Het einde van de serie ‘The Handmaid’s Tale’ is in zicht. Gaat Gilead vallen?

Het zwarte busje kan haar einde betekenen. Of een nieuw begin. Wie zal het zeggen? En wat maakt het uit? Ze zal er hoe dan ook in moeten stappen, ongeacht de eindbestemming. Het is niet aan haar om die te bepalen: een dienstmaagd heeft geen zeggenschap over haar lot, haar leven, haar lichaam. Je taak bestaat uit kinderen baren voor hoge heren met onvruchtbare vrouwen. Met een beetje pech is de hoge heer in kwestie zelf ook onvruchtbaar, maar daar dien je over te zwijgen. Je zwijgt en volgt bevelen op. Ook als die afkomstig zijn van twee onbekende mannen die je naar een busje dirigeren. „En dus stap ik naar binnen”, zegt Offred, „De duisternis in; of anders het licht.”

Lezers van Margaret Atwoods dystopische roman The Handmaid’s Tale (1985) komen er niet achter of het geheimzinnige busje de hoofdpersoon de duisternis of het licht instuurt. Haar verhaal stopt na die zin. Ook haar echte naam leer je nooit kennen: ze blijft het hele boek ‘Offred’, vernoemd naar de man aan wie ze in Gilead – een fictieve republiek, gesticht door fundamentalistische christenen na een staatsgreep in Amerika – is toegewezen. Ze is ‘van Fred’.

Het zijn twee cruciale punten waarop de serie van haar brontekst afwijkt. In de dramaserie vertelt Offred de kijker aan het eind van de allereerste aflevering uit 2017 al hoe ze werkelijk heet: June. Het is een teken dat ze niet bereid is tot volledige overgave; dat het verzet nog steeds niet uit haar is geslagen, ook al leeft ze onder een gewelddadig patriarchaal regime dat haar behandelt als broedmachine. En voor een verzetsheld in de dop is een open einde niet bevredigend. Dus nadat June in de laatste scène van seizoen één het busje was binnengestapt, hoefde de kijker niet zelf te bedenken hoe de rest van haar reis zou verlopen: een jaar later werd dat zichtbaar in een tweede seizoen.

Bij protesten voor vrouwenrechten doken een tijd lang de rode capes en witte kappen op die dienstmaagden in Gilead verplicht zijn te dragen. Beeld Steve Wilkie

Zes seizoenen

Er volgde een derde, een vierde, een vijfde. Junes verhaal wilde maar niet aflopen. Tot nu. Het zesde seizoen, waarvan inmiddels negen van de tien afleveringen beschikbaar zijn, is volgens de makers toch echt het laatste. Op dinsdag 27 mei verschijnt de finale op Videoland. Daarmee is The Handmaid’s Tale uitgegroeid tot een verhaal van maar liefst 66 afleveringen.

De serie had vanaf het begin momentum. Toen seizoen één van start ging, was net de eerste presidentiële termijn van Donald Trump aangebroken. In die onvoorspelbare tijd kropen de flashbacks van June naar een snel afglijdend Amerika al gauw onder de huid. In die flashbacks wordt ze bijvoorbeeld plots ontslagen, samen met alle andere vrouwen op haar kantoor. Ze kan ineens niet meer bij haar bankrekening. Ze krijgt minachtende blikken van mannen op straat. We hadden eerder weg moeten gaan, zegt ze tegen haar man Luke, wanneer ze samen met hun dochtertje Hannah alsnog een vluchtpoging ondernemen. Vergeefs: ze worden ontdekt. June en Hannah worden apart van elkaar ontvoerd en gedwongen tot een leven in Gilead.

Het verhaal liet zich makkelijk interpreteren als een beangstigende waarschuwing; als het zwartste toekomstscenario van een door Trump bestuurd Amerika. Bij protesten voor vrouwenrechten doken een tijd lang de rode capes en witte kappen op die dienstmaagden in Gilead verplicht zijn te dragen. Dat het inmiddels haast clichématig klinkt om conservatieve standpunten over vrouwen te beantwoorden met „Het lijkt wel The Handmaid’s Tale”, onderstreept de impact van de serie des te meer.

Grootschalige opstand

Gezien die vliegende start viel te verwachten dat dit geen kort verhaal ging worden, en door de hoofdpersoon rebelser te maken dan ze in het boek ooit is geweest, konden de makers een heel andere weg inslaan dan Atwood eerder deed. Waar Atwoods roman een verkenning was van een totalitaire theocratie door de ogen van één slachtoffer, werkt de serie toe naar een grootschalige opstand. Dat is wat er in de finale op het programma staat: een poging Gilead ten val te brengen.

Het is een wrange timing dat die finale nu wordt uitgezonden aan het begin van een tweede termijn Trump. Ten opzichte van het eerste seizoenen voelen de laatste seizoenen nog meer geworteld in de realiteit. In seizoen vier is het June eindelijk gelukt uit Gilead te ontsnappen en wordt ze in Canada herenigd met Luke. Terwijl ze met moeite proberen hun relatie opnieuw vorm te geven, broeit in Canada onvrede: hoeveel vluchtelingen zijn de Canadezen bereid op te vangen?

Naast die maatschappelijke context blijft er veel aandacht voor de persoonlijke ontwikkeling van de hoofdpersonages, sterk neergezet door onder meer actrices Elisabeth Moss, Yvonne Strahovski en Samira Wiley. De lange tijdsspanne van de serie maakte het mogelijk om te laten zien hoe onderdrukking en trauma een mens kunnen veranderen, en hoe moeilijk het is om zo’n geweldsspiraal te doorbreken. Wraak en vergeving spelen in het laatste seizoen opnieuw een grote rol, met name tussen June en Serena, de vrouw van Junes voormalige ‘eigenaar’.

Een nieuw begin

Op die manier blijft The Handmaid’s Tale interessante thema’s aansnijden en verder uitwerken. Maar na zo veel afleveringen vol toenemende wreedheden ben je als kijker ook een beetje murw gebeukt. De vele, langdurige shots van Moss’ intense blik in de camera maken niet meer zo veel indruk als ze aanvankelijk deden. Veel van de acties van de hoofdpersonen voelen bovendien als een herhaling van zetten: June en Serena hebben nu wel lang genoeg om elkaar heen gedraaid. Het is tijd om dit verhaal af te ronden.

Al valt te betwijfelen hoe definitief dat einde echt zal zijn. Een regime krijg je niet makkelijk omvergegooid, opstand kost veel tijd en nog meer offers. Die strijd zal elders gewoon verder worden gestreden. In 2019 schreef Atwood een vervolg op The Handmaid’s Tale, getiteld: The Testaments, een verhaal dat zich vijftien jaar na Junes saga afspeelt, wederom in Gilead. Streamingdient Hulu heeft de rechten inmiddels al opgekocht. Een nieuw begin wacht.

Delen





Mail de redactie