De twee jaar geleden begonnen oorlog in Soedan wordt heviger en barbaarser. Dat laat de afschuwwekkende aanval zien afgelopen weekend op het ontheemdenkamp Zamzam in Darfur, waarbij honderden doden vielen.
De paramilitaire Rapid Support Forces (RSF) van generaal Hemedti gaven vorige maand de hoofdstad Khartoem prijs aan het regeringsleger van president Burhan en hebben hun oog laten vallen op de gehele westelijke regio Darfur en de noordelijke provincies. Met de verovering van Zamzam, vermoedelijk gevolgd door de nabijgelegen stad Al-Fashar, gaat de oorlog een nieuwe fase in.
Woensdag werden zeker 57 burgers gedood bij gevechten tussen het regeringsleger en de RSF om Al-Fashar, meldde persbureau AFP donderdag op basis van medische hulpverleners ter plaatse.
Zamzam was de thuisbasis van honderdduizenden ontheemde Soedanezen van een eerdere oorlog in Darfur, begin deze eeuw. Naarmate de regeringsstrijdkrachten en geallieerde milities bij het begin van de oorlog terrein verloren in Darfur, trokken de strijders tegen de RSF zich terug in het kamp, dat daarmee ook een militair bolwerk werd.
Het was er zo gevaarlijk dat vrijwel alle buitenlandse hulporganisaties het kamp noodgedwongen verlieten. Hulpkonvooien konden het kamp al maanden niet bereiken en in augustus werd de situatie er officieel aangeduid als een hongersnood. Bij de aanval van afgelopen weekend kwamen negen stafleden van Relief International – dat nog wel aanwezig was – om. Sommige ooggetuigen spraken van regelrechte executies door de RSF.
Vuur en rook zijn te zien op een satellietbeeld van het ontheemdenkamp Zamzam in het noorden van de Soedanese regio Darfur, op 11 april.
Foto Maxar Technologies / Reuters
De uitzichtloze oorlog komt met een veelvoud aan gruwelijkheden: tienduizenden doden, verkrachtingen, onthoofdingen, de helft van de Soedanezen ontheemd en ondervoed. Naarmate gebiedsdelen van heersers wisselen lijken wraakacties aan beide zijden toe te nemen. Geen van beide partijen lijken tot inkeer te brengen om naar vrede te streven. Integendeel: de kaarten op het slagveld worden opnieuw geschud.
De RSF bombardeerde de afgelopen dagen met drones doelen in het noorden van Soedan en zette een olieopslagplaats in Atbara in vuur en vlam. De RSF, dat zich profileert als een strijdgroep tegen een kliek gearabiseerde Soedanezen afkomstig van de oevers van de Nijl ten noorden van Khartoem, wil nu precies dat gebied heroveren.
Lees ook
Lees ook: RSF is verjaagd uit Khartoem, maar de angst is niet verdwenen
De zege van Burhan in Khartoem blijkt deels een pyrrusoverwinning. Het stadscentrum ligt geheel in duigen en de terreur van de RSF heeft plaatsgemaakt voor die van het regeringsleger. Er wordt wraak genomen op burgers die zouden hebben samengewerkt met de RSF. Want, zo is de gedachte, wie in een oorlogszone achterblijft, koos partij in de oorlog.
Losbandige milities
Hoewel het voor internationale media ingewikkeld is om verslag te doen vanuit Soedan, worden veel wandaden van deze oorlog opvallend goed gedocumenteerd. Milities filmen ze gretig en publiceren ze op sociale platforms. Zo doken vorige week beelden van een onthoofding op uit de hoofdstad en werden eerder talloze verkrachtingen getoond.
Naarmate gebiedsdelen van heersers wisselen lijken wraakacties aan beide zijden toe te nemen
Vaak worden de misdaden begaan door geallieerde milities. Zowel de RSF als het regeringsleger fragmenteren en hebben door de opkomst van deze losbandige milities steeds meer moeite met de controle over hun strijdgroepen.
Burhan staat nu voor de keuze om vanuit Khartoem direct westwaarts te trekken om Darfur in te nemen, of eerst zuidwaarts te gaan om de grensgebieden met Zuid-Soedan en de Centraal Afrikaanse Republiek te veroveren. Het is waarschijnlijk dat de komende weken de gevechten zullen toenemen.
Vanaf het balkon van zijn flat in Downey, een middenklassewijk van Los Angeles, zag Andy Londono het woensdagochtend gebeuren: meerdere voertuigen stopten op een kruispunt voor de katholieke kerk van Onze Lieve Vrouwe van Eeuwige Bijstand. Gemaskerde mannen met tactische vesten met het opschrift ‘police’ omcirkelden een oudere latino man die op de stoep zat, bij zijn omgevallen fiets. Enkele omstanders filmden de situatie en uitten luid hun woede, totdat de mannen instapten en wegreden. Ze lieten de oudere man zitten.
