De Zweedse journalist Joakim Medin, die op 27 maart in Turkije werd gevangengezet, is op weg naar huis, zo heeft de Zweedse premier Ulf Kristersson vrijdagavond laten weten. Medin was in Turkije om verslag te doen van protesten tegen de arrestatie van de burgemeester van Istanboel, Ekrem Imamoglu, waarna hij werd opgepakt.
Hij werd eind april veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van elf maanden voor het beledigen van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Medin was nog in afwachting van een andere zaak, waarin hij werd beschuldigd van terroristische misdrijven. Daarvoor hing hem een maximale gevangenisstraf van negen jaar boven het hoofd.
„Hard werken in relatieve stilte heeft zijn vruchten afgeworpen,” schreef premier Kristersson op X. Hij voegde eraan toe dat Medin over enkele uren in Zweden zou landen. Kristersson bedankte het ministerie van Buitenlandse Zaken en Europese collega’s voor hun hulp bij het bewerkstelligen van Medins vrijlating.
Medin werd naast het beledigen van Erdogan beschuldigd van deelname aan een demonstratie in Stockholm van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK), een organisatie die de Europese Unie en Turkije als terroristisch beschouwen. Bij dat protest werd een pop die president Tayyip Erdogan moest voorstellen voor het stadhuis opgehangen.
De 40-jarige Medin, verslaggever bij het Zweedse dagblad Dagens ETC, ontkent te hebben deelgenomen aan deze betoging. Ten tijde van de demonstratie werkte hij in Duitsland, vertelde hij in de rechtbank.
De populaire Franse rapper Werenoi, geboren als Jérémy Bana Owona, is op 31-jarige leeftijd overleden. Dat heeft zijn producer zaterdag bevestigd op X, schrijft persbureau AFP. Over de doodsoorzaak van de artiest is niets bekend, wel gingen er vrijdag al berichten rond dat Werenoi in het ziekenhuis zou zijn overleden na een plotselinge verslechtering van zijn gezondheid.
Werenoi brak in 2021 door met het nummer ‘Guadalajara’. Daarna volgden de albums Carré (2023), Pyramide (2024) en Black Diamond, dat vorige maand verscheen. Zijn albums stonden hoog in de Franse hitlijsten, Black Diamond kwam zelfs op nummer één binnen. Volgens de SNEP, de Franse stichting die de belangen van de Franse muziekindustrie behartigt, verkocht Werenoi zowel in 2023 als in 2024 de meeste albums van alle artiesten in Frankrijk.
Ondanks die belangstelling voor zijn muziek is er weinig bekend over het privéleven van de rapper, die opgroeide in Montreuil, een plaats ten oosten van Parijs, in een familie van Kameroense komaf. In januari vorig jaar zei Weneroi in een zeldzaam interview tegen De Franse krant Le Parisien: “Ik hou mijn privéleven liever voor mezelf. Als je te veel praat, kun je dingen zeggen die je niet wilt zeggen. Ik geef de voorkeur aan mysterie. Ik zeg genoeg over mezelf in mijn teksten.”
Deze keer was het de minister van Buitenlandse Zaken, Paulo Rangel. Hij kocht, zo bleek deze week, een luxe appartement in de wijk Beato Quarter in Lissabon, voor 580.000 euro. Toch sloeg de belastingdienst het pand slechts aan voor 174.980 euro — 30 procent van de aankoopprijs. Gevolg: Rangel betaalt fors minder onroerendgoedbelasting. Juridisch klopt het, maar de affaire, breed uitgemeten in de media, voelde voor de bevolking als het zoveelste geval van politieke zelfbediening. „Isto é o ADN do Portugal”, klinkt het bitter — dit ís gewoon het dna van Portugal.
Zondag trekken de Portugezen wéér naar de stembus, voor de derde keer in drie jaar. Na jaren van schandaal op schandaal lijkt de politieke moedeloosheid compleet. De opkomst dreigt historisch laag te worden. Elke verkiezing lijkt meer van hetzelfde.
De centrumrechtse minderheidsregering van Luís Montenegro hield nog geen jaar stand. Hij verloor het vertrouwen van het parlement na berichten over belangenverstrengeling: zijn familiebedrijf, adviesbureau Spinumviva, zou overheidsopdrachten hebben binnengesleept terwijl hij premier was.
In november 2023 trad socialistisch premier António Costa af vanwege een corruptieonderzoek rond vergunningen voor lithiumwinning en een waterstoffabriek, waarbij bevriende bedrijven werden bevoordeeld. Er is geen direct bewijs voor betrokkenheid.
