‘Eerst hoorde ik de sirenes, daarna kwamen de video’s’ – Oostenrijk rouwt en discussieert over wapens

Plotseling verstommen de gesprekken, stappen fietsers af en houden de trams halt. De kerkklokken slaan tien keer. Daarna klinkt alleen nog het getjilp van de vogels en het zachte geklater van de Erzherzog Johann-fontein. Het centrum van de Oostenrijkse stad Graz valt stil.

Na een minuut stilte voor de zee van kaarsen die in een halve cirkel staan opgesteld voor de fontein, klinken de kerkklokken opnieuw. Vrienden, familieleden, collega’s en klasgenoten vallen elkaar in de armen en vegen hun tranen weg.

In heel Oostenrijk werd woensdagochtend om 10.00 uur een minuut stilte gehouden voor de slachtoffers van de schietpartij op een school in Graz, met ruim 300.000 inwoners de tweede stad van het land. Dinsdagochtend, ook om 10.00 uur, opende een 21-jarige man het vuur op het Bundes-Oberstufenrealgymnasium Dreierschützengasse, de school waar hij zelf ooit naar toe ging maar geen diploma behaalde.

Bij de schietpartij kwamen direct negen mensen om het leven, drie mannen en zes vrouwen. Dinsdagavond overleed het tiende slachtoffer, een vrouw. Twaalf anderen raakten gewond en worden in het ziekenhuis behandeld, hun toestand is inmiddels stabiel. Na de schietpartij beroofde de schutter zichzelf van het leven in de toiletten van de school. De identiteit van de dader en de slachtoffers is niet bekend gemaakt, wel hebben de Oostenrijkse autoriteiten gemeld dat er ook leerlingen in de leeftijd van 15 tot 17 jaar onder de slachtoffers zijn.

Het motief van de dader, die uit de omgeving van Graz komt en niet bij de politie bekend was, is nog niet duidelijk. Op sociale media circuleert de theorie dat hij vroeger gepest werd op school, maar uit de afscheidsvideo voor zijn moeder en de papieren afscheidsbrief die de politie tijdens een huiszoeking aantrof, kwam geen duidelijk motief naar voren. Met onder meer onderzoek naar zijn sociale media-accounts hoopt de politie daar snel achter te komen. Bij de huiszoeking werden ook plannen voor een aanslag met explosieven en een niet-werkende pijpbom aangetroffen.

Medeleven Betuigen

Alaa Aljsem hoorde dinsdag van een vriend over de schietpartij. „Hij was op zijn werk, ik was in de speeltuin met mijn kinderen van 2 en 6. Hij belde me dat het gevaarlijk was en dat ik naar huis moest gaan.” Ze is nu naar het plein gekomen om haar medeleven aan alle nabestaanden te betuigen.

Ook Isolde Gaisch is naar het plein gekomen om haar medeleven te betuigen. „Dit is verschrikkelijk, ik denk aan alle slachtoffers en hun nabestaanden. En, als moeder van een volwassen zoon, denk ik ook aan de moeder van de moordenaar. Wat gebeurt er met haar?”

‘Graz steht zusammen’

Rondom de Dreierschützengasse zijn op diverse plaatsen gedenkplekken ingericht, aan het hek hangt een grote zwarte vlag met in witte letters ‘Graz steht zusammen’. Op een paar politieauto’s na is het schoolterrein verlaten. Achter een afzetting kunnen familieleden en klasgenoten afgeschermd van journalisten bloemen neerleggen en kaarsen aansteken.

Een groep vrienden, Oliver, Sebastian, Jonas, Moritz en Felix, allemaal 14 of 15 jaar oud, staat op een afstandje naar de school te kijken. De school van Jonas is aan de andere kant van de stad, maar de andere vier zitten op een school iets verderop. Ze hadden dinsdag meteen door dat er iets mis was toen ze de ene na de andere sirene hoorden. „Het was tijdens de Duits les”, zegt Oliver. „Zodra het nieuws bekend werd, vertelde de leraar wat er was gebeurd.”

Maar dat had het grootste deel van de klas inmiddels al lang op video’s gezien. „Dat gaat allemaal rond via Snapchat”, zegt Jonas terwijl hij zijn telefoon uit zijn zak haalt. Een seconde later heeft hij de eerste video al aangezet. Met uitzondering van Moritz hebben ze allemaal de beelden gezien, van een filmpje in een klaslokaal waarop schoten te horen zijn tot beelden van slachtoffers die op brancards worden weggereden. „Maar niet alles klopt”, waarschuwt Felix. „Er ging ook veel rond van andere schietpartijen, in de Verenigde Staten.” Met hun docent hebben ze niet over de video’s gepraat.

„We hoorden eerst over één dode”, zegt Jonas, „maar dat aantal ging al snel omhoog”. De schooldag van de vijf vrienden ging dinsdag gewoon door, maar de leerlingen die zich onveilig voelden mochten naar huis. Ook woensdag staan hun lessen gewoon op het programma, maar daar had het vijftal deze ochtend geen boodschap aan. „We willen hier zijn”, zegt Oliver.