„Het was heel bizar, gestoord”, zegt Londono in de opening van de schuifpui op het balkon. „Het is heel treurig dat ze dit doen, het is onnodig. Ze richten zich op de verkeerde mensen. Ik denk dat ze dat doen om te laten zien dat ze dat kunnen, voor psychologisch effect. Het maakt mensen gespannen en bang.”
Het incident maakt deel uit van een opmerkelijk schrikbewind dat agenten van de Amerikaanse federale immigratiepolitie ICE sinds vorige week uitvoeren in en rond Los Angeles. In opdracht van de regering van president Donald Trump duiken ze op allerlei plaatsen in de uitgestrekte miljoenenstad onaangekondigd op om ongedocumenteerde migranten op te sporen en te arresteren, met het doel hen uit te zetten. De afgelopen dagen zijn enkele honderden migranten zonder papieren opgepakt.
Dat begon vorige week vrijdag, toen agenten van ICE onder meer een inval deden bij kledingproducent Ambiance Apparel in het Garment District van L.A., en een operatie uitvoerden nabij een filiaal van de bouwmarkt Home Depot in de voorstad Paramount. Daar bieden ongedocumenteerde migranten op het parkeerterrein hun diensten aan voor klussen in huis. Zo’n 44 migranten zonder papieren werden die dag in hechtenis genomen.
Lees ook
Betogers in Los Angeles willen niet in Trumps val lopen: ‘Zij escaleren, wij moeten vreedzaam blijven’
Sindsdien is een groot aantal andere locaties het doelwit geworden van agenten van ICE, schijnbaar op een vrij willekeurige basis. Werkplekken, bedrijven, bouwlocaties en zelfs scholen: overal wordt gevreesd voor de volgende inval. Woensdag doken agenten op in de wijken Baldwin Park, Azusa en La Puente. En ook in het welgestelde Downey, soms aangeduid als het ‘latino Beverly Hills’, onder meer nabij een filiaal van sportschool LA Fitness, een winkel van Walmart, een autowasserij, en in de buurt van twee kerken, waaronder de kerk van Onze Lieve Vrouwe van Eeuwige Bijstand.
Zonen en dochters op school
„Het is treurig”, zegt een beveiliger van de kerk, een man op leeftijd die niet met zijn naam in de krant wil, in gebroken Engels. „Dit is gericht tegen latino mensen. Maar het zijn geen criminelen, het zijn werkende mensen met gezinnen. Ze hebben zonen en dochters op school, en als ze worden weggehaald, wat gebeurt er dan met de kinderen?”
Ricardo Lemus, een buurman van Mexicaanse afkomst die sinds 1980 in de Verenigde Staten woont en staatsburger is, toont zich feller. „Dit is ontvoering, de agenten hebben gezichtsbedekking op, ze identificeren zich niet. Ze pakken mensen op zonder recht op een proces.” Wat Lemus betreft gedragen de agenten zich als terroristen. „ISIS is hier in L.A. mensen aan het ontvoeren”, zegt hij, verwijzend naar de terreurorganisatie. „Het schept paniek en angst onder mensen zonder documenten, en woede onder mensen als ik, Amerikaanse staatsburgers.”
Ze richten zich op de verkeerde mensen. Ik denk dat ze dat doen om te laten zien dat ze dat kunnen, voor psychologisch effect
Volgens Lemus berokkent de operatie veel schade aan de latino gemeenschap – en aan de economie van Californië. Arbeiders worden verwijderd uit de landbouw en de bouw, veel mensen blijven liever thuis. De verantwoordelijkheid ligt volgens hem volledig bij Trump. „Hij wil zijn kiezers behagen. In zijn eerste termijn heeft hij dat niet gedaan. Dus nu hij terug is voor een tweede termijn, probeert hij te leveren wat hij aan zijn redneck kiezers heeft beloofd.”
De controversiële strategie, bevolen door het Witte Huis op initiatief van Trumps adviseur Stephen Miller, heeft Los Angeles op zijn kop gezet. Bijna de helft van de bevolking van 3,8 miljoen mensen heeft een latino achtergrond, en de stad geldt als een ‘sanctuary city’: sinds 2018 werken de autoriteiten van de staat Californië slechts beperkt mee aan de uitvoering van federaal uitzettingsbeleid. In december nam het stadsbestuur een verordening aan van dezelfde strekking.
Trump, die zich profileert als een president van law and order met een streng immigratiebeleid, ligt daarmee op een ramkoers met de stad, een magneet voor migranten. Tom Homan, als ‘grenstsaar’ van het Witte Huis verantwoordelijk voor uitzettingen, hanteert als uitgangspunt dat als een staat niet meewerkt aan het federale deportatiebeleid, „wij het werk zullen doen, met of zonder jullie”.
