Wat vindt NRC | Het Onderwijsmuseum verdient als nationaal museum een grondig Kamerdebat

Posted on May 5, 2025 by admin

Het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht wordt in zijn voortbestaan bedreigd. Zeker niet voor het eerst: in de afgelopen anderhalve eeuw herrees het telkens als „een soort feniks uit zijn as”, zei de conservator vorige week in NRC. Ditmaal is de situatie kritiek, want zowel de gemeente Dordrecht, waar het museum is gevestigd, als het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), de grootste geldschieter, hebben aangekondigd de subsidie stop te zetten.

Als een verschoppeling die bedelt om onderdak en voedsel heeft het museum al heel wat omzwervingen achter de rug. De kiem van de collectie ligt in het Nederlandsch Schoolmuseum, in 1877 gesticht in Amsterdam. Door de jaren heen veranderden de naam en de locatie nogal eens: na een faillissement in 1965 bleef het archief achter in Amsterdam en verhuisde de collectie naar een depot in Utrecht, om vanaf 1981 weer tentoongesteld te worden in achtereenvolgens Zoetermeer, Rotterdam en nu Dordrecht.

Van particulier museum ontwikkelde het zich tot een gesubsidieerd instituut dat niet alleen als museum fungeert maar ook als studie- en documentatiecentrum. Vandaar dat de 350.000 objecten tellende collectie niet alleen bestaat uit schoolbankjes en inktpotten, maar ook uit educatieve materialen, pedagogische verhandelingen en rapporten over onderwijsbeleid. Het zou zelfs gaan om de grootste collectie bronmateriaal ter wereld op dit gebied. Terecht dat wetenschappers uit binnen- en buitenland alarm slaan.

Historische klaslokalen zullen na sluiting van het Onderwijsmuseum wel blijven bestaan, in plaatselijke schoolmusea of het Nationaal Openluchtmuseum. Maar het deel van de collectie dat laat zien welke ideeën in het onderwijs werden overgedragen, welke pedagogische en didactische vernieuwingen uitgeprobeerd zijn en hoe de onderwijswetgeving zich ontwikkelde, is onvervangbaar.

Nog niet lang geleden leek het erop dat ook het ministerie daarvan doordrongen was. Begin vorig jaar bracht de DSP-groep, juist op verzoek van OCW, advies uit over het versterken van de kennisfunctie van het museum. In het rapport werd er fijntjes op gewezen dit ook voor het departement zelf van belang kan zijn, omdat daar door de snelle roulatie van ambtenaren „verdieping en historisch besef” ontbreken, evenals een „beleidsgeheugen”. Geadviseerd werd structureel meer te investeren in het museum.

Dat het tegenovergestelde gebeurt, heeft te maken met de politieke wind die sinds vorig jaar waait. Op onderwijs wordt door het kabinet-Schoof helaas bezuinigd. Dat geldt nu dus ook voor onderwijserfgoed. Het is hoogst ongelukkig dat de gemeente die het museum in 2011 opving zich eveneens terugtrekt. Dordrecht wordt, als alle gemeenten, geconfronteerd met stijgende kosten en dalende inkomsten, en kiest voor in stand houden van andere, meer lokaal gebonden voorzieningen.

Die keuze valt nog te verdedigen, maar de minister zou zich verantwoordelijk moeten voelen voor een erfgoedcollectie die van landelijk belang is. Wat daarmee gaat gebeuren, is onduidelijk. Dit vraagt om een grondig debat met de volksvertegenwoordiging. Over het toekomstige Nationaal Slavernijmuseum, het vorig jaar geopende Nationaal Holocaustmuseum en het nooit gerealiseerde Nationaal Historisch Museum zijn in de Tweede Kamer de nodige debatten gevoerd. Het mag verwacht worden dat de Kamer even uitgebreid zal stilstaan bij de mogelijke opheffing van dit nationaal museum.

Tv-recensie | Bevrijdingsfestiviteiten leveren geen goede televisie op

admin
May 6, 2025
0

Als je op zo’n Bevrijdingsdag maar vaak genoeg het woord ‘vrijheid’ herhaalt, dan verliest het vanzelf iedere betekenis. Het was feest in het land, overal popfestivals. Dansen, drinken, zwaaien met een vlaggetje. De premier kreeg in Wageningen een rookbom voor de voeten geworpen, demonstranten tegen de genocide in Gaza werden vlug afgevoerd. Het moest wel gezellig blijven.

