Om zeven uur ’s ochtends is de stationshal van Utrecht Centraal akelig leeg. Waar gewoonlijk vele duizenden reizigers passeren, dwalen er vrijdagmorgen maar enkele rond. De daklozen die normaal opgaan in de massa reizigers, slenteren zichtbaar door de hal.
Op de informatieborden waar de dienstregeling te lezen is, staat in felrode letters dat de treinen vandaag niet rijden door een staking van de NS. De omroeper houdt het positiever. De computerstem vertelt waar nog wel treinen rijden – ook al zijn het er veel minder dan gewoonlijk op dat traject. „Er rijden minder treinen tussen Amsterdam Centraal en Schiphol”, klinkt het blikkerig door de hal.
Op Utrecht Centraal staat alleen op het bord van perron 19 een vertrektijd weergegeven; de internationale treinen vanaf Utrecht rijden wel. Daar zijn Reinout Wissenburg en Bas de Vreeze uit Rotterdam blij mee. „Wij gaan een weekendje weg naar München met mijn ouders”, vertelt Wissenburg net buiten de stationshal. „Gisteren zijn wij al naar mijn ouders gereden en vandaag was de buurman zo vriendelijk ons af te zetten bij het station.”
Lees ook
Lees ook: Waarom zet de NS geen bussen in? En kunnen NS’ers niet iets anders dan staken? Twaalf vragen over de staking die het land deze vrijdag verlamt
Het personeel van de NS staakt, omdat de werknemers ontevreden zijn over het voorstel dat het spoorbedrijf heeft gedaan voor een nieuwe collectieve arbeidsovereenkomst (cao). De actie die in eerste instantie alleen was bedoeld voor de regio Midden-Nederland, mondde uit in een landelijke staking. Volgens de NS-woordvoerder komt dat doordat deze staking „het hart van onze operatie raakt”. Daarom zijn vrijdag alle treinen geschrapt.
Dagelijks heeft de NS zo’n 1,1 miljoen treinritten (wie van A naar B treint en terug naar A telt als twee ritten). Op vrijdag ligt het aantal reizen iets lager, op pakweg 1 miljoen. Die reizigers werkten vrijdag thuis, of moeten op zoek naar een andere manier om hun bestemming te bereiken. Twee grote aanbieders van deelauto’s, Greenwheels en MyWheels, gaven donderdag al aan een flinke stijging te zien in het aantal boekingen. Ook Check, dat deelauto’s verhuurt in Amsterdam, zag een stijging, van maar liefst 500 procent.
De bus is ook een alternatief, maar dat duurt voor de meeste mensen wel aanzienlijk langer. Karmen Hakvoort en Daphne van den Haak reizen allebei vanuit Breukelen naar Utrecht. Waar ze normaal binnen 10 minuten op het station zijn, doet de bus er ruim 40 minuten over.
Ook op de carpoolplek naast het station rijden auto’s af en aan. Allison Creutzmann heeft deze staking besloten om te carpoolen, samen met haar collega’s. Vorig jaar tijdens de treinstakingen had ze minder geluk. „Toen moest ik erg lang wachten voordat ik eindelijk in een bus naar Culemborg kon stappen, waar ik werk. Elke bus die langsreed, zat propvol.”
Niet genoeg bussen
Om dat probleem op te lossen, zouden extra bussen ingezet kunnen worden. Maar dat is niet haalbaar, want er zijn niet genoeg beschikbare bussen, aldus NS. In een bus passen vijftig reizigers, in een intercity zo’n duizend. Overigens zitten de bussen niet propvol op de vroege vrijdagochtend op Utrecht Centraal.
Wie wel de bus heeft genomen naar Utrecht Centraal is Irosha Driessen. Gewoonlijk pakt ze de trein vanuit Culemborg. „Ik heb het eerste stuk met de auto gedaan, maar heb hem wel buiten Utrecht geparkeerd. Vanaf daar heb ik de bus gepakt. Parkeren is hier echt een ramp, dus ik ben blij dat de regionale bussen gewoon nog rijden.”
NS’er Michel Eggermont is een van de stakers. Hij staat met een jack van FNV Spoor in de hal van Utrecht Centraal. Eggermont werkt al 28 jaar bij NS, eerst was hij lokettist, daarna servicemedewerker. Hij helpt reizigers aan de balie en in de hal, en gehandicapte reizigers ook op de perrons. Tijdens zijn werk wordt hij meer en meer geconfronteerd met „de nodige verbale agressie”.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133309647-035860.jpg|https://images.nrc.nl/soDl9k8LPzFwHYpn0ABJRKlF9Lo=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133309647-035860.jpg|https://images.nrc.nl/EvWE-c1zaFAZf3GTayCmHYSro24=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133309647-035860.jpg)
Hij staakt dus niet alleen om een hoger loon. Eggermont: „Het loonbod van NS is weliswaar onvoldoende, het dekt niet eens de inflatie. Maar belangrijker vind ik dat de zwaarwerkregeling moet worden verbeterd. Voor collega’s die onregelmatige diensten draaien, maar ook voor mensen in mijn functie die te maken hebben met agressieve mensen op het station.”
