Op het subtiele sounddesign van Wederik de Backer na, staat er in Geen tijd over eigenlijk niets tussen de geïnterviewde en de luisteraar in. De podcast bestaat vooral uit de stemmen van mensen die te horen kregen dat ze niet lang meer te leven hebben. Je hoort hen als het ware hardop nadenken over hun angsten, wensen, over verwerking en over een veranderende verhouding tot hun naasten. Het is een format dat bij het onderwerp past. Dicht op de huid, invoelbaar en rustig. De mens tegenover de naderende dood.
‘David, jij bent een van de minst roofzuchtige en meest lieftallige mensen die ik ken. Wat is jouw geheim?”, vroeg Arnon Grunberg in de visagie voor Het Filosofisch Kwintet (NPO 2) aan David Van Reybrouck. „Je kent me niet goed Arnon, dat is het probleem”, antwoordde de Denker der Nederlanden met een ondeugend lachje. „Ik ben ongelooflijk roofzuchtig, net als elk exemplaar van de soort.”
Filosoof René ten Bos, ook te gast, was het daar niet mee eens. We leven als mens inderdaad van een ander leven, maar we zijn eerder parasitair. Gespreksleider Grunberg destilleerde: „De parasiet heeft er belang bij dat zijn gastheer blijft leven, het roofdier eet zijn gastheer met huid en haar op.”
Angela de Jong stopt na vijftien jaar met haar tv-column in het AD. Ze is moegestreden. Er is geen opvolger gevonden, vertelde ze aan tafel bij Renze op Zondag (RTL 4), aan een stomverbaasde presentator: „Jij denkt dat er heel veel mensen zijn die zes avonden per week tot half 3 ’s nachts televisie willen kijken en voor de rest zichzelf zo vastleggen dat je niet naar theater kan, niet naar de bioscoop, niet uit eten, niks?” Maar er is een keerzijde: het is heel eervol om je plekje in de krant te hebben, aldus De Jong. Gelukkig gaat De Jong iedere dag algemene columns schrijven op pagina 2 van het AD.
Bij het verder nogal taaie Kwintet (dat weer een kwartet was), ging het nog veel over het einde der tijden. Volgens filosoof Jasmijn Leeuwenkamp moeten we ons afvragen waar de ethische grenzen van roofzuchtigheid liggen. Aan tafel kreeg ze daar geen bevredigend antwoord op. De kijker wel: later die dag op dezelfde zender.
Dalai lama
Zondag 6 juli was namelijk ook de dag waarop Tenzin Gyatso, de veertiende dalai lama, negentig jaar oud werd. Alhoewel Gyatso voorspelt dat hij 130 zal worden, maken Tibetanen zich grote zorgen over zijn opvolging, bleek uit twee documentaires van De Boeddistische Blik (NPO 2).
Toen China in 1950 Tibet binnenviel, was dat het begin van een decennialange bezetting. Na een mislukte opstand tegen het Chinese gezag in 1959 vluchtte de dalai lama door de bergen naar Noord-India, waar hij sindsdien een regering in ballingschap leidt. Dat veel Tibetanen, maar ook veel mensen in het westen een diepe verbondenheid met Gyatso voelen, was te zien in de DIY-documentaire My Religion is Kindness, van kunstenaar en filmmaker Babeth M. VanLoo, en de ontroerend sterke documentaire Inside China: The Battle for Tibet.
Die laatste vertelt het verhaal van de verdwijning van de panchen lama, de op een na belangrijkste spiritueel leider van Tibet, die dertig jaar geleden werd ontvoerd door de Chinese autoriteiten. Gendün Chökyi Nyima was toen zes jaar oud, er is nooit meer wat van hem vernomen. De Chinezen hebben in 1995 wel een eigen panchen lama aangewezen: Gyaltsen Norbu, zoon van twee leden van de Communistische Partij. Volgens Tibetaans gebruik bepaalt de panchen lama de opvolger van de dalai lama.
Undercover journalist Chang trekt de ‘Tibetaanse Autonome Regio’ in, een van de strengst bewaakte gebieden ter wereld. Door zijn verborgen cameraatje zijn op iedere kruising politieposten te zien, gebouwen vol camera’s en taxichauffeurs die niet over de dalai lama durven praten. Naar schatting zitten er inmiddels een miljoen Tibetaanse kinderen op Chinese kostscholen, waar ze Mandarijn leren en overspoeld worden met Chinese propaganda. Velen spreken amper nog Tibetaans. „Als die scholen nog vijftien à twintig jaar bestaan, is de hele Tibetaanse cultuur vernietigd”, aldus onderwijssocioloog Gyal Lo, die onderzoek deed naar de kostscholen.
In Tibet weten ze dus precies waar de ethische grenzen van roofzuchtigheid liggen. Met de negentigste verjaardag van de dalai lama komt deze 4.700 jaar oude, unieke cultuur, een stap dichter bij zijn einde. Dat borreltalkshow Renze op Zondag hier welgeteld nul seconden aandacht aan besteedde, is onbegrijpelijk. Maar de dagelijkse column van Angela de Jong is nu eenmaal groter nieuws.