Kampioensbeker

Dat de geschokte inwoners van Graz ook graag iets wilden doen om te helpen, bleek uit de lange rij die zich dinsdag laat in de middag voor hotel Jufa vormde: honderden mensen reageerden op een oproep van het Rode Kruis om bloed te komen doneren. „Je kunt hier elke dinsdag bloed doneren aan het Rode Kruis”, vertelt Isabella Zick, woordvoerder van het Jufa Hotel in de lobby van het hotel. Meestal komen daar zo’n dertig mensen op af. „Toen we dinsdagochtend hoorden over de schietpartij, besloten we samen met het Rode Kruis het donatiemoment uit te breiden.”

Ze had een opkomst van deze omvang toch niet verwacht. „Het was echt ontroerend om honderden mensen in de rij te zien staan.” Zick wijst op de nu vrijwel lege parkeerplaats, waar de menigte gisteren stond „als op een vliegveld”. Uiteindelijk hebben meer dan zeshonderd mensen bloed gedoneerd, meldt het Rode Kruis.

Ook de rest van de week blijft het mogelijk om bloed te doneren. Woensdag kunnen inwoners van Graz en omgeving daarvoor terecht op voetbalclub Strum Graz. Als dank, of als lokaas, mogen fans na het doneren op de foto met de Oostenrijkse kampioensbeker.

Wapenvergunning

Bij de aanval op de school gebruikte de 21-jarige dader twee wapens: een pistool en een jachtgeweer. Daarvoor had hij een geldige wapenvergunning. Hoe hij aan die vergunning kwam, is niet bekend. Wel heeft Oostenrijk een veel ruimer wapenbeleid dan andere Europese landen. Elke Europese burger van boven de 18 mag in Oostenrijk een (jacht)geweer bezitten, als het binnen zes weken wordt geregistreerd. Voor pistolen, revolvers en semi-automatische vuurwapens moeten Oostenrijkers minstens 21 jaar oud zijn en een wapenvergunning hebben.

Die wapens worden ook in groten getale gekocht. Volgens een inventarisatie van de Small Arms Survey, een onderzoeksgroep uit Genève, uit 2018 heeft Oostenrijk wereldwijd het twaalfde hoogste aantal wapens per hoofd van de bevolking: er zijn naar schatting 30 wapens per 100 inwoners aanwezig. Dat is veel minder dan in de VS, waar 130 wapens per 100 inwoners zijn, maar een stuk meer dan Nederland, met 2,6 wapens per 100 inwoners. In totaal zijn er in Oostenrijk ongeveer 1,5 miljoen wapens geregistreerd, en dat aantal stijgt al een paar jaar.

In de Oostenrijkse politiek barstte meteen een discussie uit over het wapenbezit. De burgemeester van Graz, Elke Kahr van de Kommunistischen Partei Österreichs (KPO), zei dinsdagavond dat ze vindt dat „wapenvergunningen te snel worden verstrekt” en pleitte voor een wapenverbod voor particulieren. Woensdag sloten de Groenen zich bij haar pleidooi aan. „Het lijkt erop dat er te veel wapens in dit land zijn en dat je er te gemakkelijk toegang toe kunt krijgen”, schreef de krant Der Standard in een commentaar.

Het radicaal-rechtse FPÖ, de grootste partij in Oostenrijk, is echter fel tegen aanscherping van de wapenwetgeving. Regeringspartijen ÖVP, SPÖ en Neos hebben zich nog niet uitgesproken.

Het centrale plein in Graz heeft deze discussie nog niet bereikt. De vriendinnen Laura Kainz en Cindy Gütl, die in hun werkpauze naar de fontein zijn gekomen om een kaarsje aan te steken, hebben het sinds de schietpartij met hun vrienden en familieleden niet over wapenwetgeving gehad. „Het is een onwerkelijke situatie, iedereen is in shock”, zegt Kainz. „Maar ik ben sowieso geen fan van wapens dus van mij mogen ze een verbod invoeren”, vult Gütl aan.

Op een haar na

Ondanks het ruime wapenbeleid en de grote hoeveelheid wapens bleven grote schietpartijen op scholen in Oostenrijk eerder uit. Graz werd wel tien jaar geleden opgeschrikt door een andere aanslag. Op 20 juni 2015 reed een man in een groene SUV met hoge snelheid in op winkelend publiek in het centrum van de stad. Daarbij kwamen drie mensen om het leven, 34 anderen raakten gewond.

Isolde Gaisch werd destijds op een haar na gemist, vertelt ze voor het stadhuis van Graz. Na die aanslag trok ze zich thuis terug en durfde ze niet meer te fietsen. Het duurde lang tot ze hulp zocht om daaruit te komen, zegt ze.

Ze hoopt dat de rouwende mensen in de nasleep van de schietpartij ook dichter bij elkaar komen. „De vraag moet niet zijn ‘waarom heeft iemand het gedaan’, maar ‘wat kunnen we hiervan leren’? Mijn antwoord is: dat we met elkaar moeten praten en elkaar moeten opzoeken.”

Delen





Mail de redactie