Nationale Garde
Woede over de invallen leidde het afgelopen weekend tot rumoerige protesten, die Trump besloot te bestrijden door de Nationale Garde in te zetten – een zeer omstreden maatregel die er volgens critici op gericht is om de gespannen situatie in de stad, een Democratisch bolwerk, te escaleren. „Alles was vreedzaam in Los Angeles”, zei burgemeester Karen Bass woensdag tijdens een persconferentie op het stadhuis. „Het begon moeilijk te worden op vrijdag, toen de invallen plaatsvonden. Dat is de oorzaak van de problemen. Dit is uitgelokt door het Witte Huis.” Bass riep op tot een onmiddellijk einde aan de operaties van ICE.
Formeel hebben de gardisten als taak om federale gebouwen en federaal personeel te beschermen, onder wie agenten van ICE – wat een schrikbeeld oproept van confrontaties van migranten en hun medestanders met Amerikaanse militairen in de straten van Californië. Mogelijk zou dat Trump rugdekking bieden om de situatie te bestempelen als een opstand.
Een vrouw schreeuwt tijdens een protest in Paramount, woensdag.
Militaire voertuigen in de straten worden inmiddels hier en daar gesignaleerd. Dinsdag verschenen er enkele op het parkeerterrein van de Northgate Market, een supermarkt met een grote latino clientèle in het stadsdeel South Central. „Klootzakken”, zegt Juan Carlos, een jonge man die er naderhand komt aanrijden in een Ford pickup truck. Uit zijn open ramen schalt Mexicaanse muziek. „Overal waar ik naartoe ga is het minder druk, mensen blijven liever thuis”, merkt hij op. „Maar de protesten gaan niets uithalen, die maken de immigratiemensen alleen maar bozer.”
Aan de vurige protesten, waarvan beelden de afgelopen dagen de wereld over zijn gegaan, liggen spanningen ten grondslag die al borrelen sinds Trump terugkeerde naar het Witte Huis. Bij zijn inauguratie kondigde hij een strenger deportatiebeleid aan, gekenmerkt door uitzettingen op grote schaal (‘mass deportations’).
„Ze willen ons angst aanjagen, zodat we zelf voor deportatie kiezen”, zegt Ron Gochez van Unión del Barrio, een organisatie die verzet tegen de operaties van ICE voert. „Maar wij wonen hier al duizenden jaren, voordat dit de Verenigde Staten heette, en we zullen hier nog duizenden jaren zijn. Ze gaan ons niet verlammen met terreur.”
Noodbericht sturen
Unión del Barrio probeert mensen op meerdere manieren te helpen om om te gaan met de operaties van ICE. Het voert patrouilles uit in wijken om in de gaten te houden of er ICE-agenten zijn, en meldt via sociale media waar zij zijn gesignaleerd. Leden van de gemeenschap sturen daartoe ook tips als ze iets zien. Ook verspreidt de organisatie informatie over hoe je je kunt voorbereiden op een mogelijke inval, thuis, op het werk of elders.
„Het is belangrijk om je rechten te kennen”, zegt Gochez, erop wijzend dat niemand verplicht is vragen van ICE-agenten te beantwoorden of iets te ondertekenen. „Maar het is wellicht nog belangrijker om te weten hoe je die rechten kunt verdedigen. Want agenten van ICE respecteren je rechten niet. Daarom moeten mensen een plan hebben om zichzelf te verweren, mocht er iets gebeuren.” Daar hoort bijvoorbeeld bij om een groep klaar te hebben van familieleden, vrienden en buren, aan wie je een noodbericht kunt sturen, zegt hij, „mensen die je kunnen steunen als ICE bij je voor de deur staat, of bij je werk”.
Ze willen ons angst aanjagen, zodat we zelf voor deportatie kiezen
Dat mensen hun dagelijks leven aanpassen door toedoen van de operaties, is zeker, zegt Gochez, een leraar van beroep. „Bij de diploma-uitreiking van onze school hadden we deze week maar een kleine opkomst, veel ouders kwamen niet uit angst voor ICE. Ze lieten dus verstek gaan bij de diploma-uitreiking van hun kinderen, wegens de angst. Het is vreselijk.”
Ondanks de brede angst die de operaties zaaien, hebben ze overigens beperkt resultaat. De tientallen tot enkele honderden arrestaties van ongedocumenteerde migranten komen niet in de buurt van het doel van drieduizend per dag dat Stephen Miller volgens berichten voor ogen zou hebben. Sommigen van hen worden volgens Gochez direct uitgezet, anderen zitten nog vast.
