De Zuid-Koreaanse kunstenaar Haegue Yang toont de schoonheid van dansende luxaflex en droogrekken

Posted on April 14, 2025 by admin

Wanneer de koning erachter komt dat zijn dochter verliefd is op de fluitspelende herder, is hij woedend. Een prinses moet niet beneden haar stand trouwen. In plaats van met een alternatief te komen voor de herder besluit hij beiden weg te sturen naar de uiteinden van het universum. De twee huilen zich suf, er ontstaan rivieren en één keer per jaar komen de vogels samen om een brug te vormen zodat de twee geliefden elkaar een dag kunnen zien.

Dit Koreaanse volksverhaal inspireerde componist Isang Yun (1917-1995) in 1977 tot een dubbelconcert voor harp (de prinses) en hobo (de herder). Tien jaar eerder was Yun door de Zuid-Koreaanse regering opgepakt en beschuldigd van spionage voor Noord-Korea. Hij werd gemarteld en na twee jaar vrijgelaten, hij emigreerde naar Duitsland om zijn vaderland nooit meer terug te zien. Zijn dubbelconcert stond voor Yun symbool voor het streven de twee schiereilanden te herenigen en in vrede te laten samenleven. Een onmogelijke missie.

Bijna vijftig jaar later vult de Zuid-Koreaanse kunstenaar Haegue Yang het verhaal aan met haar Star-Crossed Rendezvous after Yun (2024). Yang, die eveneens deels in Duitsland woont, gaf niet alleen vorm aan de vogels, de huilende prinses en herder, maar vatte ook Yuns leven samen door met een schitterende choreografie van licht te komen die door verschillende luxaflexen heen schijnt. Het idee is eenvoudig, maar door de dans van licht maakt dit werk de meeste impact op de expositie Leap Year, die nu te zien is in de Kunsthal in Rotterdam, op een overzichtstentoonstelling van de kunst die ze de afgelopen dertig jaar maakte.

Haegue Yang, ‘Star-Crossed Rendezvous after Yun’, (2024).

Foto Hayward Gallery

„Ik geloof dat men uit vervreemding de kracht kan halen om te sympathiseren met anderen”, is een uitspraak van Haegue Yang (Seoul, 1971), sinds eind jaren negentig een graag geziene kunstenaar in musea wereldwijd. Op de vele exposities en de Biënnales waar haar werk getoond is – onder andere in Venetië (2009) – wordt die uitspraak uitgebeeld in haar werk. Alledaagse voorwerpen worden uit hun context gehaald, metalen belletjes rinkelen voor wie erdoorheen loopt, ze verdiept zich in levens van onder meer Europese schrijvers, Koreaanse volksverhalen, vrijheidsstrijders en wereldwijde tradities. Waar vervreemding als zwaar thema geïnterpreteerd zou kunnen worden, kiest Yang doorgaans voor lichtheid en dans.

Die lichtheid is er niet alleen letterlijk – met het spel met lichten die door luxaflex schijnen of lampen die aan droogrekken hangen – maar ook in de figuren die ze uitknipt in bijvoorbeeld Mesmerinzing Mesh (2021 – heden), waar ze met collages van moerbeibladpapier werelden en fraaie figuren schiep, of in de beesten van rotan. Doordat ze zo’n breed arsenaal aan onderwerpen en materialen hanteert, zijn er veel pogingen gedaan een etiket op haar werk te plakken. Het werd in kaders van migratie of feminisme gedrukt, maar Yang is niet iemand op wie je een etiket kunt plakken. De typering ‘Globetrotting artist of the everyday object’, die het Britse kunsttijdschrift Art Review op haar plakte – ze stond enkele keren in zo’n jaarlijkse top 100 van belangrijkste kunstenaars – vat haar werk perfect samen.

Haegue Yang, ‘Storage Piece’, (2004).

Foto Lawrence O’Hana Gallery

Droogrekken

Neem het onderwerp thuis zijn, migratie en ontheemding. Yang behandelt die door droogrekken op elkaar te plaatsen met lichten en elektriciteitsdraden eraan te hangen. Of, zoals in een van haar bekendste werken Storage Piece (2004), door kratten, dozen en tassen op pallets te plaatsen waarmee ze haar eigen ‘globetrotting’ tot één ruimte terugbrengt. In de Kunsthal klinken bij die installatie uit speakers teksten over migratie, voorgelezen door de Rotterdamse kunstenaar Pris Roos.