Zomaar een beetje feesten kan natuurlijk ook niet, dus kwam NPO3-verslaggever Evita Mac-Nack langs om aan de bezoekers te vragen wat vrijheid voor hen betekende. „De wereld staat in de fik, weet je wel”, wist Douwe Bob. „You can be gay or whatever”, zei een tweeling. Clichés en herhalingen werden niet vermeden. De COC Zwolle hield op het festivalterrein ‘Gelakte Gesprekken’: voorbijgangers konden hun nagels laten lakken terwijl ze een gesprek met queers voerden.

De dag werd afgesloten met het 5 mei-concert (NPO1) op de Amstel in Amsterdam. Mensen in bootjes, de koning en de koningin keken naar een gelikte show op pontons. Het programma bevatte vooral Nederlandstalige liedjes van onder meer Antoon en Yves Berendse, afgewisseld met licht klassiek door het symfonieorkest Phion – een zigeunerlied van Dvorak, een cowboydans van Copeland.

Mijn hoogtepunt was de groep synchroonzwemmers aangevoerd door de tweeling Noortje en Bregje de Brouwer. Vorig jaar wonnen ze op de Olympische Spelen zilver met een gewaagde Van Gogh-dans – in een Sterrennachtbadpak grepen ze naar hun oor. Dit keer brachten ze in het koude water van de Amstel een vrijheidsdans. Helaas was de regisseur zo druk bezig met snelle shotwissels dat hij vergat het artistiek zwemmen goed in beeld te brengen. In een totaalshot op grote afstand zag je soms hoe ze hun benen in de lucht wierpen.

Ik werd een beetje wee van dat gefestival. Wezenloos gebabbel, slechte stampmuziek. Laat de mensen vooral de vrijheid vieren, maar goede televisie levert het niet op. Gelukkig was daar de Amsterdamse zangeres Sophie Straat, held van de dag, die wél langer dan tien seconden had nagedacht en Bevrijdingsdag koppelde aan onvrijheid en oorlog nu. „Ik denk dat we niets kunnen vieren zolang we niet allemaal vrij zijn”, zei ze. Ze greep in toen bewakers Palestijnse vlaggen in het publiek wilden afpakken. „Meneer, de vlaggen blijven!” Hierna zei ze: „Als Joods persoon zal ik altijd tegen genocide staan. We zeggen ‘nooit meer Auschwitz’ maar in plaats van verzet ertegen kijken we stilzwijgend toe.”

Soldaat van Oranje

Is niets meer heilig? Zelfs onze Soldaat van Oranje moest eraan geloven. Doordat zijn oorlogsavonturen werden bewerkt tot speelfilm en musical, groeide Erik Hazelhoff Roelfzema (1917-2007) uit tot de belichaming van het Nederlandse verzet. De documentaire De Onbekende Soldaat: Erik Hazelhoff Roelfzema (zondag, NPO2) van Jean van de Velde vertelt onder meer over het leven van de verzetsman na de oorlog.

Hij was een fel tegenstander van de Indonesische onafhankelijkheid en werkte met de Britse geheime dienst aan illegale wapenleveranties voor Molukse opstandelingen. Omdat hij het Indonesië-beleid te meegaand vond, deed hij in 1947 mee aan een Nederlandse staatsgreep. De documentaire is gevuld met fans van Hazelhoff, ze smullen van zijn drieste avonturen die vaak nergens toe leidden, en in dit licht wordt de staatsgreep ook kort behandeld. Die dekselse kwajongen toch. Wat daarbij helpt is dat ze het meest belastende onderdeel verzwijgen: de mislukte moordaanslag op PvdA-leider en verzetsman Koos Vorrink.

Hazelhoff, de gevierde vrijheidsstrijder, wilde dus een politicus laten vermoorden en de parlementaire democratie de nek om draaien. Laten we zeggen dat iedereen zo zijn eigen idee van vrijheid heeft.

Op het Met Gala, deze keer geïnspireerd op zwarte dandy’s, kwam elke denkbare variant op het mannenpak voorbij

admin
May 6, 2025
0

Het Met Gala vertoont vaak nogal overeenkomsten met een carnavalsoptocht. Op de rode loper van het grootste mode-evenement van het jaar proberen beroemdheden elkaar af te troeven met bizarre outfits in de hoop op een viral moment.