Zij moeten eerder kunnen stoppen met werken, zegt Eggermont. „Nu dreigen sommige collega’s buiten die regeling te vallen. Dat moet echt een stuk beter.” Op dit moment moet een servicemonteur van 67 nog steeds nachtdiensten draaien, zegt de NS’er. „Dat wil je toch niet meer op die leeftijd? Die functie valt nu buiten de regeling voor zware beroepen.”
In de hal staat vakbondsbestuurder Huub van den Dungen van FNV Spoor net een aantal politici van de PvdA te woord. „Het is campagnetijd, hè?” Hij vindt dat NS snel met een beter cao-voorstel moet komen. „De Nederlandse Spoorwegen moeten laten zien dat zij een aantrekkelijke werkgever zijn. En een betrouwbare vervoerder. Nu is het beeld – in Den Haag, maar ook bij veel mensen die nooit de trein nemen – dat er altijd gedoe is op het spoor. Vertragingen, annuleringen. Het personeel van NS is bang voor die uitstraling en daarom staken ze ook.”
‘Doen we eens groen, krijg je dit’
Hans en Jacqueline Smith uit Hilversum en hun zoon Max uit Amsterdam behoren tot de weinige klanten van restaurant en stationsrestaurant Julia’s op Utrecht Centraal. Ze zijn hier voor de internationale trein naar Duitsland. Eindbestemming is Zürich. Daar woont een van hun kinderen en die is jarig. Ze hebben overwogen om te gaan vliegen naar Zwitserland, maar ze willen graag duurzaam reizen. „Doen we eens groen en dan krijg je dit”, lacht Jacqueline Smith.
De familie heeft er al een hele reis op zitten. „Vanuit Hilversum hebben wij een Uber genomen”, vertelt Hans Smith. „Max wilde vanuit Amsterdam alvast de internationale trein nemen, maar dat was moeilijk, zei de NS deze week. Een internationale trein mag je blijkbaar niet ook gebruiken voor binnenlands verkeer als er wordt gestaakt. Hij moest ook een Uber zoeken.”
Bestuurder Wim Eilert van de VVMC, de grootste vakbond van NS-personeel, zegt donderdag nog ruzie te hebben gehad met NS over het gebruik van de internationale treinen. „Wij vinden: als er wordt gestaakt, dan moeten ook geen binnenlandse passagiers mee kunnen met de internationale treinen. Zo schaad je ons recht om te staken.” Ook al dupeer je daarmee mensen die blij zijn dat ze bijvoorbeeld van Utrecht naar Arnhem kunnen reizen? „Ik vind dat je vooral aan NS moet vragen waarom ze het zo ver hebben laten komen.”
Een woordvoerder van NS zegt dat het bedrijf „de zorgen van collega’s begrijpt”. „Toch betreuren we het dat reizigers hierdoor worden geraakt. We waren en zijn wat ons betreft niet uitonderhandeld en gaan graag weer in gesprek.”
Niemand wil graag staken, zegt Eilert. „Het rijdend personeel voelt een grote verantwoordelijkheid voor het treinverkeer. Altijd. Anders kun je dat werk ook niet doen. Maar we hebben nu negen gespreksronden gehad over de cao, er is nauwelijks iets gedaan met onze eisen en dan komt er slechts een schamel loonbod… Het is tijd om onze stem te laten horen.”
Hans Smith appt later uit de internationale trein dat het gezin inmiddels op weg is naar Zwitserland. Inclusief zijn zoon Pim en diens partner Christi. Zij hadden vrijdag ook een Uber gereserveerd om van Den Haag naar Utrecht te reizen. Die werd geannuleerd. „Zij hebben gelukkig een taxi gevonden en moesten daarvoor 218 euro neertellen. Wij hebben geklaagd bij Uber, maar gaan die kosten ook proberen te verhalen op NS.” Gedupeerde reizigers hebben recht op teruggave van geld of op een tegemoetkoming in de vervangende kosten. Van 25 euro. Reizigersvereniging Rover zei eerder deze week al dat zij hoopt op meer coulance van NS.
Treinreizigers zijn voorlopig nog niet uit de problemen. Ook volgende week gaan de bonden staken. Dat hebben zij vrijdagmiddag laten weten aan de NS-directie. Op dinsdag 10 juni voert het treinpersoneel actie in Zuid-Holland, Zeeland en westelijk Noord-Brabant. Over een mogelijke actie op donderdag 12 juni in het noordwesten en oosten van het land, die FNV eerder meldde, is nog niets bekend.
