‘Ratten zo groot als katten’ in Birmingham nu het vuilnis op straat blijft liggen

Kwon Han-kyul (33) en zijn vriendin Lee Eun-ji (26) zitten achter de eerste van vele halve liters bier deze vrijdagavond in alternatief café Seendosi, maar dat baart ze geen enkele zorgen. „We hebben net antikatergelei ingenomen”, lacht Lee. „Nu voel ik me onoverwinnelijk, alsof ik alle drank van de wereld aankan”, zegt Kwon. Of die superkrachten betekenen of hij dan ook nog met Lee naar een dubstepclub in uitgaanswijk Hongdae wil, daarover is hij nog niet uit.

Pardon, antikatergelei? In Nederland mogen ‘katerkuren’ in de vorm van gelei, drankjes of pillen onbekend zijn, in Zuid-Korea kent iedereen ze. Merken als Condition, Morning Care of Dawn 808 beloven een kater te voorkomen of versneld te genezen. Dat doen ze met onder meer ingrediënten uit de traditionele Koreaanse geneeskunde – zoals van de oosterse rozijnboom (hovenia dulcis) of de nashipeer (pyrus pyrifolia) – die de gifstoffen zouden afbreken die je lever afgeeft, en het lome katergevoel zouden afremmen. Sommige mensen nemen ze vóór het pimpelen, anderen erna, velen allebei. Twintigers en dertigers gaan doorgaans voor kuren in de vorm van pillen, gelei of snoepachtige substanties, terwijl veertigplussers veelal de wat duurdere antikaterdrankjes prefereren. In 2023 was de katerkuurmarkt goed voor 347,3 miljard won, omgerekend 218,7 miljoen euro.

Statistieken over drankgebruik laten zien waar dat vandaan komt: in 2024 consumeerden Zuid-Koreanen zo’n per persoon 8,2 liter pure alcohol, weliswaar minder dan Nederlanders met 8,7 liter, maar veel voor een Aziatisch land. Dat zegt niet alles: Zuid-Koreanen drinken meer sterke drank dan ieder ander land ter wereld (zelfs anderhalf keer zoveel als nummer twee, Rusland) en kennen het hoogste percentage alcoholisten. Iedere avond werken zo’n zes miljoen Zuid-Koreanen maar liefst negen miljoen flessen soju weg, een rijstdrank van rond de 13 procent alcohol, die voor bodemprijzen te krijgen is in iedere buurtsuper en eettent. De helft van de Zuid-Koreanen die drinken zeggen dat ze dit mede doen om stress te verzachten. Omdat zo veel Zuid-Koreanen met de auto naar de restaurants of bars komen waar flink wordt ingenomen, is er zelfs een speciale ‘taxiservice’ die je in je eigen auto weer naar huis brengt.

Drinken met de baas

Een belangrijke rol is weggelegd voor de met alcohol doordrenkte cultuur van ‘hoesik’. Dat betekent letterlijk ‘samen dineren’ met collega’s, maar komt in de praktijk neer op een drankfestijn – doorgaans met bier en shotjes soju. Dit gaat gepaard met een dwingende etiquette: drank weigeren wordt vaak gezien als onbeleefd en als een leidinggevende ‘one shot!’ roept, wordt iedereen geacht een glaasje soju achterover te slaan.

Ik heb het gevoel dat de kater korter duurt, ik ben sneller weer in vorm

Deelname aan hoesik is formeel niet verplicht, maar bij veel bedrijven is de druk van de chef zó groot dat weigeren eigenlijk geen optie is – en zelfs gevolgen kan hebben voor je promotiemogelijkheden. Overheidscampagnes om de drankinname na werktijd te verminderen, leverden weinig op. Een klein lichtpuntje: sinds de coronapandemie is de hoesik vaak vroeger afgelopen en onder jongere werknemers ontstaat een beweging om hier helemaal niet meer aan deel te nemen. Zij bepalen liever zelf hoe ze hun tijd na werk invullen.