De gala-avond – waarmee elk jaar op de eerste maandag van mei geld wordt ingezameld voor de modeafdeling van het Metropolitan Museum of Art in New York – valt altijd samen met de opening van de jaarlijkse modetentoonstelling. Dit jaar is dat Superfine: tailoring black style, een tentoonstelling gewijd aan zwarte dandy’s, geïnspireerd op het boek van Monica L. Miller, Slaves to Fashion: Black Dandyism and the Styling of Black Diasporic Identity uit 2009.

De 400 genodigden kregen ‘tailored for you’ als dresscode mee, waardoor vrijwel iedereen in een mannenpak of een variant daarop kwam opdagen. En dat leverde aanzienlijk minder carnavaleske ontwerpen dan normaal op.

Popster Madonna op het Met Gala.

Foto Jeenah Moon/ Reuters

Echt elke denkbare variant op het mannenpak kwam voorbij. Soms tergend saai en voorspelbaar (het korte zwarte blazerjurkje van Hailey Bieber). Soms juist wat gekunsteld (Rihanna’s als rok omgeknoopte jas).

Er waren pakken die refereerden naar de kleurrijke pakken van sa-peurs: Congolese dandy’s. En naar ‘zoot suits’, extreem wijde pakken die jazzmuzikanten in de jaren veertig droegen. Ze werden gecombineerd met uit zwarte cultuur afkomstige accessoires als grills (gouden tandversiering) en met juwelen bezette wandelstokken.

Tientallen gasten (Lupita Nyong’o, Sarah Snook, Lauryn Hill, Christian Latchman, het model op de cover van de tentoonstellingscatalogus) waren op precies hetzelfde idee gekomen: zij gaven hun mannenpak wat meer dramatisch rode-lopereffect met een lange sleep of cape.

Simpele, maar echt goed passende pakken maakten indruk. Madonna in Tom Ford, Usher in Ralph Lauren, filmmaker Arthur Jafa in Fear of God zagen er onberispelijk uit. Vernieuwend op een subtiele manier was Chance the Rapper, die een leren jasje met gouden knopen onder zijn wollen Versace-pak droeg.

Model Gigi Hadid.

Foto Savion Washington / GETTY IMAGES NORTH AMERICA / Getty Images via AFP

Onder meer Pharrell Williams, Jeremy Allen White en Dev Hynes droegen broeken met wijd uitlopende jarenzeventigpijpen. Een trend die steeds groter lijkt te worden sinds Kendrick Lamar tijdens de Super Bowl in zo’n broek optrad.

Sommige outfits leken op het eerste gezicht weinig met het thema te maken te hebben. Zoals de goudkleurige Miu Miu-jurk van model Gigi Hadid. Maar dat bleek een haast exacte replica te zijn van een jurk die Josephine Baker ooit droeg. De gestreepte rok en het witte overhemd van Anne Hathaway bleken een wel erg subtiele referentie naar de extravagante garderobe van de beroemde Vogue-redacteur André Leon Talley, ontworpen door Carolina Herrera, met wie Talley decennialang bevriend was. Meer bezoekers brachten een eerbetoon aan hem. Zo droeg Tessa Thompson een waaier met zijn gezicht erop.

Het was verfrissend om veel ontwerpen van jonge, zwarte ontwerpers als Torishéju, Nicholas Daley en Ugo Mozie te zien

Het was verfrissend om veel ontwerpen van jonge, zwarte ontwerpers als Torishéju, Nicholas Daley en Ugo Mozie te zien, die je normaal niet gauw tegenkomt bij evenementen van dit kaliber. Die laatste ontwierp een jurk voor Diana Ross met een 5,5 meter lange sleep waarop de namen van haar kinderen en kleinkinderen geborduurd stonden.

Sommigen grepen het gala aan om iets te promoten. Rapper André 3000 droeg een piano op zijn rug: een referentie naar het album met alleen maar pianonummers dat hij eerder die avond had uitgebracht. Rihanna, die erom bekendstaat altijd als allerlaatste te arriveren, kwam ook deze keer toen het diner al lang afgelopen was – maar kondigde wel meteen haar derde zwangerschap aan.

Diana Ross poseert bij aankomst.

Foto Evan Agostini/Invision/AP

De tentoonstelling viert zwarte cultuur op een moment dat president Trump diversiteitsprogramma’s binnen Amerikaanse instellingen probeert af te bouwen. Niet per se een statement, want het museum werkte al vijf jaar aan deze tentoonstelling. Dat de enige uitgenodigde politicus Trumps voormalig rivaal Kamala Harris was, moet wel een statement zijn. Ze was voor het eerst aanwezig en droeg een jurk van Off-White (het modemerk van de in 2021 overleden ontwerper Virgil Abloh).