Het hele idee van thuis, dat je al dan niet hebt, voedt het idee dat mensen en dingen snel ‘misplaatst’ kunnen zijn: want niets en niemand staat altijd op de juiste plek. De luxaflex komt uit haar eigen appartement, van de droogrekken maakte ze voor het eerst een installatie toen ze een expositie inrichtte in het verlaten huis van haar grootouders. De rotanbeesten die ze maakt op basis van oude verhalen – zoals die van een Japans wezen dat niets liever dan een draak die kan vliegen wil zijn – tonen hoe alles en iedereen zich telkens aanpast aan tijd en omgeving.

Haegue Yang, ‘Non-Indépliables, nues’, (2010/2020).

Foto Nick Ash

Dat besef komt schitterend samen in enkele verhalen van moeder en dochter in Bathroom Contemplation (2000), waarin de moeder uit Zuid-Korea op bezoek is bij haar dochter in Berlijn. Ze vertellen elkaar verhalen, maar de afstand in de verschillende werelden is moeilijk te overbruggen. Zelfs alledaagse dingen zijn te verschillend, zoals een afvoerputje in de vloer van een badkamer. Moeder Yang wil haar dochter helpen door de badkamer schoon te maken, maar snapt niet dat er geen afvoerput is, waarna de hele boel overstroomt. Woede over zoveel Europese domheid door geen afvoerput in de vloer van je badkamer te hebben, wordt afgewisseld met schaamte dat ze niet gezien heeft dat zo’n putje hier niet zat.

Na tien dagen beseft ze dat ze wel erg kwaad is geweest over de domheid van de Duitsers, maar dat het nu wel klaar is, en de vraag komt op of ze wellicht te ver is gegaan in haar geklaag en woede over de Duitsers. Ondanks dat besef en de terugkeer van de rust, blijft de vraag knagen: „Wat zou de reden toch zijn om geen afvoerputje te hebben?”

Mensen die boodschappen doen, bidden, zingen, spelen, of gewoon zijn – dit is het Amsterdam dat Rembrandt op straat tegenkwam

admin
April 23, 2025
0

Wat een weelde. Op de tentoonstelling van The Leiden Collection in het H’art Museum in Amsterdam zijn meteen een paar Rembrandts te zien, onder meer een heel kleine, van een oude man, geschilderd in 1633, en een ovale van een jong meisje met een goudomrande mantel uit 1632. En dat zijn er nog maar 2 van de in totaal 18 werken, en naast die 18 van Rembrandt zijn er nog 57 werken te zien uit de zeventiende eeuw, 75 in totaal dus, in het jaar dat Amsterdam 750 jaar bestaat.

Ter vergelijking: het Rijksmuseum bezit 22 schilderijen van de meester, van wie er ongeveer 300 bekend zijn. En dan is er ook nog, aan het eind van de tentoonstelling, een Vermeer, de laatste in een particuliere collectie, een schilderij van een vrouw aan een virginaal. Begeleid door muziek die zij had kunnen horen en maken, loop je de tentoonstelling weer uit.

Het is niet de eerste keer dat werk uit deze grootse particuliere collectie, die uit ongeveer 250 werken bestaat en pas sinds 2003 bij elkaar wordt gebracht door de Frans-Amerikaanse miljardairs Thomas Kaplan en Daphne Recanati Kaplan, in dit museum te zien is. Sinds 2017 beschouwen ze de collectie als een ‘uitleenbibliotheek’. In 2023 was in het museum aan de Amstel, toen nog Hermitage Amsterdam geheten, de expositie Rembrandt en tijdgenoten. Historiestukken uit The Leiden Collection. Toen waren voor een groot deel andere schilderijen te zien, omdat nu de focus niet op historiestukken ligt, maar op Amsterdam, op mensen die Rembrandt in de stad tegenkwam of tegen had kunnen komen, al zijn er ook wat uitstapjes naar andere steden en andere onderwerpen.