Maar werken de katerkuren ook echt? „Ik denk het wel, maar ik ga er ook meer door drinken dan anders, waardoor de kater uiteindelijk net zo erg is”, zegt Kim (44) tijdens een middagwandeling van zijn baan in de maakindustrie. „Bij een hoesik heb ik het wel echt nodig, want dan ontkom ik niet aan veel drinken.”

De boomlange toneelspeler Park Keun-su (28) herkent dit wel. „De chef schenkt me tijdens hoesik vaak drank bij, dan is het onmogelijk om te weigeren.” Hij neemt de antikaterdrankjes zowel voor het drinken als de ochtend erna. „Ik heb het gevoel dat de kater korter duurt, ik ben sneller weer in vorm.”

Dat de hoesik-cultuur milder is geworden na de pandemie vindt hij prima. „Daarvoor kwam er meer drank en minder slaap bij kijken, een slechte combinatie.”

Placebo-effect

Of de middeltjes echt werken, vraagt ook de Zuid-Koreaanse voedsel- en warenautoriteit zich al langer af. Sinds dit jaar mogen fabrikanten alleen de term ‘katerkuur’ hanteren als zij dit met wetenschappelijk bewijs kunnen boekstaven. Zo weten consumenten of ze een echt wondermiddel in handen hebben en niet alleen water of gelei met een gek smaakje.

Nu mag nog maar 22 procent van de geregistreerde middelen zich katerkuur noemen – en zelfs die moeten nog met definitief bewijs komen. Wetenschappers van King’s College London en het Maudsley NHS Foundation Trust vonden in vakblad Addiction geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat de door hen onderzochte katerkuren werken. De onderzoekers wijzen erop dat ze maar beperkte proeven konden doen en meer onderzoek nodig is (precies het punt van de Zuid-Koreaanse voedsel- en warenautoriteit), maar ze verwachten hier niet veel van. „Op dit moment is de beste manier om een kater te voorkomen om geen of weinig alcohol te drinken”, aldus hoofdonderzoeker Emmert Roberts.

Kwon zit er niet mee. „Misschien is het wel een placebo-effect, dan kan het alsnog geen kwaad”, zegt hij nonchalant.

Delen

Mail de redactie

Ondanks de verwoesting is nog steeds te zien hoe mooi het huis, gebouwd in oude Arabische bouwstijl, moet zijn geweest. Nu ligt de veranda vol puin, de tweede verdieping is ingestort, en alle ramen zijn verdwenen. Aan de zijkant steken muren uit van wat ‘veilige kamers’ hadden moeten zijn.

Hier woonde de familie Khatib: vader, moeder en drie dochters, die net waren teruggekeerd van een vakantie in Italië. Het was zaterdagavond rond 23.30 uur toen een Iraanse raket insloeg, direct op hun huis in Tamra, een Palestijns dorp van circa 37.000 inwoners in het noorden van Israël, dicht bij Haifa.

Manar Khatib (45, docente), dochter Shada (20, rechtenstudent) en Hala (13, middelbare scholier) waren op slag dood. Na het luchtalarm waren ze naar de veilige kamer – die bestaat uit versterkte muren – op de tweede verdieping gevlucht. Een familielid bevond zich in de andere veilige kamer, een verdieping lager, en werd eveneens gedood. Vader Raja (advocaat), die buitenshuis was, en de middelste dochter Razan (17), overleefden de inslag.

Ziekenhuis

In veel Palestijnse dorpen en steden in Israël zijn, in tegenstelling tot elders in het land, nauwelijks publieke schuilkelders. Nu Iran de tegenaanval heeft ingezet op Israël is de Palestijnse bevolking opnieuw extra kwetsbaar voor inslagen. In Israël zijn ‘veilige kamers’ van gewapend beton verplicht in nieuwe gebouwen sinds de jaren negentig. Ze bieden doorgaans minder bescherming dan publieke schuilkelders, maar zijn sneller bereikbaar. Maar er zijn te weinig ‘veilige kamers’ van gewapend beton voor Palestijnen.

