Door omstandigheden zat ik een groot deel van dinsdag in treinen tussen Friesland, Brabant en Amsterdam, waardoor ik de voor-de-koffie-kabinetsval en de berichtgeving erover in NRC geheel via mijn telefoon moest volgen. Dat viel niet tegen. Vanaf half tien schoten de blogposts met reacties voorbij als kleine stationnetjes, vergezeld door een tijdlijn van het onfortuinlijke kabinet. Voor de lunch las ik al een politieke necrologie: Kabinet ging ten onder aan amateurisme en onvermogen.
Het vervolg van de reis werd begeleid door onder meer een verdere stroom nieuwsberichten, een hoe-nu-verder-verhaal, een snelle column van Bas Heijne, een reportage uit Apeldoorn, een commentaar (Het kabinet-Schoof had al veel eerder moeten vallen) en aan het eind van de dag (ik was inmiddels weer thuis) een zeer inzichtelijke reconstructie van de val. Zo heeft een mens geen tv meer nodig – er volgde de volgende ochtend overigens een zeer kritische televisierecensie (en de ’s avonds opgenomen podcast NRC Vandaag).
Niet alles ging perfect, hoorde ik later: zo vond men het achteraf op de redactie jammer dat het liveblog pas in de lucht kwam nadat de kabinetsval een feit was. Dat hing samen met de snelheid van de ontwikkelingen. Vaak is het volgen van een kabinetscrisis in de praktijk een eindeloos nachtelijk wachten voor gesloten vergaderdeuren; ditmaal stonden de fractieleiders na een kwartiertje alweer buiten de kamer van Geert Wilders met de scherven. „Na maandagavond hielden we serieus rekening met een kabinetsval, maar we hadden gedacht dat er nog wel een aantal uur overlegd zou worden”, zegt chef Politiek en Bestuur Pim van den Dool. Een voordeel was dat er door de vrijwel constante bijna-crisis waarin Schoof en de zijnen zich een weg door de parlementaire geschiedenis zwoegden, al eerder was nagedacht over wat er bij een definitieve crisis geschreven kon worden.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data88311450-0c91f7.jpg|https://images.nrc.nl/oP12B01M0XEMTYygdcLbEOKph2c=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data88311450-0c91f7.jpg|https://images.nrc.nl/xSWPWKQE6cOGWR4br25cCiZjog8=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data88311450-0c91f7.jpg)
De slotakte was ongewoon, zoals er veel aan het kabinet-Schoof buiten de traditionele Haagse orde viel. Dat gold zeker ook voor de plotselinge persconferentie van Wilders, vorige week maandag, waar hij dreigde met een crisis als zijn coalitiegenoten niet akkoord zou gaan met een reeks aanvullende asielmaatregelen. „Het was voor ons duidelijk dat we Wilders’ woorden meteen van duiding zouden voorzien”, zegt Van den Dool. Dat nam meer tijd in beslag dan gehoopt, ook al omdat de persconferentie lang duurde. Uiteindelijk verscheen een eerste verslag anderhalf uur na het einde van de persconferentie online, inclusief reacties van verschillende organisaties: Wilders dreigt opnieuw met kabinetscrisis om asiel, plannen volgens experts onhaalbaar. Later volgde nog een uitgebreider verslag, dat ook de papieren editie van dinsdag zou openen.
Van de interne onvrede over een gebrek aan snelheid was bij de lezers geen teken. Wel vonden sommigen dat NRC te veel aandacht aan de persconferentie had besteed. Was NRC niet in de val van de populist Wilders gelopen door zijn (zoveelste) dreigement prominent te brengen? Een ander: „Waarom heb ik nu binnen 24 uur tijd bij NRC maar liefst al vier artikelen gelezen over de xenofobe en juridisch onhaalbare plannen van Wilders (en er zullen er vast nog vele volgen)? […] Wat mij betreft had de politieke redactie het bij één stuk gehouden waarin wordt uitgelegd dat dit een politiek trucje is, dat de plannen juridisch onhaalbaar, opgewarmd én xenofoob zijn en had ze daarna verder geen aandacht meer aan deze onzin besteed.”
Uniek pr-evenement
Het is een geluid dat al anderhalf jaar klinkt: dat van een groep lezers die vreest dat de hoeveelheid aandacht die de provocaties van populistische politici krijgen (in NRC, maar zeker ook elders) hun in de kaart spelen. Voor mij weegt zwaar dat in de artikelen over Wilders’ publiciteitsoffensief veel aandacht werd besteed aan de betekenis ervan en aan Wilders’ mogelijke motieven. Een in de vorm uniek pr-evenement van de leider van de grootste regeringspartij kun je moeilijk negeren.
En „onzin” bleek de voorstelling toch niet, al werd maandagavond pas duidelijk hoezeer de PVV op ramkoers lag. In de podcast Haagse Zaken (vorige week zaterdag online) werd uitgebreid stilgestaan bij wat Wilders nu precies zou kunnen beogen: „Over een paar weken kunnen we het prima plaatsen”, verwachtte politiek redacteur Petra de Koning.
Dat ging dus een stuk sneller, wat volgens Pim van den Dool raakt aan een van de belangrijkste complicaties bij de verslaglegging. „Bij andere partijen hebben we veel grotere mogelijkheden om via fractieleden of medewerkers de temperatuur te peilen. Die mogelijkheden zijn er bij de PVV nauwelijks, omdat men nauwelijks met de pers praat.” Uiteindelijk is het een eenmanspartij, waarin Geert Wilders alles beslist. „Dus ben je de hele tijd aan het psychologiseren: wat zou zijn bedoeling kunnen zijn, waar stuurt hij op aan? In dit geval werd achteraf duidelijk dat die persconferentie van het begin af aan bedoeld was om een breuk te forceren. Terwijl hij best op koers lag om een aantal maatregelen doorgevoerd te krijgen.”
Wat leidt naar de achterliggende kwestie bij populistische politici: in welke mate is de eeuwige ophef, die voor een deel een doel in zichzelf is, ook een serieuze poging tot beleid, dan wel een poging om de rechtstaat te ondermijnen? Dat vraagt om uitleg aan de lezer, zelfreflectie en soms ook enige onthaasting.
Intussen maakte deze week ook duidelijk hoezeer de politieke ontwikkelingen de lezer aan het hart gaan. Een oproep leverde in een paar dagen ruim 250 lezersreacties op (een deel haalde de krant); een hoopgevende betrokkenheid bij de staat van het land en die van de krant.
Arjen Fortuin
Reacties: [email protected]
Reageren op dit artikel kan alleen met een abonnement.
Heeft u al een abonnement, log dan hieronder in.