Bovendien pakken sommige migranten die de dans ontspringen de draad na het vertrek van de ICE-agenten weer voorzichtig op. Zo staan op het parkeerterrein van de Home Depot in Paramount, waar vrijdag een van de eerste operaties werd uitgevoerd, alweer enkele ongedocumenteerde migranten op zoek naar klussen.
„Ik kan elektrisch werk doen, schilderen, dakbedekking, of loodgieterswerk”, zegt een veertiger in een groene trui en een honkbalpet die bij een hek staat waar klanten winkelwagens kunnen achterlaten, in gebrekkig Engels. De Mexicaan is al 25 jaar in de VS, hij heeft geen papieren. „Normaal komen mensen de hele dag, nu komt er bijna niemand, waarschijnlijk zijn ze bang. Sinds Donald Trump terug is, is er minder werk. Mensen zijn voorzichtiger.”
Even verderop zit de 55-jarige José Luis aan de rand van het parkeerterrein op een kruk, ook hij is op zoek naar kluswerk. De Mexicaan verblijft al 30 jaar in de VS zonder Amerikaanse papieren, zegt hij. „Ik ben hier elke dag vanaf 8 uur, voor werk”, vertelt hij. „Het betaalt minder dan minimumloon, maar toch is het beter dan in Mexico. Mijn leven is hier beter.” En wat als ICE komt? „Dan kan ik weinig doen. Als ze komen, komen ze. Ik kan alleen rennen, rennen voor mijn leven.”
De twee jaar geleden begonnen oorlog in Soedan wordt heviger en barbaarser. Dat laat de afschuwwekkende aanval zien afgelopen weekend op het ontheemdenkamp Zamzam in Darfur, waarbij honderden doden vielen.
De paramilitaire Rapid Support Forces (RSF) van generaal Hemedti gaven vorige maand de hoofdstad Khartoem prijs aan het regeringsleger van president Burhan en hebben hun oog laten vallen op de gehele westelijke regio Darfur en de noordelijke provincies. Met de verovering van Zamzam, vermoedelijk gevolgd door de nabijgelegen stad Al-Fashar, gaat de oorlog een nieuwe fase in.
Woensdag werden zeker 57 burgers gedood bij gevechten tussen het regeringsleger en de RSF om Al-Fashar, meldde persbureau AFP donderdag op basis van medische hulpverleners ter plaatse.
Zamzam was de thuisbasis van honderdduizenden ontheemde Soedanezen van een eerdere oorlog in Darfur, begin deze eeuw. Naarmate de regeringsstrijdkrachten en geallieerde milities bij het begin van de oorlog terrein verloren in Darfur, trokken de strijders tegen de RSF zich terug in het kamp, dat daarmee ook een militair bolwerk werd.
Het was er zo gevaarlijk dat vrijwel alle buitenlandse hulporganisaties het kamp noodgedwongen verlieten. Hulpkonvooien konden het kamp al maanden niet bereiken en in augustus werd de situatie er officieel aangeduid als een hongersnood. Bij de aanval van afgelopen weekend kwamen negen stafleden van Relief International – dat nog wel aanwezig was – om. Sommige ooggetuigen spraken van regelrechte executies door de RSF.
Vuur en rook zijn te zien op een satellietbeeld van het ontheemdenkamp Zamzam in het noorden van de Soedanese regio Darfur, op 11 april.
Foto Maxar Technologies / Reuters
De uitzichtloze oorlog komt met een veelvoud aan gruwelijkheden: tienduizenden doden, verkrachtingen, onthoofdingen, de helft van de Soedanezen ontheemd en ondervoed. Naarmate gebiedsdelen van heersers wisselen lijken wraakacties aan beide zijden toe te nemen. Geen van beide partijen lijken tot inkeer te brengen om naar vrede te streven. Integendeel: de kaarten op het slagveld worden opnieuw geschud.
De RSF bombardeerde de afgelopen dagen met drones doelen in het noorden van Soedan en zette een olieopslagplaats in Atbara in vuur en vlam. De RSF, dat zich profileert als een strijdgroep tegen een kliek gearabiseerde Soedanezen afkomstig van de oevers van de Nijl ten noorden van Khartoem, wil nu precies dat gebied heroveren.
Lees ook
Lees ook: RSF is verjaagd uit Khartoem, maar de angst is niet verdwenen
De zege van Burhan in Khartoem blijkt deels een pyrrusoverwinning. Het stadscentrum ligt geheel in duigen en de terreur van de RSF heeft plaatsgemaakt voor die van het regeringsleger. Er wordt wraak genomen op burgers die zouden hebben samengewerkt met de RSF. Want, zo is de gedachte, wie in een oorlogszone achterblijft, koos partij in de oorlog.