In Apeldoorn zijn jonge asielzoekers weggehaald uit een opvanggezin na signalen dat zij werden uitgebuit. Gemeente en school trokken eind vorig jaar aan de bel met het vermoeden dat de asieljongeren door hun opvangouders aan het werk werden gezet. Dat bevestigen bronnen aan NRC. De jongeren moesten eigenlijk naar school.
Medewerkers van justitie en politie vrezen dat het misbruik breder speelt en onderzoeken dat nu. Zo loopt in Midden-Nederland een onderzoek naar een verdachte mensensmokkelaar die stond geregistreerd als opvangouder voor jonge asielzoekers. In dat onderzoek zijn onlangs twee aanhoudingen verricht.
Daarnaast is het RIEC, een samenwerkingsverband tegen georganiseerde misdaad, in Oost-Nederland bezig signalen te verzamelen over uitbuiting van asielzoekers door opvangouders. „We proberen uit te zoeken of we met een nieuw fenomeen te maken hebben”, zegt een woordvoerder van het RIEC.
De opvangouders vallen onder het Nidos, voogd van alle 11.000 minderjarige asielzoekers die zonder ouders naar Nederland zijn gekomen. De voogdij- en opvangorganisatie ontvangt volgens de ‘Jaarverantwoording 2024’ jaarlijks 275 miljoen euro subsidie van het ministerie van Asiel en Migratie om de „alleenstaande minderjarige vreemdelingen” op te vangen en voor hen te zorgen. Een deel van de jongeren brengt Nidos onder bij opvanggezinnen; bij voorkeur met dezelfde migratieachtergrond. Ouders die zich hiervoor aanmelden krijgen een maandelijkse vergoeding van meestal zo’n 900 euro per kind dat ze in huis nemen.
Er zijn echter twijfels of Nidos haar taak als beschermer van asieljongeren kan waarmaken. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) publiceerde dinsdag een rapport waarin zij concludeert dat Nidos de veiligheid van de minderjarigen onvoldoende in beeld heeft. Een deel van de problemen doet zich voor in opvanggezinnen. Als de jongeren eenmaal geplaatst zijn in een gezin, heeft Nidos te weinig oog voor hen, stelt de inspectie. Voogden houden onvoldoende in de gaten hoe het met de jongeren gaat, met wie ze omgaan en hoe de situatie in het opvanggezin is. En bij een deel van de opvanggezinnen wonen, aldus de gemeente Apeldoorn, veel jongeren bij elkaar in „kleine woningen” – soms wel drie tot zeven jongeren, stelt de inspectie. De inspectie schrijft nergens hoeveel kinderen een gezin maximaal zou mogen opvangen.
Drugs rondbrengen
Scholen hebben „meerdere malen zorgen geuit” over de situatie in opvanggezinnen, schrijft de inspectie. De Internationale Schakel Klas (ISK) voor buitenlandse leerlingen die net naar Nederland zijn gekomen, merkt dat de alleenstaande asieljongeren vaak afwezig zijn en betwijfelt of de opvangouders dit in de gaten houden. De school meldt het altijd bij het opvanggezin als het kind niet op school is, zegt Jan Podt, directeur van de Internationale Schakel Klas in Apeldoorn, omdat ze hiertoe verplicht is. De jongeren zijn dan soms aan het werk. Ook hoorde de schooldirecteur van de politie over minderjarige asielzoekers die ervan verdacht worden drugs te hebben rondgebracht voor criminelen. Podt benadrukt dat dit bij autochtone kinderen ook voorkomt.
De kans dat alleenstaande asieljongeren zelf naar de politie stappen is klein, zegt Maarten Noordzij, landelijk officier mensenhandel. Uit angst en schaamte zullen ze niet snel hulp zoeken. „Deze jongeren leven veel meer dan Nederlandse jongeren in een isolement, ze hebben nauwelijks een netwerk. Niemand bekommert zich om ze, dat maakt ze kwetsbaar”, zegt Noordzij.
Deze jongeren leven veel meer dan Nederlandse jongeren in een isolement. Niemand bekommert zich om ze, dat maakt ze kwetsbaar
In een breder onderzoek naar de smokkel van minderjarige asielzoekers – met name Syriërs en Eritreeërs – van het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel duiken opvangouders ook op, volgens een betrokkene. Deze ‘operationele analyse’ is gedeeld met het Openbaar Ministerie. Een eerder strafrechtelijk onderzoek tegen een opvangouder die een jonge asielzoeker voor zijn eigen bedrijf liet werken, liep op niets uit. De jongen vertelde dat hij niet naar school kon gaan omdat hij moest werken voor de opvangouder. Door de asieladvocaat werd aangifte gedaan bij de Nederlandse arbeidsinspectie. Onder leiding van het Functioneel Parket werd een strafrechtelijk onderzoek gestart naar arbeidsuitbuiting, maar dat kon niet worden bewezen. De rechtbank in Zwolle sprak de pleegvader vrij.