Gerrit Dou: Kat in een ateliervenster (olieverf op paneel, 34 × 26.9 cm)

Rembrandt: Minerva in haar studeervertrek (olieverf op doek, 138 ×116,5 cm)

Rembrandt: Zittende oude vrouw met gevouwen handen (olieverf op doek, 77,5×64,8 cm)

Foto’s The Leiden Gallery

Dode haring

Vierhonderd jaar na Rembrandt, die in 1606 of 1607 in Leiden geboren werd (vandaar de naam van de collectie) en omstreeks 1630 verhuisde naar Amsterdam, kunnen we iets zien van wat hij en zijn medeschilders zagen, op straat, op een markt of in een huis aan een gracht. Van Gerard Dou ligt er een kat in een raamkozijn, die de schilder die achter haar in zijn atelier bezig is volledig in de schaduw stelt. Maar naast een dode haring en nog wat dieren zien we vooral mensen, mensen die bidden, mensen die boodschappen doen, een ganzenveer scherpen, een brief lezen of schrijven, kaart spelen, zingen, muziek maken, of gewoon zijn, zoals dat meisje met de vlassige, rossige haren en de goudomrande mantel. En naar al die mensen in de stad staan mensen te kijken, ook velen, nog meer, want dit is een heel druk bezochte tentoonstelling. De Poolse schrijver Olga Tokarczuk zei vorig jaar in Den Haag, geciteerd door Niña Weijers in De Groene Amsterdammer: „Kun je je voorstellen dat er zo’n zestig miljard mensen aan ons zijn voorafgegaan op aarde? Zestig miljard individuele, denkende, spirituele wezens die, op hun eigen manier, leefden in allerhande klimatologische, geografische en historische omstandigheden. Wij zijn hun afstammelingen.” De informatiebordjes op de tentoonstelling onthullen vaak iets van die omstandigheden: brieven schrijven werd bijvoorbeeld populair omdat de posterijen verbeterden.

De schilderijen tonen vaak geen portretten van de mensen, wier namen soms vergeten zijn, maar tronies, gezichten die Rembrandt schilderde naar het leven, uit de geest of ‘van onthoud’. Wat zal het meisje met de mantel zijn?

Rembrandt: **Borststuk van een jonge vrouw** (olieverf op doek, 59×44 cm)

Niet mooi

Er is iets geks met de vrouwen van Rembrandt en de zijnen; ze zijn vaak niet zo verleidelijk, in ieder geval niet mooi volgens de huidige standaard. Het maakt eigenlijk niet uit of het tronies zijn, portretten of godinnen, zoals de godin Minerva, in 1635 door Rembrandt afgebeeld in haar studeervertrek en nu aan de Amstel te zien.

Waarom zou Rembrandt dit zo doen? Maakt het de geschilderden levensechter? Is het een strijd tussen de kunstenaar en het leven? Er moeten ook in de zeventiende eeuw mooie vrouwen hebben bestaan, en die moet Rembrandt toch ook tegengekomen zijn. Dat onverleidelijke hebben meer geschilderde vrouwen uit de zeventiende eeuw, ook op de hier getoonde Vermeer. Ook hier is schoonheid van de afbeelding prominenter dan van de vrouw. Vooral haar gele omslagdoek vangt het licht, niet haar gezicht.

Het is een verademing, gewend als we nu zijn vrouwen vooral afgebeeld te zien om hun uiterlijk. Of zou het schoonheidsideaal in de zeventiende eeuw zo anders zijn geweest dan nu dat ik het, vier eeuwen later, niet meer kan herkennen? Hebben fotografie en filters de blik zo veranderd? Of mag je de schoonheid van een schilderij niet vergelijken met de schoonheid van een gezicht?

Volgens Thomas Kaplan, de eigenaar van The Leiden Collection, is schoonheid waarheid. In de inleiding van de catalogus schrijft hij over de verlossende kracht van schoonheid en dat Rembrandt „de spiritualiteit van schoonheid” symboliseert. Misschien heeft hij gelijk.

Zaaloverzicht van de tentoonstelling Van Rembrandt tot Vermeer in het H’art Museum in Amsterdam.

