Bijna 90% van de wereldbevolking draagt herpes bij zich, soms zichtbaar als koortslip, gordelroos of genitale wratten, soms sluimerend diep in het lichaam. Onderzoeken laten zien dat er een mogelijk verband is tussen herpes en alzheimer. En uit nieuw onderzoek blijkt een vaccin tegen gordelroos de kans op alzheimer kan verkleinen. Hoe gaan herpesvirussen in het lichaam te werk? Op welke manier spelen ze een rol bij het ontstaan van alzheimer? En wat doet dat vaccin precies?
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
De meeste nabestaanden en slachtoffers zien chauffeur Juan S. (48) voor het eerst op deze eerste zittingsdag in de Rotterdamse rechtbank. Hij reed in augustus 2022 met zijn roodwitte vrachtwagen van een dijk in Nieuw-Beijerland, bij het gehucht Zuidzijde, en kwam terecht op een buurtbarbecue. Zeven mensen werden gedood, onder wie een ongeboren baby.
Juan S. reed niet met opzet van de dijk, dat stelt de rechter meteen bij aanvang. Niemand heeft deze tragedie gewild. Ook de chauffeur niet. Maar volgens het openbaar ministerie heeft hij wel schuld aan het ongeluk. Hij mocht immers vanwege zijn epilepsie geen vrachtwagen besturen. Hij zou zijn medicijnen niet volgens voorschrift hebben ingenomen. En hij zou cocaïne hebben gebruikt.
Dicht naast de verdachte zit de tolk Spaans. Of de chauffeur vast wat kwijt wil, vertaalt ze de woorden van de rechter. Hij biedt alle nabestaanden zijn verontschuldigingen aan, zegt hij. En dan: „Ik ga hier ook gebukt onder.”
‘Achtste dode’
Hij vindt het verschrikkelijk wat er is gebeurd, zal hij gedurende de dag een paar keer zeggen. Maar hij is óók slachtoffer. Hij verloor alles. Zijn vrouw (van wie hij scheidde), zijn dochter, zijn huis en werk. Er zijn tranen op de publieke tribune als hij zegt dat hij de achtste dode is. Na een schorsing legt hij uit dat hij bedoelde te zeggen dat hij zelf ook liever was omgekomen.
Lees ook
Had de vrachtwagenchauffeur een epileptische aanval? En andere vragen over het dodelijke ongeval in Zuidzijde
Hoe het ongeluk kon gebeuren, daarover gaat het. Minutieus wordt de rampzalig geëindigde zaterdag van de ramp uitgeplozen. Die dag had Juan S. lading gelost in Rotterdam, hij was onderweg naar een rustplaats om uit te rusten en dan verder te rijden naar huis, in Spanje. Vanwege omleidingen verdwaalde hij op de smalle wegen van de Hoeksche Waard, een gebied waar je met een vrachtwagen juist níét wil verdwalen, alleen al omdat keren vrijwel onmogelijk is. Het GPS-systeem stuurde hem alle kanten op, zegt hij.
Hij herinnert zich dat een bewoner, een man met een bril, bij hem in de cabine klom en hem de weg wees met een wegenkaart. Van het ongeluk dat daarna gebeurde weet hij niets meer. „Ik weet dat ik aan het rijden was, en dat ik daarna in een politieauto zat.”
Cocaïnepijpje
Door het OM geraadpleegde deskundigen stellen dat S. een epileptische aanval had. Hij was zeker vier keer eerder na een aanval in het ziekenhuis beland. Op de dag van het ongeluk zou de aanval getriggerd kunnen zijn door eerder cocaïnegebruik. Juan gaf toe dat hij cocaïne had gebruikt, een week eerder op een feestje. Volgens de toxicoloog was dat korter dan 48 uur voor het ongeluk. Tijdens het ongeluk had hij een cocaïnepijpje in zijn zak.
Zelf verklaarde hij eerder ook dat hij een epilepsie-aanval had gehad. Hij had na het ongeluk hoofdpijn. Toen gevraagd werd hoe dat kwam, zei hij destijds: „Door mijn epilepsie.” Een politieman vroeg hem wanneer hij voor het laatst een epileptische aanval had gehad: „27 augustus 2022, in Nederland.”
Nu ontkent hij dat stellig. Hij had geen symptomen van epilepsie, zegt hij. Als het wel zo zou zijn geweest, had hij het voelen aankomen. Dan neemt hij meteen medicijnen in. Medicatie nam hij altijd trouw, zegt hij. Zijn raadsvrouw Ten Doesschate wijst erop dat hij vlak na het ongeluk vooral zei dat hij zich niets kon herinneren. Zij denkt dat hij daarna vooral aan het ‘invullen’ was.
Lang gaat het over de mogelijke epileptische aanval. De rechter leest getuigenverklaringen voor waaruit blijkt dat na het ongeluk geen contact te krijgen was met de chauffeur. „Ik zag aan zijn gezicht dat hij afwezig was. Ik heb hem uit de vrachtwagen getrokken, hij kon niet op zijn benen staan.” Een ander zag een verkramping in zijn handen.
