deze buurt de afgelopen nacht extra hard, vertelt het groepje. Op enkele honderden meters van het parkje ligt, in het hart van Tel Aviv en tussen woonwijken, de ‘Kirya’, een grote en zwaarbeveiligde stedelijke militaire basis. Het is een voor de hand liggend militair doelwit tijdens de Iraanse tegenaanval van die nacht ervoor.

Michal toont op haar telefoon een filmpje van de vorige nacht, waarop volgens haar te zien is hoe het luchtafweersysteem op de Kirya-basis in werking is, maar er even later alsnog een raket inslaat. In Israelische media valt er niets over dergelijke inslagen lezen, vanwege de militaire censuur.

Naast de Kirya, op de Begin-weg, zijn normaliter op zaterdagvond demonstraties, voor de gijzelaars in Gaza en tegen de regering. Nu is er daar een raketinslag geweest, vertellen de buurtbewoners, die zelf ook iedere zaterdag de straat op gaan. Door familieleden van gijzelaars is aangekondigd dat er niet gedemonstreerd zal worden.

Airbnb huren

Vanwege de nabijheid van de Kirya in hun wijk, overweegt Michal een Airbnb te huren voor de komende dagen elders in Israël. Ze is vooral bezorgd om haar achttienjarige zoon Amitai, een lange jongen met bruin haar die naast haar op de bank ligt. „Een vriend van mijn zoon verbleef vannacht op een plek waar een raket is ingeslagen.”

Verderop in het park blijkt de overeenstemming in Israël over de noodzaak van de aanval op Iran minder absoluut. Studenten Daniel (23) en Maya (23), een koppel dat een wandelingetje maakt, kijken elkaar twijfelend aan. Daniel, die computerwetenschappen studeert, maakt zich weliswaar ook zorgen over het Iraanse nucleaire programma, maar zegt te twijfelen over de aanval die is gedaan. „Het openen van nog een front in de oorlog is niet de juiste benadering”, zegt zijn vriendin Maya – korte broek met sandalen, tatoeage op haar been – die een studie film afrondt. „Ik vertrouw ook de motieven van onze politici niet. Het is meer een politieke stap, dan een verdediging van het Israëlische volk. Netanyahu wil op zijn zetel blijven zitten.”

Volgens Maya is de aanval op Iran bovendien een afleiding van de gijzelaars die nog in Gaza zijn en de woede daarover, die nu niet geuit kan worden middels demonstraties vanwege de opdracht om binnen te blijven. „Wat er nu verder in Gaza gebeurt, daar laten onze media trouwens niets over zien. Het hoort niet bij een democratie dat politici bepalen waar wel en niet over wordt bericht.”

Volgens Maya is de gedachte om uit Israël te vertrekken, en zeker nu, „altijd aanwezig”, maar zijn er ook juist Israëliërs die op deze momenten vanuit het buitenland uit solidariteit terugkeren. Daniel, knikkend: „We leven al ons hele leven af en aan met dit soort onzekere situaties.”

Met medewerking van Michel Kerres

Delen

Mail de redactie