De nieuwe president van Roemenië beschouwt zichzelf als een anti-systeem politicus

De nieuwe president van Roemenië houdt van wiskunde. „Als ik niet in de politiek was gegaan, zou ik wiskundige zijn”, zei hij eind maart tegen nieuwssite Politico. Nicusor Dan had een mooie wetenschappelijke loopbaan kunnen hebben. Als student won hij twee keer goud op de Internationale Wiskunde Olympiade. Hij studeerde af aan de prestigieuze École Normale Supérieure en promoveerde in Parijs. Maar daarna koos hij voor de politiek.

Dan (55) is een atypische politicus. In zijn publieke optredens oogt de burgemeester van Boekarest verlegen, bedachtzaam, een beetje onhandig. Een politicus tegen wil en dank, die zijn academische achtergrond nog steeds niet helemaal heeft afgeschud.

Tot veler verrassing won Dan zondag de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in Roemenië. Er stond veel op het spel: zijn tegenkandidaat George Simion, bewonderaar van Trump, stond voor een sterk nationalistische koers. Met Simion als president was de pro-Russische Calin Georgescu, eerder uitgesloten van deelname aan de verkiezingen, zeer waarschijnlijk premier geworden. Roemenië, nu een loyale bondgenoot binnen EU en NAVO, zou zijn weggedreven van Europa.

Dat gevaar is geweken. In Brussel en andere Europese hoofdsteden zal zondagavond opgelucht zijn gereageerd. Voor de nu gekozen president Dan is de verankering van Roemenië binnen de EU een prioriteit, inclusief steun aan Oekraïne. Voorafgaand aan de tweede ronde schetste Dan de tegenstelling voor de Roemenen: „Een pro-westerse koers versus een anti-westerse koers, economische vrijheid en welvaart versus economisch isolement. Het is een keuze tussen een cultuur van wijsheid en dialoog versus een cultuur van haat.”

Winst in steden

De overwinning van Dan was allerminst zeker. Bij de eerste ronde in november, ongeldig verklaard vanwege buitenlandse inmenging in de campagne, deed hij nog niet mee. Bij de nieuwe eerste ronde, op 4 mei, haalde Dan 21 procent, tegen 41 procent voor Simion. Mede dankzij een hoge opkomst van bijna 65 procent in de tweede ronde eindigde Dan met 53,6 procent van de stemmen, tegen 46,4 procent voor Simion.

In de campagne profiteerde Dan van Simions zwakke optreden in het enige tv-debat tussen de twee kandidaten; bij volgende debatten liet Simion verstek gaan. Simion vertrouwde op sociale media en reizen naar landen waar veel Roemenen wonen. Dat hij Dan een ‘autist’ noemde bevestigde het beeld van een strijd tussen hork en intellectueel.

Dan behaalde zijn winst in de steden, waar de inwoners meer internationaal georiënteerd zijn. De aanhang van Simion en Georgescu bevindt zich vooral op het platteland, waar hun appèl op traditionele waarden en religie wordt gewaardeerd. Ook veel Roemeense arbeidsmigranten steunen Simion: van de 1,6 miljoen kiezers in het buitenland (op een totaal van 11,5 miljoen kiezers) stemde 56 procent voor Simion.

Nadat Simion zich zondag op X te voorbarig tot nieuwe president had uitgeroepen – en daarbij per abuis de vlag van Tsjaad gebruikte – erkende hij maandagochtend zijn nederlaag. Een slag is verloren, maar niet de oorlog, aldus Simion. Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov noemde de verkiezingen „vreemd”. Nicusor Dan kon winnen dankzij „het ontbreken van de favoriet”, aldus Peskov, verwijzend naar de uitgesloten Georgescu.

Behoud van erfgoed

Dan groeide op in Fagaras in Midden-Roemenië, in het district Brasov. Voor zijn studie wiskunde ging hij naar Boekarest, later naar Parijs. Kort na zijn promotie in 1998 keerde hij terug naar Boekarest. Aanvankelijk was hij daar hoogleraar wiskunde aan een zelf opgerichte instelling naar het model van de École Normale Supérieure. Daarnaast ontpopte Dan zich tot activist voor behoud van erfgoed in de stad. Hij spande rechtszaken aan tegen de gemeente die projectontwikkelaars ruim baan gaf om monumentale gebouwen te slopen.

Een aanhanger van presidentskandidaat Nicusor Dan in Boekarest na zijn verkiezingswinst.
Foto Vadim Ghirda / AP

In 2012 en 2016 deed hij een vergeefse gooi naar het burgemeesterschap van Boekarest. In 2015 richtte Dan de lokale partij Unie Red Boekarest (USB) op, vooral gericht op stadsherstel zonder corruptie. Een jaar later groeide dat initiatief uit tot de landelijke partij USR en kwam Dan in het parlement. Weer een jaar later verliet hij USR omdat hij het niet eens was met de partijlijn. De partij keerde zich tegen een poging om in de grondwet vast te laten leggen dat het huwelijk alleen is weggelegd voor man en vrouw. Dan – zelf ongehuwd en vader van twee jonge kinderen – vond dat verzet te progressief, en wilde zich beperken tot de strijd tegen corruptie.

Sindsdien opereert Dan als onafhankelijk politicus, een liberaal in het centrum van het politieke spectrum. In 2020 werd hij burgemeester, in 2024 werd hij herkozen. Hij is populair in Boekarest omdat hij niet alleen probeert de corruptie te bestrijden, maar ook verbeteringen in infrastructuur en andere publieke voorzieningen probeert door te voeren. Hij stuit daarbij wel op de grote autonomie van de zes stadsdelen in de metropool met bijna twee miljoen inwoners.

Schaarse eigenschap

Naast zijn pro-Europese koers dankt Dan zijn overwinning waarschijnlijk aan zijn imago als niet-beroepspoliticus. Hij wordt geroemd om zijn integriteit, een schaarse eigenschap in een land waar corruptie ingesleten is. Zijn verkiezingsleus was „Eerlijk Roemenië”. Hij compenseert zijn gebrek aan charisma met authenticiteit.

Tegen Politico zei Dan het zo: „In zekere zin ben ik een anti-systeem politicus. Ik denk dat mensen mij beschouwen als een criticus van het huidige politieke systeem. Ze zien een eerlijkheid die ze bij andere politici niet zien. Volgens mij is de persoon belangrijker dan het programma.” Na zijn overwinning zei Dan dat de kiezers verlangen naar „werkelijke verandering, een functionerende overheid, minder corruptie, een bloeiende economie”.

Wat die economie betreft staan Dan en de regering die hij zal initiëren voor een flinke uitdaging. Roemenië kampt niet alleen met het hoogste begrotingstekort van de EU (meer dan 9 procent van het bbp in 2024), maar ook met de hoogste inflatie van de EU: 5,1 procent. Ingrijpende hervormingen zijn onvermijdelijk.


Lees ook

Lees ook deze reportage voorafgaand aan de verkiezingen

De extreemrechtse presidentskandidaat George Simion (links)met de Poolse oud-premier  Morawiecki in maart in Boekarest.