Toen ze de knal hoorde, wist ze meteen: het dorp Blatten is niet meer

‘Lötschental, het magische dal”, staat op een affiche waarmee bezoekers in het Alpendal welkom worden geheten. De tekst komt wrang over nu een van de vier dorpjes in de vallei door een ingestorte gletsjer is weggevaagd. De Alpenvallei verkeert in een staat van shock. De samenhorigheid van de dorpen Blatten, Ferden, Kippel en Wiler is groot, maar een van de vier, Blatten, is niet meer. De bevolking probeert te begrijpen wat op 28 mei is gebeurd, toen een nabijgelegen berg als gevolg van erosie de lager gelegen gletsjer deed instorten en afbreken, en het dorpje bedolven raakte onder 9 miljoen kubieke meter modder, puin en smeltend gletsjerijs.

De massa puin waaronder Blatten is bedolven, is 2,5 kilometer lang en op sommige plekken honderd meter dik.

Zo’n driehonderd inwoners werden tijdig geëvacueerd; een 64-jarige man wordt nog vermist. De geëvacueerden verblijven bij familie en vrienden, elders in het dal, en zijn moeilijk benaderbaar voor de media. De dag na de catastrofe, toen de nationale Zwitserse media toestroomden, vonden enkele vijandigheden plaats tussen de lokale bevolking, nog in shock, en tv-ploegen. Hulp wordt geboden in intieme kring, ver weg van de ogen van buitenstaanders.

Omdat de autoriteiten geen risico’s willen nemen, en een gebied rond Blatten gevaarlijk blijft, is Lötschental afgesloten voor de buitenwereld. Wegen en bruggen in de omgeving zijn afgesloten. Langs de enige toegangsweg die voor de hulpdiensten openblijft, controleren leger en politie nauwgezet wie naar binnen wil. Alleen lokale bewoners en journalisten mogen verder rijden.

Wat er nog van het pittoreske dorp overblijft, ligt verborgen onder een enorme chocoladekleurige massa, verscholen tussen de met dennenbomen begroeide Alpenflanken, in de schaduw van besneeuwde bergtoppen. Van een afstand lijkt het alsof je naar een enorme bouwplaats kijkt, waar een bulldozer een gigantische lading zand en puin heeft gestort. Helikopters vliegen af en aan, met wetenschappers en technici die de situatie voortdurend evalueren. Gespecialiseerd personeel verwijdert boomstammen in de waterplas die ontstond, zodat het gletsjerwater en het water van de Lonza-rivier kunnen afvloeien.

Onder die massa puin stond tot vorige week het geboortedorp van Brigitte Lehner (55), waar ze samen met haar zus het hotel en restaurant Breithorn beheerde. „Wij waren de derde generatie beheerders, van een hotel dat al sinds 1933 in onze familie was. Onze grootouders hadden het geopend. Al onze familieherinneringen zaten in dat hotel.”

Blatten was een hechte gemeenschap, vertelt de voormalige hoteluitbaatster, waar traditie, muziek, de kerk en religieuze optochten belangrijk waren. „Ik kan er met mijn hoofd niet bij dat dit ineens allemaal weg is. Het voelt alsof ik in een slechte film zit waar maar geen einde aan komt.” Ze is opgelucht dat haar ouders dit niet meer hoeven mee te maken.

Anderhalf uur om te pakken

De Zwitserse president Karin Keller-Sutter bezocht het rampgebied met een helikopter en kon haar ogen nauwelijks geloven. De president had veel lof voor de succesvolle evacuatie en de manier waarop de lokale autoriteiten een ramp met vele honderden doden hebben voorkomen.

„We kregen anderhalf uur om in te pakken”, zegt Brigitte Lehner. „Achteraf is het absurd natuurlijk, maar ik koos voor het papierwerk en de hotelreserveringen.” Ze dacht toen nog dat ze enkele dagen later wel terug zou mogen keren om persoonlijke spullen op te halen. „Ik wilde onze gasten kunnen inlichten over wanneer wij hen opnieuw konden ontvangen.” Er verschijnt een flauwe glimlach op haar lippen. „Maar toen ik de knal hoorde – het leek een explosie of een orkaan – zei ik meteen tegen mezelf: Blatten is niet meer.”