Losbandige milities
Hoewel het voor internationale media ingewikkeld is om verslag te doen vanuit Soedan, worden veel wandaden van deze oorlog opvallend goed gedocumenteerd. Milities filmen ze gretig en publiceren ze op sociale platforms. Zo doken vorige week beelden van een onthoofding op uit de hoofdstad en werden eerder talloze verkrachtingen getoond.
Naarmate gebiedsdelen van heersers wisselen lijken wraakacties aan beide zijden toe te nemen
Vaak worden de misdaden begaan door geallieerde milities. Zowel de RSF als het regeringsleger fragmenteren en hebben door de opkomst van deze losbandige milities steeds meer moeite met de controle over hun strijdgroepen.
Burhan staat nu voor de keuze om vanuit Khartoem direct westwaarts te trekken om Darfur in te nemen, of eerst zuidwaarts te gaan om de grensgebieden met Zuid-Soedan en de Centraal Afrikaanse Republiek te veroveren. Het is waarschijnlijk dat de komende weken de gevechten zullen toenemen.
Twee keer per dag twee minuten poetsen, één keer stoken, en regelmatig de tandarts bezoeken. Het standaardadvies voor een goed gebit kennen de meeste mensen wel. Toch kan je nog wat extra moeite doen om je tanden sterk te houden. Niet alleen kan dat fikse rekeningen besparen, maar het is ook goed onderhoud voor de witte parels die je leven lang mee moeten.
Is mondspoeling een goed idee? Waarom zorgt een appel voor gezond speeksel? En hoe vaak moet je nou écht het opzetstuk van je elektrische tandenborstel vervangen? NRC sprak vijf experts op het gebied van mondgezondheid.
1Tandplak is de vijand en je tandenborstel het wapen
Als het gaat om gaatjes en tandvleesontsteking is tandplak de grote boosdoener; je beste wapen is je tandenborstel. Alleen poetsen veel mensen korter dan de aanbevolen twee minuten, zegt Dagmar Else Slot, hoogleraar preventie in de mondzorg. „Voorheen was het driekwart minuut, inmiddels is het wat toegenomen omdat mensen nu beter weten hoe belangrijk dit is, maar het is vaak nog lang niet twee minuten”. Daarom het advies: „Gebruik een zandloper of stopwatch als je geen elektrische tandenborstel hebt met een timer.”
Tandarts Erik-Jan Muts slaat soms „steil achterover” van de tandenborstels waar mensen hun mond mee schoonmaken: oud, keihard, of met nog maar een paar haartjes. Zonde, zegt hij, want met een fatsoenlijke borstel en poetstechniek boek je het makkelijkst winst voor een gezond gebit. „Concentreer je écht op het poetsen: leg je telefoon weg, kijk in de spiegel, en ga zorgvuldig een vaste volgorde af. Buitenkanten, bovenkanten, binnenkanten.”
2Poets voor het ontbijt
De vraag die altijd blijft terugkeren: is het beter om voor of na het ontbijt te poetsen? Niet elke tandarts adviseert hetzelfde, maar de meesten lijken het erover eens: vóór het ontbijt is beter. De zuren en suikers in het eten verzwakken namelijk tijdelijk het glazuur, zegt tandarts Erik-Jan Muts. Je speeksel heeft tijd nodig om je tanden weer te versterken. „Te remineraliseren”, noemt hij het. „Als je meteen na het ontbijt poetst, loop je het risico kleine stukjes van het verzwakte glazuur weg te poetsen.”
Wil je geen havermout die naar tandpasta smaakt? Als je echt liever na het ontbijt wilt poetsen, wacht dan een halfuurtje na het eten.
3Bij ‘fluoridevrij’ moet een alarmbel afgaan
In chique biowinkels worden fluoridevrije varianten van tandpasta vaak aangeprezen als kwaliteitsproducten, tot ergenis van hoogleraar Slot. „Juist daardoor ontstaan gebitsproblemen.”
Waarom is fluoride dan zo belangrijk? „Je moet je tand zien als een muur waar voegen in zitten; en door eten en drinken, en voornamelijk als daar suikers en zuren in zitten, worden die voegen zacht of gaan ze eruit. Fluoride is niet zozeer een laagje op de tand, het bouwt zich echt in je tand in, impregneert het eerder, waardoor het glazuur mooi hard blijft.”
Ook bij jonge kinderen geldt het advies om twee keer per dag te poetsen. „Al bij het eerste puntje tand”, adviseert mondhygiënist Brenda Grift, die onderzoek doet naar gezonde peutermonden. „Tot vijf jaar kan je peutertandpasta gebruiken, daar zit een minder hoog percentage fluoride in. Maar vanaf vijf jaar is tandpasta voor volwassenen het advies. Het liefst met mintsmaakje, om te voorkomen dat kinderen wennen aan iets zoets.”