Foto’s Aad Hoogendoorn

Natuurlijk is er niks subtiel, toch is de wervelende Las Vegas-show van Usher onweerstaanbaar

admin
April 23, 2025
0

De enorme catwalk heeft er vast wat van afgesnoept, maar in principe passen er 17.000 bezoekers in de Ziggo Dome. Doe dat keer vijf en je komt op meer bezoekers uit dan er in een uitverkochte Johan Cruijff Arena passen. En dat terwijl hij in 2015 dezelfde zaal slechts een keer vulde. Er is blijkbaar iets veranderd in de tussentijd. Er was vorig jaar nog een verrassend sterk album, maar dat was geen blockbuster die miljoenen keren over de toonbank ging zoals in zijn gloriejaren. Het is vooral gaan gonzen door de honderd shows die hij de laatste jaren in Las Vegas gaf en de vermakelijke Superbowl-halftimeshow in 2024.

De hele Vegas-trukendoos wordt opengetrokken in Amsterdam. Usher staat nog maar net op het podium, omringd door dansers, of hij maakt een handstand. Schijnbaar zonder reden. Zo lijkt hij telkens op zoek naar een overtreffende trap. Als de zaal begint te kolken wanneer hij in zijn kruis grijpt, overtreft hij het door die hand nog even echt in zijn broek te steken. Na de handstand? Een blokje rolschaatsen natuurlijk. Usher in glitterpak soepel zwierend en croonend over de catwalk, terwijl zijn dansers op wieltjes halsbrekende toeren uithalen.

Later duikt hij met wat paaldanseressen op achter in de zaal, terwijl het briefgeld regent. Of loopt hij met een bakje kersen door het publiek, om uiteindelijk een fan een vrucht te voeren op het podium. En dan heeft hij nog niet eens zijn shirt uitgetrokken. Want de zanger mag dan wel 46 zijn, zijn imposant getrainde lijf is nog altijd een belangrijk onderdeel van zijn sterrenstatus, blijkt uit het massale gejoel uit de zaal als hij zijn borstkas en schouderpartij ontbloot.

AI-kloonverhaaltje

Voor deze Past, Present, Future wereldtournee heeft Usher goed opgelet wat Taylor Swift bij haar laatste tournee deed. Zij deelde daar haar catalogus op in era’s, hij heeft een mal AI-kloonverhaaltje door zijn concert geweven om alle periodes uit zijn ruim dertig-jarige carrière langs te laten komen. Van kindster tot nu, switchend tussen zijn verschillende imago’s als verleider, ideale echtgenoot en charmante vreemdganger. Telkens weer laadt een computer oude herinneringen, om een andere rits hits te kunnen knallen.

Uiteraard crasht het systeem door een energiepiek als zijn grootste hit ‘Yeah’ vroeg op de avond al wordt ingezet, die moet bewaard worden voor de finale. Slim. Er zijn zelfs wat oude beelden bewerkt, om een piepjonge Usher te laten zeggen dat hij er altijd al van gedroomd heeft om in Amsterdam te spelen. Geen scifi-verhaal waar Philip K. Dick jaloers op zou zijn geweest, wel een vermakelijk haakje.

Ook zonder die dunne verhaallijn rond klonen en AI, valt op hoe verbazingwekkend houdbaar zijn muziek en hijzelf blijken. Zijn zacht zalvende stem heeft nog steeds een enorm bereik. Vaste waarde zijn de broeierige seks-jams, waar in glijerige R&B geen detail onbezongen blijft. Slim ook hoe er een flinke bups blazers, achtergrondzangers en andere muzikanten net niet helemaal verstopt aan de rand van het podium staan, om de gelikte R&B van rond het millennium wat meer spierballen te geven. Tijdens een blok hits uit de periode dat Usher de hitlijsten en feestcafés domineerde met meer plastic EDM-pop, mixt een dj achter in de zaal de nummers snel in elkaar over. Op die momenten voelt het opeens als een clubnacht.

Niet dat er niks aan te merken is. Bij vlagen zingt Usher alleen de uithalen voluit en laat hij zijn back-upzangers de rest opknappen. Als ‘Yeah’ eindelijk voluit gespeeld wordt, blijkt dat lang niet zo dynamisch als de rest van de set. Ook had de show best gekund zonder het oude nummer met P. Diddy, die de laatste jaren vooral bekend is door vreselijke misbruikgetuigenissen. Maar uiteindelijk zijn het de tijdloze hits en de schaamteloos kitscherige glamour die het een onweerstaanbare avond maken.