Net als de andere dorpen in Lötschental leefde ook Blatten volgens het ritme van de natuur. In de streek wordt gezegd dat alleen de natuur heer en meester is. De inwoners moesten altijd al rekening houden met wat natuurgeweld wordt genoemd, zoals lawines of grondverschuivingen. Maar dat op een dag een hele gletsjer zou afbreken, had nooit iemand durven bevroeden.

Vanachter hun schrijftafels in Zürich, Genève en Lausanne zeggen wetenschappers unaniem dat de klimaatverandering een belangrijke rol speelt in de Alpen, waar permafrost – de laag ijs die normaal gezien altijd bevroren is – tegenwoordig smelt. In de Zwitserse krant Le Temps zegt glacioloog Wilfried Haeberli van de universiteit van Zürich dat het verband tussen de ingestorte berg, gletsjer en klimaatopwarming duidelijk is.

In Blatten en de omliggende Alpendorpjes hoor je dat niemand hardop zeggen. Daarvoor is de schok te groot en zit de bevolking nog te veel in de noodtoestand. De tijd lijkt nog niet rijp voor een grondige analyse van de oorzaken van de catastrofe.

„De gletsjer verloor al jaren stukken, maar uiteraard nooit zo erg als nu is gebeurd”, zegt bijvoorbeeld Fernando Lehner van het crisisteam in Lötschental, in een gesprek met NRC. „Het is de eerste keer dat zoiets van die omvang in de Alpen gebeurt. Er is grondig onderzoek nodig.”

Ook Christian Rieder, parlementslid voor het kanton Wallis, en voorzitter van de raad die de vier Alpendorpjes in Lötschental omvat, zegt dat hij „geen idee heeft of het klimaat hiermee te maken heeft.” Het helpt de Alpenregio geen stap vooruit als zomaar wordt geconcludeerd dat het berggebied te gevaarlijk wordt om in te wonen, zegt hij tijdens een gesprek buiten het gemeentehuis van het dorp Kippel, waar het crisiscentrum voor de ramp is gevestigd.

„Ik heb geen zin in dogmatisch denken, wij hebben cijfers en feiten waarop we verder kunnen bouwen.” Het kanton, en de Zwitserse federatie, zegt hij, moeten na onderzoek het Alpengebied duidelijkheid verschaffen over waar het veilig is om te bouwen en te wonen. „Blatten zal na zo’n onderzoek heropgebouwd worden, maar het is nu al duidelijk dat het nieuwe dorp een stuk kleiner zal worden, en mogelijk op een iets andere plek komt.” Maar „we willen hier blijven wonen”, zegt Rieder, die zelfs hoopt dat de bevolking in het Alpengebied groeit, met centraal gelegen diensten, zoals scholen, en een bloeiende toerisme-industrie.

De ramp zal – op zijn minst tijdelijk – een impact hebben op het toerisme in de Alpenregio, vermoedt barvrouw Yvonne Hillenga, die tijdens het Hemelvaartweekend haar omzet al flink zag dalen. „Geen toerist komt er voorlopig door”, zegt Hillenga in haar vrijwel lege café. De horeca-uitbaatster, oorspronkelijk uit Oost-Groningen, woont al 16 jaar in het dorp Wiler, waar ze de lokale kroeg Tschäggättu Pub bestiert.

De Tschäggätu zijn duistere maskers die horen bij de carnavalfolkore in de vallei, de houten voorgevels van de huizen in Wiler hangen ermee vol. „De drie beste hotels in het Lötschental lagen in Blatten. Daar was de beste infrastructuur en het beste personeel. Geen idee wat er verder gebeurt, want toeristen en mensen met een tweede huis mogen voorlopig hier niet binnen. En de locals, die halen alcohol in de supermarkt en drinken thuis.”

Aan haar toog kijkt Willy Ebener, die bij het leger werkt, treurig in zijn glas witte wijn. „Je moet het durven benoemen zoals het is: het Lötschental is dood.”

Niet iedereen ziet het even somber in. Het dal heeft eerdere rampen ook overleefd, zegt de lokale politicus Christian Rieder. „In 1900 brak in Wiler een grote brand uit. Iedereen werd tijdig geëvacueerd, maar de vlammen verslonden het hele dorp. Ook daarna was de samenhorigheid groot. Het dorp werd heropgebouwd en vandaag is Wiler een toeristische bestemming. We mogen ons niet klein laten krijgen.”

Delen





Mail de redactie