Lees ook
Waarom stond er op die tandpasta niet: ‘gebruik op eigen risico’?!
4Niet spoelen met water
Voor oudere lezers is dit misschien even wennen, want zij kregen vroeger vaak te horen dat het juist wél moest, maar mondhygiënist Grift adviseert om niet uitgebreid te spoelen met water na het poetsen. „Dat geeft de fluoride in je tandpasta de kans om beter zijn werk te doen; zonde om een groot deel gelijk weg te spoelen.”
Mensen hoeven volgens haar niet snel bang te zijn om te veel fluoride binnen te krijgen. „Je moet in één keer meer dan een hele tube opeten om een gevaarlijke dosis binnen te krijgen.”
5Tandartsangst overwinnen
Zweethanden, een torenhoge hartslag, trillend in de tandartsstoel – of juist alles eraan doen om die gevreesde stoel te vermijden. Een kwart van de Nederlanders is bang om naar de tandarts te gaan en zo’n 800.000 volwassenen lijdt aan de meest extreme vorm van tandartsangst, een heuse tandartsfobie.
Vaak wordt er lacherig over gedaan, terwijl het een serieuze angst is die kan overslaan naar andere medische ingrepen of behandelingen, ziet tandartsangst-deskundige Caroline van Houtem van de Stichting voor Bijzondere Tandheelkunde. Van twintig gaatjes, rotte kiezen of dikke lagen tandsteen – de gevolgen van jarenlange verwaarlozing – kijkt zij inmiddels niet meer op.
Het goede nieuws: wie een gespecialiseerde zogeheten ‘angst-tandarts’ bezoekt kan gemakkelijk leren de angst te beheersen, zegt Van Houtem, en tegelijkertijd zijn gebit redden. „Het maakt niet uit of je één jaar bang bent of twintig. Vaak is de angst én een deel van je gebit binnen zes tot acht sessies behandeld.”
Voor een afspraak bij de angst-tandarts heb je een verwijzing nodig van je huisarts, een reguliere tandarts of een psycholoog.
6Vergeet het flosdraad: pak een stoker of rager
De kleine holte tussen tand en tandvlees is een favoriete verstoppingsplek voor bacteriën en haast onbereikbaar voor de tandenborstel. Wie een gezonde mond wil, moet flossen, stoken of ragen – maar wat is het beste?
„Uit onderzoek weten we dat flossen niet het meest effectief is. Mensen krijgen het niet goed voor elkaar om met flosdraad de juiste plekken te bereiken. Daarom heeft een houten of rubberen tandenstoker de voorkeur. We zijn er nog niet uit welke van die twee het beter doet”, zegt Slot.
Bij mensen die lijden aan parodontitis, waarbij het tandvlees is ontstoken en een deel van het kaakbot is aangetast, werken ragers het best. Dat zijn ijzerdraadjes met nylon filamenten. Daarbij is het wel essentieel dat je de juiste maat gebruikt. „Te dunne ragers zijn niet effectief en met een te dikke rager beschadig je je tanden. Dus dat luistert heel nauw.”
Een waterflosser is volgens Slot ook een ‘handig instrument’. Het verwijdert niet zozeer de tandplak, maar het husselt het wel door elkaar. „Daardoor wordt de tandplak minder toxisch, wat minder ontsteking veroorzaakt.”
Maak je je zorgen over microplastics, bijvoorbeeld in rubberen tandenstokers of tandpasta? Het is nog onduidelijk of deze minuscule plastic deeltjes zorgen voor schadelijke gezondheidseffecten. Wie twijfelt, of bezorgd is dat het via het afvoerputje in de natuur belandt, kan kiezen voor houten stokers of controleren of een product microplastics bevat met de Beat the Microbead-app.
7Pas je mondspoeling aan op je behoeften
Het schap met mondspoelingen in de drogisterij is een overweldigende verzameling aan kleuren en merken. „Maar het ene mondspoelmiddel is het andere niet”, waarschuwt Marja Laine, hoogleraar Orale Diagnostiek. „Zoek je iets tegen gaatjes? Kies dan voor een spoeling met natriumfluoride. Heb je last van een droge mond? Ontwijk dan spoelmiddelen met alcohol, omdat het de mond verder uitdroogt. Als je weinig speekselproductie hebt en gevoelig bent voor gaatjes, is een spoeling met extra fluoride aan te raden.”
Als je last hebt van slechte adem, kies dan voor een mondspoeling met zink, dat kan geurstoffen neutraliseren. „Dan moet je het ook eerder als een gorgelmiddel gebruiken dan een spoelmiddel”, adviseert Laine. „Omdat de oorzaak vaak zit bij de bacteriën op het achterste gedeelte van je tong.”