Jorge Máximo, bestuurslid van de Portugese afdeling van Transparancy International.
Foto Bruno Colaço
Corruptie-index
De reeks schandalen heeft diepe sporen getrokken in de Portugese samenleving. Uit onderzoek van de Europese Commissie blijkt dat 93 procent van de Portugezen corruptie als een ernstig probleem ziet. Twee derde denkt dat het de afgelopen drie jaar erger is geworden. Daarbij, Portugal noteerde zijn slechtste score ooit op de Corruption Perceptions Index van Transparency International: 57 punten, plek 43 van 180 landen — lager dan de Verenigde Arabische Emiraten (plek 23) en Saoedi-Arabië (38), maar wel weer hoger dan Spanje (46), Italië (52) en Polen (53). „Wat we zien is een politiek systeem dat al jarenlang wordt gekenmerkt door zwakke leiders, partijstructuren die zich afsluiten van vernieuwing en burgers die zich daardoor steeds verder afkeren van de politiek,” zegt Jorge Máximo. Hij is bestuurslid van Transparência Internacional Portugal, voormalig wethouder in Lissabon, en hij werkte mee aan het rapport ‘Caderno de Encargos para as Legislativas 2025’, met aanbevelingen om het politiek vertrouwen te herstellen.
Waarom hebben de Portugezen zo weinig vertrouwen in de politiek?
„Vroeger was het een eer om in de publieke sector te werken en waren de beste mensen bereid zich in te zetten voor de politiek. Vandaag de dag is dat prestige verdwenen. Jongeren voelen zich niet aangesproken, partijen zijn verouderd en intern gericht. Bovendien gebruiken populistische partijen wantrouwen als brandstof. Dit alles heeft geleid tot een klimaat waarin mensen zeggen: ‘ze zijn allemaal hetzelfde’, wat de apathie en het cynisme verder vergroot.
„Daarnaast is er een voortdurende stroom van politieke schandalen, zoals belangenverstrengeling en vriendjespolitiek, die breed worden uitgemeten in de media en sociale media. Dit versterkt de publieke perceptie dat corruptie wijdverspreid is, zelfs als niet alle beschuldigingen juridisch worden bewezen.”
Dus het beeld van veel corruptie klopt niet met de werkelijkheid?
„De perceptie van corruptie in Portugal is extreem hoog, maar dat beeld is vaak misleidend. Politieke schandalen krijgen enorme media-aandacht, terwijl veel zaken jarenlang blijven hangen zonder dat er ooit een definitieve uitspraak volgt. Vaak is er ook geen bewijs bij verdenkingen. Neem bijvoorbeeld oud-premier António Costa: hij trad af vanwege verdenkingen van belangenverstrengeling, maar werd nooit officieel aangeklaagd. Toch was de publieke druk zo overweldigend, dat hij in die functie niet meer houdbaar was. De voortdurende zichtbaarheid in de media wekt de indruk dat corruptie overal is en iedereen erbij betrokken is.”
Er zijn veel wetten tegen corruptie. Waarom werkt dat niet?
„Op papier behoort Portugal tot de landen met de meest uitgebreide anti-corruptiewetgeving in Europa. Maar wetten alleen zijn niet genoeg. Het probleem is de uitvoering. Controle-instanties zijn zwak en onderbemand. Het rechtssysteem is traag en bureaucratisch, waardoor corruptiezaken soms tientallen jaren duren. Hierdoor blijven veel verdachten ongestraft, wat de perceptie van straffeloosheid versterkt. Dat gevoel werd bijvoorbeeld ook versterkt toen Costa werd benoemd tot voorzitter van de Europese Raad. Mensen zagen dat als een beloning. Tegelijkertijd ontbreekt het in Portugal aan politieke wil om hervormingen door te voeren, vooral als het om lobbywetgeving en belangenconflicten gaat. Partijen hebben er vaak geen belang bij om die mechanismen aan te scherpen.”
Waarom niet?
„Politieke partijen zien strengere regels soms als een bedreiging voor hun eigen machtspositie en belangen. Een voorbeeld is de bijna afgeronde lobbywetgeving in 2022, die door de val van Costa’s regering niet verder in behandeling werd genomen. Die wet moest leiden tot het invoeren van een openbaar lobbyregister, plus een ‘rastro legislativo’ (wetgevend traject) om te tonen welke lobbygroepen invloed hebben op wetgeving. Ook werd een ‘período de quarentena’ voorgesteld: een wachttijd voor politici die overstappen naar bedrijven die ze eerder bedienden.”