Kun je ontsnappen aan tijdstress? Ja, maar niet dankzij TikTok-adviezen

admin
April 23, 2025
0

Eén zegen biedt het Design Museum: je hoort ze niet tikken. In de enorme zaal waar de tentoonstelling Alle tijd van de wereld staat opgesteld, word je compleet omringd door staande klokken, pendules, en vitrines met horloges. Maar tikken, dat doen ze niet. Al is het een schrale troost. Immers, we houden toch wel de tijd bij, hebben haast, planningen. De klok, kortom, is een terreur. Daarover gaat deze tentoonstelling, of eigenlijk: over de vormgeving van tijd. Hoe is die ontstaan? En, is er iets aan te doen?

Het begon vooral in de 13de eeuw, vertelt de tentoonstelling. Boeren hadden genoeg aan de stand van de zon, maar kloosterlingen moesten op vaste tijden bidden. Het eerste uurmechaniek werd toen vermoedelijk voor kloosters ontwikkeld, en werd vanaf de 16de eeuw steeds meer verfijnd. Klokken werden pronkstukken, waarvan de tentoonstellingsmakers een flinke variatie verzamelden. Als toonbeeld van innovatie werden uurwerken middelen voor diplomatie (cadeautjes) en later kwamen ze in huis. Een statige slingerklok uit 1750 is zo’n familiestuk, dat van generatie op generatie werd doorgegeven: symbolen van goede smaak en wetenschappelijke interesse.

Mis ging het pas in de 19de eeuw. Door de industrialisatie werden straffe dagindelingen opgelegd (dat vertelt de expositie helaas niet) terwijl intussen nog geen klok gelijk liep. Elk dorp kon een eigen tijdzone hebben. Dat werd een probleem bij het treinverkeer. In Engeland gingen conducteurs vaak met elkaar overleggen waarbij het compromis bepaalde of een aansluitende trein vertrok. In 1847 werd de tijd gelijkgetrokken en uiteindelijk werden wereldwijde tijdzones uitgerold: niet om de mens te dienen, maar een mondiale economie. Zo ontstond de terreur. En die werd alleen maar erger.

In de 19de eeuw kwam de stempel- of fabrieksklok, waarmee fabrieksarbeiders hun werknemerskaart afstempelden (de Bundyklok). In de 20ste eeuw kwamen steeds meer klokken, horloges, analoog, digitaal, programmeerbaar: geen seconde kon nog ongezien ontsnappen. Droevig is de kantoorklok van de PTT uit de jaren zestig, waar de minuten niet in 60 seconden maar in 100 tijdseenheden zijn opgedeeld: om de productiviteit van werknemers nóg meer te verhogen.

Door de kernbommen in 1945 groeide het besef dat het leven op de wereld wel gauw voorbij zou zijn, waarop het Bulletin of Atomic Scientists vanaf 1947 de Doomsday Clock ging bijhouden. Het aantal minuten voor middernacht geeft aan hoe dichtbij de catastrofe ongeveer is – momenteel nog 89 seconden. Het dient dus om ons bang te maken. Dat waren we al. Ook zijn er ontwerpen voor ons individuele einde-der-tijden: de Shortlife Clock van Dries Depoorter uit 2020 laat op basis van statistieken alvast zien hoeveel tijd van je leven verstreken is. Oftewel: dat schiet op.

Verschillende soorten klokken op de tentoonstelling ‘Alle tijd van de wereld’.

<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="Een skeletklok met decimale wijzerplaat uit ca. 1793-1795.

” data-figure-id=”0″ data-variant=”row” readability=”2″><img alt data-description="Een skeletklok met decimale wijzerplaat uit ca. 1793-1795.

” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-1.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/23130539/data131198684-52eb6a.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-10.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-8.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-9.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-10.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-11.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/psgdyn83u_4gB8YbjZkXoYStdr4=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/23130539/data131198684-52eb6a.jpg 1920w”>

Een skeletklok met decimale wijzerplaat uit ca. 1793-1795.

<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="De ‘Watch’ van Gijs Bakker, geproduceerd door HEMA in 1996.