8Over slechte adem gesproken…
Een stinkende adem kan komen door een ontsteking in de luchtwegen of het maagdarmkanaal, maar bij zo’n 80 procent van de gevallen zijn de bacteriën die vertoeven in onze mondholte de oorzaak. Ze doen nobel werk door de eiwitten in ons voedsel af te breken, maar veroorzaken daarbij ook zwavelgassen die ruiken naar een uitgebarsten vulkaan, rotte eieren of zelfs ontlasting.
Marja Laine, expert op het gebied van slechte adem, begint met twee belangrijke mededelingen. Eén: veel mensen denken ten onrechte dat ze een slechte adem hebben, en lopen tientallen jaren rond met een grote onzekerheid. Ten tweede: slechte adem is haast onmogelijk om bij jezelf vast te stellen; je went namelijk aan de geur.
Als een uitverkoren vriend dan toch tot het oordeel komt dat het niet fris ruikt, is beter poetsen, stoken en gorgelen de beste stap. Zo geef je de bacteriën geen kans. Ook kan het geen kwaad om de spiegel erbij te pakken en te controleren op tongbeslag. Zie je een lichtgele of witte laag? Dan kan een tongschraper helpen, zegt Laine. „Twee keer per dag gebruiken, na het poetsen.”
Als de geur hardnekkig is, is een bezoek aan de tandarts of mondhygiënist de uitkomst, zegt Laine, die kan vaststellen of er een andere boosdoener is, zoals open gaatjes of een tandvleesontsteking.
9De handtandenborstel versus de elektrische
Ook al kan je met beide soorten borstels je mond goed schoon houden: onderzoek laat wel zien dat een elektrische tandenborstel beter tandplak verwijdert en dat mensen er sneller gezond tandvlees mee krijgen, zegt hoogleraar Slot. „Je hebt elektrische tandenborstels vanaf 35 euro tot honderden euro’s. Twee functies zijn het belangrijkst: een timer en een druksensor. Zo’n sensor geeft een rood lampje als je te zacht of te hard poetst, en groen als je het goed doet. Dat is heel motiverend.”
Ook handtandenborstels zijn er in alle prijscategorieën. Premium merken hebben beter afgeronde borstelharen, weet Slot, waardoor ze minder scherp zijn, en er minder kans is op schade. Dat gezegd hebbende: het hoeft niet zo te zijn dat een goedkope borstel dit níet heeft.
Lees ook
Op tandenpoetsles bij de tandarts: wat kan er beter?
10Liever een pen dan een deurklink
Hou jij de handtandenborstel tijdens het poetsen vast in een gespannen knuist? Wellicht moet je dan je grip heroverwegen, zegt Slot. „Een handtandenborstel moet je vasthouden als een pen, niet als een deurklink. Met een deurklinkgreep kan je nooit zo goed en secuur een borstel neerzetten op de rand van tand en tandvlees als een pengreep. Daarbij moet je kleine heen en weer gaande bewegingen maken.”
Bij elektrische tandenborstels is het cruciaal voor de poetsbeweging welke kop je hebt. Een ronde, roterende borstel poetst de tanden individueel, daarom moet je hem een paar seconden stil houden per tand. Met een sonische tandenborstel, dus met langwerpige borstelkop, poets je op dezelfde manier als een handtandenborstel. Deze plaats je schuin op de rand van het tandvlees.
11Beperk je eet-of drinkmomenten
Bij elk eetmoment komen er suikers in je mond, wat voedsel is voor schadelijke bacteriën. De mond heeft ongeveer twee uur de tijd nodig om de suikers te neutraliseren. „Beperk het aantal eet-en drinkmomenten tot zeven op een dag”, adviseert mondhygiënist Brenda Grift. „Als je blijft snoepen, zijn er continu suikers aanwezig, en kan je mond niet herstellen.”
Water en thee zonder suiker mag altijd. Maar steeds kleine hapjes van een koek, of continu slokjes limonade drinken, dat kan je mond niet bijbenen. Grift: „Bij kinderen houden we het op slechts vijf eet-of drinkmomenten, omdat ze minder lang wakker zijn.”
12Elke drie maanden een nieuw opzetstuk? ‘Onzin’
De fabrikant wil natuurlijk zoveel mogelijk kopjes verkopen. „Hun advies is om de borstelkop elke drie maanden te verwisselen. Technisch gezien geldt: als de borstelharen intact zijn, dan blijft de borstel effectief, ook na drie maanden. Wel is de levensduur afhankelijk van hoe je poetst”, zegt hoogleraar Slot.
Hoe verschillend dat kan zijn, liet een onderzoek zien waarbij mensen elke drie maanden een nieuwe tandenborstel kregen. „Sommige zagen er na drie maanden nog keurig uit, andere zagen eruit alsof iemand ook de badkamervloer ermee had gepoetst.”