Welke lessen kunnen andere landen leren van Portugal – en vice versa?
„Dit land laat zien hoe snel democratisch vertrouwen afbrokkelt als bestuur, rechtspraak en politieke cultuur tekortschieten. Andere landen leren hieruit dat wetten niet genoeg zijn zonder effectieve uitvoering. Portugal kan op zijn beurt leren van landen waar coalities en politieke stabiliteit ondanks verschillen worden opgebouwd, zoals de coalitieregeringen die Nederland heeft of Italië onder [oud-premier Mario] Draghi. Daar wordt politieke strijd soms opzij gezet voor noodzakelijke hervormingen – iets wat in Portugal ontbreekt.”
Welke stappen moet Portugal nemen om vertrouwen te herstellen?
„We moeten het kiesstelsel hervormen, zodat burgers hun lokale vertegenwoordigers rechtstreeks kunnen kiezen. Dat maakt politici beter aanspreekbaar. Op dit moment stemmen mensen alleen op partijen, waardoor politici vooral loyaal zijn aan hun partijleiding en minder aan de burgers. Daarnaast moeten regels rond lobbyen, belangenverstrengeling en trage rechtspraak eindelijk worden afgedwongen. Instellingen die belangenconflicten controleren, krijgen dan meer middelen en macht. Tot slot hebben we nieuwe leiders nodig die durven samen te werken, verder kijken dan hun eigen partij en echte oplossingen zoeken voor de lange termijn, in plaats van alleen verkiezingspraatjes.”
Verwacht u dat de positie van Portugal op de index nog verder zal dalen zonder actie?
„Zonder hervormingen blijft Portugal gevangen in een vicieuze cirkel van schandalen, politieke verlamming en populisme. Portugal moet nu kiezen: hervormen en vertrouwen herstellen, of verder wegzakken in apathie en cynisme.”
Als er een nieuwe Mission: Impossible-film moet komen dan gaat dat ongeveer zo: acteur Tom Cruise is sinds 1996 het gezicht van de spektakelfilmserie en als hoofdproducent degene die aan de touwtjes trekt. Hij trommelt regisseur Christopher McQuarrie op, die hem ritueel vraagt: ‘Wat zullen we nu weer eens gaan doen?’ En het antwoord is steevast: ‘Iets gevaarlijks. Iets ongeëvenaards.’
Ook het achtste deel in de reeks, The Final Reckoning – deze week in première in Cannes en nu al in de bioscopen – zit weer vol halsbrekende capriolen. Er is waarschijnlijk geen andere blockbusterfranchise die zo wordt gedreven door het verlangen van z’n hoofdrolspeler om natuurwetten en weerstandskrachten te tarten. Met de oorspronkelijke Britse spionageserie uit de jaren zestig heeft het nog maar vrij weinig te maken. Talrijk zijn de anekdotes over hoe Cruise leerde motorrijden, rotsklimmen, basejumpen en allerhande vliegtuigen en helikopters besturen om het allemaal maar zelf te kunnen doen.
Maar waar de eerste M:I-films nog plotvolle cyberthrillers over supersoldaten en dubbelgangers waren in regie van regisseurs met een eigen handschrift als Brian de Palma en John Woo, is het enige waar het nu nog om lijkt te draaien dat Cruise zich weer rot rent en in een kek zwembroekje onderwaterstunts uithaalt. Die laatste scène, een tien minuten durende dans van een man met een onderzeeër die langzaam naar een afgrond tolt, is overigens behalve bloedspannend ook van een onwerkelijke schoonheid. Alleen al daarvoor zou je naar de bioscoop gaan.
De wetenschap dat Cruise zijn eigen stunts uitvoert, dat balanceren op het randje van realistische doodsverachting en steeds megalomanere fantastische plots is de enige echte attractie van de film en adembenemend. In The Final Reckoning (‘de laatste afrekening’) draait alles om de op hol geslagen AI ‘The Entity’ die al in Dead Reckoning (2023) werd geïntroduceerd. Inmiddels heeft die bijna alle de nucleaire arsenalen van de wereld overgenomen. Cruises alter ego, de wereldreddende geheimagent Ethan Hunt, moet nog eenmaal komen opdraven om het ding onschadelijk te maken.