Juan S. woont momenteel bij zijn vader. Hij heeft zelf geen inkomsten, want hij mag niet rijden, ook niet in een personenauto. Hij heeft een rijbewijs nodig om bij een werkplek te komen. Zijn vader en broer steunen hem financieel. Die betalen ook de school voor zijn dochter, die het downsyndroom heeft en naar een speciale school gaat. Zijn baas bij truckersbedrijf El Mosca heeft gezegd dat hij weer aan het werk mag zodra hij zijn rijbewijs heeft teruggekregen.
Lees ook
Een jaar na de ramp in de Hoeksche Waard: het gevaar van de verdwaalde vrachtwagens
De Nederlandse regering gaat 3 miljoen euro doneren aan Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL), een Amerikaanse mediaorganisatie met zevenhonderd journalisten in vaste dienst die nieuws brengen in 27 talen in 23 landen in Oost-Europa, Centraal-Azië, en het Midden-Oosten. Dit maakte minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) dinsdag bekend, voordat premier Dick Schoof het ontslag van het kabinet indiende bij de koning. „Met de donatie wil Nederland RFE/RL in staat stellen hun belangrijke werk voort te zetten.” De Nederlandse bijdrage volgt op een Europese steunbetuiging.
Radio Free Europe (RFE) en Radio Liberty (RL), oorspronkelijk twee zenders, zijn overblijfselen van de Koude Oorlog. Ze werden opgericht en gefinancierd door de Amerikaanse inlichtingendienst CIA in de strijd tegen het communisme en het communistische gedachtengoed. De zenders moeten het westerse standpunt propageren. Later fuseerden de zenders, die waren verboden in het Oostblok en wier activiteiten scherp in de gaten werden gehouden. In 1995 verhuisde het hoofdkantoor van München naar Praag.
‘Maximale bezuiniging’
President Donald Trump zette de financiering van de zenders, die na de val van de Muur uitgroeiden tot instrumenten voor public diplomacy, in maart op losse schroeven. Hij tekende een presidentieel decreet waarin werd opgeroepen tot een „maximale” bezuiniging op het agentschap voor mondiale media. Dit had niet alleen gevolgen voor RFE/RL, maar ook voor andere nieuwsorganisaties die geld van het Amerikaanse Congres krijgen, zoals Voice of America , Radio Free Asia, en de Middle East Broadcasting Networks.
In tegenstelling tot Voice of America (een federale entiteit) zijn die laatste drie nieuwsorganisaties non-profit-organisaties. Het geld dat het Congres voor ze had vrijgemaakt, heeft Trump met zijn decreet bevroren. Hierop klaagde RFE/RL het agentschap voor mondiale media aan in een poging het bevrogen geld alsnog te krijgen. Dit leidde tot een slepende juridische strijd die nog steeds voortduurt.
Maar ondertussen had de zender dringend geld nodig om te kunnen blijven opereren. Twee weken geleden kondigde de Europese Unie al een noodinjectie van 5 miljoen euro aan. „Deze steun is niet alleen voor de journalistiek – het is voor de democratie zelf”, zei EU-buitenlandchef Kaja Kallas.
Na het decreet van Trump was Voice of America gedwongen bijna al haar personeel op betaald verlof te sturen en haar publicaties en uitzendingen stop te zetten – voor het eerst sinds de zender in 1942 werd opgericht. Het is de oudste en grootste van de internationale Amerikaanse omroepen en maakt content in 48 talen. In mei kondigde de door Trump aangestelde Voice of America-directeur aan dat One America News, een extreemrechtse en Trumpgezinde zender die complottheorieën promoot, gratis berichtgeving zal verzorgen op Voice of America.
Natuurlijk hebben ze gehoord dat het kabinet is gevallen. „We hebben het op het journaal gekeken”, zegt Elly (73) tegen haar man Harry (77). Met achternaam in de krant willen ze niet, maar „kom wel even in de camper zitten”, zegt ze. Ja, ze heeft de laatste keer PVV gestemd, voor het eerst. „De keer daarvoor heb ik niet gestemd, toen geloofde ik er niet in. En vroeger stemde ik D66, omdat ik Hans van Mierlo zo’n leuke man vond.” Harry snuift. „Hoe iemand beslissingen kan nemen, hè.”
Harry stemde al vaker PVV. Maar gecharmeerd van PVV-leider Geert Wilders zijn ze intussen allebei niet meer. „Jij gaat toch ook niet meer PVV stemmen, Harry?”
De camper staat op een parkeerplaats voor Wijkcentrum Vrijzicht, waar het stembureau van wijk De Heeze in Apeldoorn zit. In 2023 maakten 1.225 mensen daar gebruik van. De grootste partij, met 27 procent, was met 324 stemmen de PVV. Het jaar daarvoor was dat nog de VVD, met 216 stemmen. De PVV eindigde toen, met 126 stemmen, op de derde plek.