Was er nog een wit persoon die zich vertilde aan het thema en zich op het vlak van cultural appropriation begaf? Zeker. Model Amelia Gray droeg een durag om haar hoofd: een doek die specifiek bedoeld is voor zwart haar. Ook het kanten onderbroekje en matching jasje van K-popster Lisa kreeg kritiek: de gezichten van burgerrechtenactivisten als Rosa Parks en Malcolm X stonden op haar kruis en billen afgebeeld.

Megaster Billie Eilish laat een schreeuwende Ziggo Dome vol lasers en vlammenwerpers nog intiem voelen

admin
May 6, 2025
0

Hoewel Billie Eilish zich al vanaf haar vijftiende onderscheidt met een opvallend subtiel geluid, waarin haar stem vaak fluisterzacht en dichtbij klinkt, is bij shows van dit formaat altijd de vraag in hoeverre die nog intiem te noemen zijn. Kan dat wel met vlammenwerpers en enorme climaxen? Met duizenden fans die alles meeschreeuwen? En is het eigenlijk nog wel intiem als anderhalf uur lang iedere stilte gevuld wordt met duizenden overslaande „I LOVE YOU BILLIIEEEE”s?

Wie afgelopen donderdag in de buurt van de Ziggo Dome kwam, kon de eerste fans al tegenkomen. Vier dagen voor de drie shows vormde zich al een rij. Strak door de fans georganiseerd met dag- en nachtploegen en een eigen bandjessysteem om te zorgen dat degenen die het meeste tijd op de stoep hadden doorgebracht, ook als eerste de zaal in zouden kunnen.

De Amerikaanse megaster die net zo makkelijk Grammy’s en Oscars als miljarden streams binnen hengelt, heeft voor deze wereldtournee rond haar derde album rekening gehouden met die hardcore fans: het podium staat midden in de zaal, met het publiek aan alle kanten er omheen. Het is achtvormig, met haar band in de twee gaten. Het zorgt ervoor dat eigenlijk iedereen vooraan staat en er telkens een wave van gegil door de zaal gaat als Eilish een sprint trekt naar een andere kant.

Na „I wish I was special”, klinkt vanuit alle hoeken een verbolgen „you are, Billie!”

Het is een megaproductie met overal schermen. Ook het podium zelf is een groot LED-scherm, er zoeven volautomatische camera’s op rails, veel is tot op detail gescript. En ja, er wordt enorm veel enorm hard meegeschreeuwd door het publiek. Zo klinken de eerste instrumentale seconden van ‘Bad Guy’ alsof er een Brits voetbalstadion meebrult.

Intiem

En toch krijgt Eilish het voor elkaar dat de show vol zit met bijzondere momenten die op een collectieve manier intiem voelen. Wanneer tijdens de opening de enorme zwevende LED-kubus in een flits doorschijnend wordt en de zangeres er in blijkt te zitten, gaat er een rilling door de zaal. Of tijdens ‘Wildflower’, een vroeg hoogtepunt van de avond, waar haar stem steeds verder opstijgt. Door de zaal precies 56 seconden muisstil te krijgen, als ze het intro van ‘When the Party is Over’ opbouwt door haar eigen stem live te sampelen. In de haast vanzelfsprekende cover van Radiohead’s ‘Creep’, die ze toch echt pas tijdens deze Amsterdamse shows voor het eerst live speelt. Hilarisch ook hoe dat refrein opeens verandert in vraag en antwoord, als fans massaal verontwaardigt reageren op de tekst. Na „I wish I was special”, klinkt vanuit alle hoeken een verbolgen „you are, Billie!” Ook „What the hell am I doin’ here? I don’t belong here”, wordt keihard ontkracht.

En dan zijn er natuurlijk ook nog veel hits en nummers waar de elektronica beukt en knalt. De gekke eurodance van ‘L’Amour De Ma Vie’ voelt als een finale, de sloopkogel van een remix die Eilish maakte met Charli XCX zet met zagende synthesizers en lasers de zaal op zijn kop, de paranoïde beat van ‘Bury a Friend’ met al zijn rare geluidjes en dreigende bassen laat het kolken. En dan moet de ereronde met de Oscarwinnende Barbiesoundtrack ‘What Was I Made For’ en gigahit ‘Birds of a Feather’ inclusief een hoop confetti nog komen. Maar dan is iedereen al lang om.