Om de plot nog een beetje bij elkaar te houden bevat de The Final Reckoning een hoop collageachtige flashbacks. Terugkerende personages zijn er ook. Ving Rhames is als computerhacker Luther present sinds de eerste films. En als trouwe teamgenoot Benji Dunn steelt Simon Pegg ook nu weer de show. Ook Angela Bassett is er weer bij als president Erika Sloane. Evenals meesterzakkenroller – „timing is alles” – Grace (Hayley Atwell).
Voor een film die zo lang in productie is geweest bevat Final Reckoning met een AI als superschurk ook akelig actuele verwijzingen naar de ‘doodscultus van het technofascisme’, de fusie van techbedrijven en de staat die je nu bijvoorbeeld in de Verenigde Staten ziet. De film gebruikt die woorden in de openingsscène, maar het lijkt weinig meer dan kretologie. Net als de haast religieuze idolatrie van Cruises personage, als Messias in een wereld zonder heilig boek.
Foto Paramount Pictures / Skydance
Of is het zelfspot?
Of dat valt allemaal onder de zelfspot van de film natuurlijk, die ook volop aanwezig is. Al meteen in het begin wordt de draak gestoken met Cruise als vechtmachine annex supersoldaat in een zich geheel buiten beeld afspelende knokscène die we alleen hóren en aan de reacties op het gezicht van buddy Grace kunnen aflezen. Het is bijna camp. Wat in dat kader ook niet ontbreekt: de zichzelf vernietigende berichten van de buitenwettelijke spionageorganisatie Impossible Mission Force (IMF) en de vermommingen met Latex-maskers. In dat kader is Final Reckoning ook het ultieme antwoord op de bad hair day. Wie zich afvraagt waarom Cruise de hele film zulk raar haar heeft: een actieheld van zijn kaliber wast zijn haar diep in de Beringzee en laat het droog waaien door de wind in een Zuid-Afrikaanse canyon.
De gouden regel van Mission: Impossible is dat de films zelf ook een onmogelijke missie moeten zijn. Cruise springt van de ene naar de andere kant van de wereld en de stunts zijn de echte protagonisten. Het pièce de résistance is een tien minuten durende achtervolging van twee propellervliegtuigjes in een kloof in de Zuid-Afrikaanse Drakensbergen, waarbij Cruise van het ene naar het andere toestel overstapt. Voor het in de film zover is ben je al lang vergeten hoe breed uitgemeten dit huzarenstukje de afgelopen weken in de marketingcampagne van de film is geweest. Thrillseeker Cruise heeft met deze film maar één ding voor ogen: zijn publiek een bijna fatale adrenalineboost geven.
Dat maakt M:I ook anders dan die andere grote actieseries van deze tijd, met gentlemanspion James Bond aan de ene en de Marvelfilms aan de andere kant. Het vleugellopen van Cruise op dat dubbeldekkervliegtuigje is een ondubbelzinnig eerbetoon aan de kermisdagen van de vroege filmgeschiedenis. Aan de ‘cinema of attractions’, waarin het visuele plezier, het tonen van het spektakel, en het publiek daar deelgenoot van maken, het enige doel was.
Dan nog even goed nieuws: het ‘final’ in de titel, en de zorgvuldig georkestreerde geruchten dat dit weleens de laatste film over ‘de Amerikaanse James Bond’ zou kunnen zijn: niks van waar. Als Cruise aan het einde van Final Reckoning zijn parachute opvouwt en de Entity tot hem spreekt (of is het toch de gezichtsloze opdrachtgever van de IMF?) dan is dat om hem te overtuigen van het feit dat zijn hulp ooit wel weer eens zal worden ingeroepen, maar dat het nu even tijd voor rust is. Cruise moet eerst nog wat stunts verzinnen die hij buiten de dampkring kan uithalen wil die in 2020 aangekondigde ruimtefilm er ooit nog komen. Met zijn actiefilms creëert Cruise zijn eigen multiversa.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132339052-a26240.jpg|https://images.nrc.nl/X0hBzbEIHhCULsyFrHJXC7agnDk=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132339052-a26240.jpg|https://images.nrc.nl/-XXJuciUP2p4kZh5WEbiem4LCEU=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132339052-a26240.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132343151-434951.jpg|https://images.nrc.nl/k_9mwoSDGIPASxUCvl57h4Ii2Ps=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132343151-434951.jpg|https://images.nrc.nl/O1tR-YHidVHEbYeRsL-tSKfHvsc=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132343151-434951.jpg)