Onvoldoende screening
Gevraagd naar de onderzoeken naar opvanggezinnen, zegt Nidos van niets te weten. „Bij verdenking van mensenhandel stoppen we direct met de opvang van de desbetreffende ouder”, aldus de organisatie.
In een intern document van eerder dit jaar, ingezien door NRC, erkent Nidos echter dat er problemen zijn bij de voogdijfamilies. „Door de enorme druk op de opvang heeft Nidos de afgelopen jaren moeilijke keuzes moeten maken”, schrijft de organisatie in het stuk aan haar medewerkers. Jongeren zijn „sneller dan gebruikelijk” in opvanggezinnen geplaatst. „Bij deze gezinnen had op het moment van plaatsing alleen nog een fysieke veiligheidscheck plaatsgevonden”, een controle of de woning veilig is om de jongere op te vangen. De screening had binnen drie maanden na plaatsing alsnog moeten gebeuren, maar ook die termijn werd een tijd lang „niet gehaald”. De screening heeft tot doel de „thuissituatie, motivatie, opvoedstijl en culturele sensitiviteit” van het opvanggezin in beeld te brengen. De achterstanden zijn nu ingelopen.
In het inspectierapport van de IGJ wordt de screening van opvanggezinnen als voldoende beoordeeld, maar wordt ook gewezen op tekortkomingen. Doordat de screening te lang op zich liet wachten, zijn er kinderen geplaatst in gezinnen waar „veiligheidsissues spelen”, schrijft de inspectie.
De Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch, tevens voorzitter van het RIEC Oost-Nederland dat de signalen over uitbuiting verzamelt, hoopt dat Nidos haar taken beter op orde krijgt. „Ze hebben nog steeds onvoldoende capaciteit om goed voor deze moeilijke doelgroep te zorgen. Als je ze aan hun lot overlaat, worden deze jongeren een makkelijke prooi voor dit soort praktijken.”
Lees ook
Gemeenten slaan alarm: jonge asielzoekers uit Syrië glijden af naar de criminaliteit
Een Australische jury heeft Erin Patterson maandag schuldig bevonden aan de beruchte ‘paddenstoelenmoord’. De vijftigjarige Australische vrouw wordt schuldig bevonden aan moord op drie familieleden en een poging tot moord op een vierde, door een dodelijke lunch van bijna twee jaar geleden.
Gedurende negen weken hoorden de juryleden, zeven mannen en vijf vrouwen, meer dan vijftig getuigen. Ook bekeken ze 120 bewijsstukken. Daarna ging de jury in beraad. Na zeven dagen luidde het unanieme oordeel: Patterson is schuldig.
Terwijl de vonnissen werden voorgelezen, wendde Patterson haar blik niet af van de jury. Ze keek kalm voor zich uit. Haar straf kreeg ze maandag nog niet te horen, die wordt op een later moment bepaald.
„Onze gedachten zijn op dit moment bij de betreffende families en we beseffen hoe moeilijk de afgelopen twee jaar voor hen zijn geweest”, zei de Australische politie over het oordeel. „We zullen hen na deze beslissing op alle mogelijke manieren blijven steunen.”
Giftige paddenstoelen
Twee jaar geleden nodigde Patterson haar ex-man Simon, diens ouders en zijn tante Heather en haar man Ian uit voor een lunch bij haar thuis. Patterson loog over een kankerdiagnose om haar ex-schoonfamilie naar haar huis te krijgen. In juli 2023 vond de lunch plaats, haar ex had afgezegd. Patterson serveerde Beef Wellington, een gerecht van rundvlees en fijngehakte paddenstoelen in bladerdeeg. In het gerecht verwerkte ze groene knolamaniet, een van de giftigste paddenstoelensoorten ter wereld.
In de loop van de avond voelden haar gasten zich steeds zieker. De volgende ochtend werden ze alle vier in het ziekenhuis opgenomen. Niet veel later overleden Heather en de ouders van Simon. Ian, die wekenlang in een kunstmatige coma lag, was de enige overlevende.
Voor de zaak bestaat grote belangstelling in Australië. Er werd veel gediscussieerd over de schuldvraag van Patterson en true crime podcasts sprongen op de kwestie. Patterson hield vast aan haar onschuld en zei dat ze niet opzettelijk giftige paddenstoelen had voorgeschoteld. Ook zei ze al jaren te lijden aan boulimia, dat zou verklaren waarom zij als enige niet ernstig ziek werd. Na de lunch zou Patterson hebben overgegeven.
Volgens aanklagers zijn er genoeg aanwijzingen dat ze de moord zorgvuldig had gepland. Zo waren haar kinderen niet aanwezig bij de lunch. Ook at ze zelf van een bord met een andere kleur voedsel, loog ze in eerste instantie tegen de politie en wiste ze gegevens van haar telefoon over een nabijgelegen bos waar groene knolamaniet groeit.