Collectie Design Museum Den Bosch

” data-figure-id=”1″ data-variant=”row” readability=”2″><img alt data-description="De ‘Watch’ van Gijs Bakker, geproduceerd door HEMA in 1996.

Collectie Design Museum Den Bosch

” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-2.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/23130541/data131198667-968d44.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-14.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-12.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-13.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-14.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/04/kun-je-ontsnappen-aan-tijdstress-ja-maar-niet-dankzij-tiktok-adviezen-15.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/XU0GdtsJ_2iRh6jj5Al_jomE5P0=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/04/23130541/data131198667-968d44.jpg 1920w”>

De ‘Watch’ van Gijs Bakker, geproduceerd door HEMA in 1996.

Collectie Design Museum Den Bosch

Valse Rolex

Sinds tijd enkel nog arbeidstijd werd, een quotum om te halen, moet vrije tijd ook goed besteed worden. Waardoor mensen met terminale ziektes de stress ervaren dat ze hun resterende tijd zinvol moeten besteden. Want dat leren we. De 20ste eeuw maakte van tijd een politiemacht en wat de tentoonstelling niet vertelt, is hoe de 21ste-eeuwse aandachtseconomie dit verergert: die smeert ons geen spullen aan, maar rooft via sociale media onze schaarse tijd.

Wel is er een scherm waarop tiktokkers snelle tips geven voor time management – maak vooral to-do-lists, en draag elke dag dezelfde kleren. Hangt dit er als ironisch statement? Waarschijnlijk. Maar daar stelt de expositie niet iets anders tegenover. Het abstracte tapijt van Susan Morris uit 2014 wil ons aanmoedigen om na te denken over de rol van tijd in ons leven – dat werkt niet.

Uiteindelijk is de expositie dusdanig met uurwerken gevuld dat ze niet ontsnapt aan de slaafsheid van de technologie die ze bekritiseert. Wat boeit het om een valse Rolex te zien, of een duur horloge dat Elizabeth Taylor droeg? Er zijn geen anti-klokken, geen tijdverruimende dyslectische opstartsystemen – niet dat die bestaan, maar wat zou zoiets fijn zijn.

Hoe tijd los kan staan van een wijzerplaat, vertelt filosoof Joke Hermsen, genoemd in een zaaltekst, in haar essays over tijd. Zij ziet ontsnappingsmogelijkheden in de muziek en literatuur. Componist Simeon ten Holt pleit met zijn repetitieve muziek voor vrijheid: elk stuk kan kort of lang duren, niets staat vast. Zulke muziek kan de luisteraar ontvankelijk maken voor tijd als ‘duur’, waarin een ervaring alle ruimte voor een eigen tijdsverloop heeft.

En in literatuur lopen tijden altijd door elkaar. Bij Marcel Proust is een uur niet een uur, maar een vat gevuld met geuren, geluiden, voornemens. Dat gaat tegen het klokregime in, naar een tijd die essentiëler is dan de begrippen toekomst of verleden.

Misschien had het museum meer beeldende kunst moeten opzoeken. Immersieve installatiekunst, die het heden uitbreidt via stilte en eeuwigheid. Denk aan The Clock van Christian Marclay, die 24 uur lang real time Hollywoodfilmscènes vertoont van uurwerken: je raakt betoverd, gevangen in het heden, waarvan elke seconde in dit kunstwerk intensief wordt opgerekt.

Al bieden de klokken van Maarten Baas in de tentoonstelling ook zoiets. Eén ervan draait in een apart zaaltje: van bovenaf zijn twee straatvegers gefilmd die twee wijzers, opgebouwd uit puin, telkens iets naar voren vegen. Je zit er compleet in het heden, in alle rust. Hoewel je ergens wel beter weet. Immers, je ziet de seconden verstrijken. De klok tikt door.

Droogrekken

Related Posts

Mensen die boodschappen doen, bidden, zingen, spelen, of gewoon zijn – dit is het Amsterdam dat Rembrandt op straat tegenkwam

Dode haring

Niet mooi

Natuurlijk is er niks subtiel, toch is de wervelende Las Vegas-show van Usher onweerstaanbaar

AI-kloonverhaaltje

Kun je ontsnappen aan tijdstress? Ja, maar niet dankzij TikTok-adviezen

Valse Rolex