Wijkcentrum Vrijzicht, waar het stembureau van de wijk De Heeze in Apeldoorn zit.
Foto Wouter de Wilde
Voor Elly kwam het omslagpunt om op Wilders te stemmen toen ze haar eerste man, met wie ze tot zijn overlijden drieënhalf jaar geleden samen was, verwaarloosd zag worden in de zorg. „Het was afschuwelijk. Hij zat in een verzorgingstehuis, ze lieten hem alleen maar tekenfilms kijken.” Tot ze hem, zonder aankondiging, verhuisden naar een ander tehuis omdat zijn schoonzus, met dezelfde achternaam, daar zat en ze dachten dat dát zijn vrouw was. „Door de stress is hij overleden, een beroerte”, zegt ze met een snik.
Gebrekkige zorg, onderbetaalde zorgmedewerkers en leerkrachten, de belofte van nieuwe woningen die er niet zijn gekomen en een falend asielbeleid. Samen heeft het ertoe geleid dat ze niet rouwig is om de val van het kabinet. „Ze zaten toch alleen maar de bakkeleien. Wat een kleuterklas.” Van Harry hoeft het niet meer met de huidige coalitiepartijen. „Ik heb een paar keer PVV gestemd. Nu zat-ie in de coalitie. Kapt-ie ermee. Piemel.” Elly lacht. „Het is voor krant hoor!” Ja, zegt Harry, „maar zo is het toch”.
Het hondje van Elly (73), die net zoals haar man Harry (77) in 2023 op de PVV stemde.
Foto Wouter de Wilde
Omslag
Dat tussen 2021 en 2023 zo’n kiezersomslag heeft plaatsgevonden in De Heeze verbaast Kaya Brink (19) niet. „Ik denk dat veel mensen het gevoel hebben gehad dat ze iets is afgenomen. Wilders zei dingen waardoor ze dachten dat hij ze zekerheid kon bieden. Maar hij heeft het, natuurlijk, niet waar kunnen maken.” Voor het volgende kabinet, waarvoor waarschijnlijk na de zomer gestemd gaat worden, zal hij voor het eerst stemmen. „Maar niet op PVV.”
In ontmoetingsplek en activiteitencentrum De Graanhof is de wekelijkse cursus ‘speksteen bewerken’ in volle gang. „Had ik maar grote puntschoenen”, zegt Thie Ottens (78). „Dan had ik daarmee…” De boodschap is voor de rest van de groep duidelijk. „We hebben hier elke week Wereldkeuken, dan komen asielzoekers koken. Wij staan allemaal redelijk aan de andere kant van het spectrum”, zegt Tineke Burgstede (81).
De discussie verspreidt zich over tafel. Dat is vaker het geval, zegt de cursusleidster. „Lief en leed wordt hier gedeeld, politiek is daar onderdeel van.” Voor de participanten staan hun spekstenen werkjes – vooral abstract, maar ook één uilenhoofd, het symbool van wijsheid. „Maar wanneer komen er weer mensen met verstand aan de macht?”, wordt geroepen.
In activiteitencentrum De Graanhof wordt tijdens de cursus ‘speksteen bewerken’ gediscussieerd over de kabinetsval.
Foto Wouter de Wilde
„Dit was het niet in elk geval”, zegt Ottens. Ottens vraagt Burgstede of zij nog vertrouwen heeft om te stemmen. „Ik ga sowieso stemmen”, zegt ze. „Dat is mijn generatie.” Maar heb je er nog vertróúwen in, vraagt hij door. Ze is even stil. „Dat vind ik moeilijk.” Ze weet wel dat ze het niet erg vindt dat deze coalitie vroeg gestorven is. „We hebben geen Wilders nodig. Integendeel.”
Daar is Jetse Stuiver (bijna 60), die met een hogedrukspuit in de weer is, het niet mee eens. „Het is goed dat het gevallen is”, zegt hij. „De volgende keer stem ik weer op Wilders en dan hoop ik dat hij weer de grootste wordt. Groter dan nu. Dat hij het alleen kan gaan doen.” Samen met andere partijen ziet Stuiver niet voor zich. „De VVD heeft alles kapotgemaakt en Wilders moet dat nu gaan oplossen. Alles.”
Harry en Elly weten nog niet hoe het verder moet met de politiek. „Misschien moet jij het maar gaan doen”, zegt Elly. „Of we doen het samen.” Harry schudt zijn hoofd. „Daar heb ik geen tijd voor joh.” Ze gaan eerst met de camper naar Luxemburg, en wie weet wat daarna komt. En als ze onderweg zijn tijdens de nieuwe verkiezingen? „Niks. Ik blijf niet thuis voor een rood potloodje hoor.”
Lees ook
Het kabinet dat zou opkomen voor de burger ging ten onder aan amateurisme en onvermogen