Aan de Italiaanse politieke top kruisen voortaan twee vrouwen de degens

De scheepsramp met een migrantenboot in het Zuid-Italiaanse Calabrië zet de Italiaanse politiek op scherp. Zondagavond koos de grootste Italiaanse oppositiepartij, de centrum-linkse Democratische Partij (PD) voor radicale vernieuwing, door de linkse, groene en feministische Elly Schlein (37) als partijleider te kiezen. Schlein spaarde de regering-Meloni alvast niet, en zei als reactie op de tragedie in Calabrië dat die ramp ,,zal blijven wegen op zij die een wet goedkeuren die hulp op zee belemmert”, een verwijzing naar het harde migratiebeleid van de regering-Meloni.

Hoewel migratie mogelijk de achilleshiel zal blijken van deze nieuwe, vol-rechtse regering, toonde die zich de voorbije maanden een stuk pragmatischer en minder ideologisch dan vooraf gedacht.

Met name de PD had in de aanloop naar de Italiaanse parlementsverkiezingen van 25 september, die Giorgia Meloni aan de macht zouden brengen, gewaarschuwd dat de democratie in gevaar zou zijn. Maar bezorgdheid om Meloni’s partij Broeders van Italië, die haar verre wortels in het fascisme heeft, oversteeg zeker ook de Italiaanse landsgrenzen. Voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie sprak dreigend dat Europa „over de instrumenten beschikte” om in te grijpen als Italië van het rechte pad zou afgaan. Snel doemden er ook financiële rampscenario’s op: zou Italië onder een rechts-populistisch bestuur zijn begroting wel op orde houden?

Ruim vier maanden na het aantreden van de regering-Meloni, met behalve de Broeders ook nog Silvio Berlusconi’s Forza Italia en Matteo Salvini’s Lega aan boord, is de Italiaanse economie nog niet ineengestort en stappen er ook geen fascistische zwarthemden op straat rond. Giorgia Meloni omarmde snel Europa, had vriendschappelijke ontmoetingen met andere Europese regeringsleiders, en haar regering diende een redelijke begroting in.

Meloni richt zich sterk op buitenlands beleid en hield Italië de voorbije maanden strak op de lijn van het Westen, de EU en de NAVO. Toen haar rebelse bondgenoot Berlusconi onlangs weer eens openlijk de kant van zijn oude vriend Vladimir Poetin koos, zei Meloni hem de wacht aan. De Italiaanse premier benadrukte dat Italië nog steeds voluit de Oekraïense president Volodymyr Zelensky steunt, en reisde spoorslags naar Kyiv om de daad bij het woord te voegen.

Harde taal

Verkiezingskoorts verklaart zeker deels de harde taal die de Democratische Partij (PD) voor Meloni over had. Maar met haar hard-rechtse ideologische standpunten en schreeuwerige toespraken had Giorgia Meloni de onrust zeker ook zelf aangewakkerd. Toen de 46-jarige Romeinse haar intrek nam in Palazzo Chigi, het kantoor van de Italiaanse premier, matigde ze evenwel prompt haar toon. En door de maanden daarna pragmatisme te verkiezen boven de ideologische dogma’s van haar rechts-nationalistische partij, bedaarde ze niet alleen de gemoederen in Europa, maar snoerde ze ook de PD de mond.

Die grootste Italiaanse oppositiepartij moest zich daarna in bochten wringen om de harde campagnetaal weer in te slikken, en zocht maandenlang naar een nieuwe richting en smoel. Uitgerekend Enrico Letta, de voormalige Italiaanse premier die als voorzitter van de PD zijn tanden stukbeet op Meloni, zei onlangs tegen The New York Times dat de nieuwe premier „sterk” is en op financieel-economisch gebied „beter presteert dan verwacht”.

Van Letta’s opvolger Elly Schlein hoeft Meloni zulke complimenten vast niet te verwachten. ,,Wij gaan het deze regering moeilijk maken”, beloofde Schlein alvast zondagavond.

Zwakte van de oppositie

Vooral vrouwen en jongeren kozen zondag voor de 37-jarige, die geboren is in Zwitserland en nog campagnevrijwilliger was voor Barack Obama. Volgens de krant Corriere della Sera speelde bij die voorzitterverkiezing een dubbel ‘Meloni-effect’. De eerste vrouw als premier effende mee het pad voor de eerste vrouwelijke partijleider bij de Italiaanse Democraten. Daarbij is Meloni zo uitgesproken rechts, stelt de krant, dat het de centrum-linkse oppositie noopt om nu veel sterker op te schuiven naar links.

Lees ook Elly Schlein is het wapen van links Italië tegen Meloni

De nieuwe oppositieleider beseft dat Meloni krachtig overkomt omdat de linkse en centrum-linkse oppositie hopeloos verdeeld is. Door samen te werken hadden de huidige oppositiepartijen – die onder de vorige premier, Mario Draghi, samen het land bestuurden – rechts van de macht af kunnen houden. Maar de ego’s bleken te groot.

Meloni houdt tot nu toe wél drie partijen samen, ook al kreeg zij ook niet de soepelste coalitiegenoten. Salvini, leider van de Lega-partij en vicepremier, is een radicaal-rechtse stokebrand die non-stop in verkiezingsmodus verkeert. En ongeleid projectiel Berlusconi brengt met zijn terugkerende pro-Poetin-retoriek de regering in verlegenheid.

Maar de rechtse partijen trokken ten minste wél verenigd naar de kiezer, wonnen met de vingers in de neus en vormden in een recordtijd een regering. De rangen zijn sindsdien gesloten, en ondanks enkele strubbelingen wijst niets op een vroegtijdige val van Meloni I.

Binnenlandse thema’s

De tijd en energie die kroop in het geruststellen van Europa en het herbevestigen van de steun aan Oekraïne ging wel ten koste van een consequente visie op de binnenlandse thema’s. Meer dan eens werd een voorgesteld idee weer ingetrokken, of aangepast. Een vroeg decreet tegen grote illegale feesten oogstte bakken kritiek, vanwege de vrees dat met de nieuwe regels ook betogingen aan banden konden worden gelegd. Het decreet werd aangepast. Ook werd brandstof in Italië weer duurder door de afschaffing van een accijnsverlaging, wat leidde tot een staking van de benzinepomphouders.

Ook de private vergunninghouders van stroken strand in Italië zijn boos op deze regering. Italië telt twaalfduizend private strandlicenties – vaak al decennialang in handen van dezelfde private uitbaters – en al jaren dringt Europa erop aan dat zulke licenties aan concurrentie worden opengesteld, zoals de Bolkesteinrichtlijn inzake diensten bepaalt. Deze regering schoof de beslissing hierover onlangs weer een jaar voor zich uit.

De scheepsramp in Calabrië zet migratie andermaal bovenaan de politieke agenda. Meloni wijt de tragedie aan gewetenloze mensensmokkelaars. Maar intussen ligt in Italië wel een reddingsschip van Artsen zonder Grenzen aan de ketting en is zopas een wet goedgekeurd die ngo’s verbiedt om na een reddingsactie verder te speuren naar andere migranten op zee.