Borstels waarbij de haren niet meer in lijn staan met de basis, en alle kanten op springen als een soort fontein, zijn minder effectief. Dan is het tijd om de borstel te vervangen, zegt Slot. „Maar als dat bij jou al gebeurt na een maand gebruik, dan is het eerder van belang dat je je poetsgewoonte aanpast.” Minder hard tekeer gaan met de tandenborstel is dan een goed idee.
13Laat social media je niet verleiden tot oil pulling of houtskoolpoeder
Een lepel olie nemen en dat door je tanden persen: op sociale media belooft oil pulling te zorgen voor een prachtig gebit. Als je het goedje uitspuugt na twintig minuten ziet het er heel anders uit. Maar dat zijn geen schadelijke stoffen zoals wordt beweerd, zegt Slot, maar simpelweg een mengsel van speeksel en olie. „Hetzelfde principe als een vinaigrette voor je salade.” Oil pulling kan geen kwaad, maar een tandenborstel is vele malen effectiever, volgens de hoogleraar.
Ook houtskoolpoeder waar je een natte tandenborstel in dipt of tandpasta met houtskool zijn populaire producten voor wittere tanden. En hoewel de tanden witter lijken na gebruik, komt dat vooral door het sterke contrast met de zwarte tandpasta, zegt hoogleraar Slot.
„Het eerste probleem is dat in veel van dit soort producten fluoride ontbreekt. Ten tweede: alle premiummerken tandpasta respecteren de regels wat betreft schuurbaarheid. Houtskooltandpasta is soms veel schurender dan gewone tandpasta.”
14Effectief bleken doe je bij de tandarts, niet de schoonheidssalon
Whitening-pennen, whitening-strips, whitening-crèmes en zelfs whitening-lampen: het lijkt een marketing-toverwoord. Op de vraag of het werkt, antwoordt tandarts Erik-Jan Muts, expert op het gebied van esthetische tandheelkunde, vastbesloten: „Nee.”
Het lange antwoord: alleen tandartsen mogen volgens Europese regelgeving bleken met de optimale hoeveelheid van de werkzame stof, maximaal 6 procent waterstofperoxide. Deze hoeveelheid kan je tanden tijdelijk wat gevoeliger maken, maar richt geen blijvende schade aan mits het goed wordt aangebracht. In producten bij de drogisterij of behandelingen bij een bleeksalon mag gewerkt worden met slechts 0,1 procent waterstofperoxide. „Dat is zo’n laag percentage, dat gaat niks uithalen.”
De enige reden waarom je tanden witter lijken na een bezoekje aan de schoonheidssalon, is omdat je een uur met je mond open hebt gelegen. Dit droogt de mond ontzettend uit, zeker als er ook nog een lamp op wordt gezet. En droge tanden ogen witter, maar dat effect is na een paar uur, hooguit een dag, weer voorbij. Als je echt wittere tanden wilt, moet je dus naar de tandarts.
15Koester je speeksel, kauw op een appel
„Speeksel is een prachtige, ontzettend veelzijdige vloeistof,” zegt speekseldeskundige Laine, „en een essentieel onderdeel van mondgezondheid”.
Een gezonde mond produceert elke dag een halve tot anderhalve liter speeksel. Het spoelt en beschermt de mond en neutraliseert vieze geurtjes. „Zonder speeksel gaat eten, praten en slikken moeizamer. Je krijgt makkelijker infecties, gaatjes, slijtage, omdat het moeilijker is om de mond schoon te houden, want speeksel reinigt ook.”
Hoe zorg je goed voor je speeksel? „Chronische stress verminderen en voldoende vocht drinken, zeker 1,5 liter water per dag. En natuurlijk stimuleren op de natuurlijke manier: goed kauwen. Het liefst op eten met structuur en smaak. Een appel stimuleert je speekselproductie bijvoorbeeld veel beter dan zacht, flauw voedsel.”
Ook kauwen op een kauwgumpje – zonder suiker, uiteraard – zorgt volgens Laine voor een gezonde boost van de speekselproductie.
16Skip de kunstnagels
Het aantal mensen met een acrylatenallergie is toegenomen door de populariteit van gel- en acrylnagels. Dat is niet alleen een probleem als je een pacemaker of een kunstheup nodig hebt, maar ook voor je gebit: een allergie is levenslang en betekent dat het lichaam de meeste tandvullingen of kunstgebitten niet kan verdragen.
„Ik heb nu weer een patiënt, een ontzettend jong meisje, die een allergische reactie heeft gekregen”, zegt tandarts Caroline van Houtem. „Ik kan amper iets in haar mond doen.” Haar advies: ouderwetse nagellak gebruiken.