In de straat van het getroffen huis van de Khatibs is door de kracht van de explosie geen woning met ramen meer over. Vanuit de huizen kijken inwoners door open gaten naar buiten. Ook de woning van Muhid Yassin (63), een gepensioneerde sportleraar, en zijn vrouw Suad (61), die een website runt voor jonge moeders, is zwaar beschadigd. Waar op hun oprit enkele dagen geleden nog plantenbakken stonden, liggen nu scherven en staat een verwoeste auto. Ze woonden naast de Khatibs.

Muhid en Suad vluchtten zaterdagavond na het luchtalarm de veilige kamer van hun huis in. „Door het harde geluid en een hevig schudden begrepen we meteen dat er iets aan de hand was. Eerst dachten we nog dat een raket ons huis had geraakt.” Eenmaal buiten ontdekten ze wat er met hun buren gebeurd was. Muhid: „Het is een ramp. We waren meer dan buren. We woonden hier al twintig jaar naast elkaar.”

Muhammad Abulhija (44), die verderop in de straat woont, was aan het bidden in de moskee achter het huis van de familie Khatib, toen de raket insloeg. Hij kreeg puin en glasscherven over zich heen en moest naar het ziekenhuis, maar kon al snel weer naar huis. „Op straat lagen lichaamsdelen door de explosie, het was onvoorstelbaar. Ze waren als familie voor ons. Een hele respectabele en hoogopgeleide familie.”

Juichen

De waarnemend burgemeester van Tamra, Abdulrahim Abuhija, staat tussen buren en vrijwilligers voor het huis van de Khatibs. Hij wijst op de uitstekende muren van de veilige kamers. Deze kamers, legt hij uit, bieden veel minder bescherming dan ondergrondse publieke schuilkelders, waarover veel buurten en gebouwen elders in Israël beschikken.

Maar in Tamra is er niet één zo’n publieke schuilkelder. Ter contrast: in het nabijgelegen Joodse dorp Mitzpe Aviv met ruim 1.100 inwoners zijn er dertien. Abulhija schat dat slechts veertig procent van de huizen in Tamra een veilige kamer heeft. Een voorwaarde daarvoor is dat een huis met een bouwvergunning is gebouwd, maar die worden zelden toegekend aan Palestijnen. De gemeente heeft enkele scholen in Tamra nu ingericht als alternatieve schuilplaatsen voor inwoners.

Op sociale media en op nieuwszenders in Israël ging de afgelopen dagen een filmpje rond – waarvan de bron en locatie van de video door NRC niet kon worden geverifieerd. Daarop is te zien hoe inwoners van Mitzpe Aviv de raketten richting Tamra toejuichen, met het lied „moge je dorp branden”.

„De Arabische gemeenschap heeft sterk te lijden onder de afwezigheid van publieke schuilkelders”, zegt waarnemend burgemeester Abulhija. „Dit is nog een straat met goede huizen. Als de raket op een andere plek was ingeslagen, was de schade nog veel groter geweest. Als er hier in Tamra een raket inslaat, is het in Gods handen.”

‘Alleen Joodse gemeenschappen’

Drie dagen na de inslag is het dorp nog altijd diep in de rouw. Op de begraafplaats, op een heuvel die over het dorp uitkijkt, hebben inwoners zich massaal verzameld voor het afscheid en het gebed. De in het zwart geklede klasgenoten van de gedode Hala (13) dragen gekleurde bloemenkransen, terwijl de stoet met kisten langzaam aan hen voorbijtrekt.

Al sinds de Libanon-oorlog van 2006 had iemand zich moeten inzetten voor schuilkelders

De afgelopen dagen hebben diverse Israëlische politici het dorp bezocht om hun steun te betuigen, waaronder Benny Gantz, voormalig lid van het oorlogskabinet, Yariv Levin, de minister van Justitie, en Moshe Arbel, de minister van Binnenlandse Zaken.

Waarnemend burgemeester Abulhija is sceptisch: „Ze grijpen de gelegenheid aan om hun betrokkenheid en inzet te laten zien. Maar ik wou dat ze ons werkelijk zouden helpen. Wie is er verantwoordelijk voor deze omstandigheden? Al sinds de Libanon-oorlog van 2006 had iemand zich moeten inzetten voor schuilkelders.”

De kwetsbaarheid van Palestijnse dorpen in het noorden van Israël bleek eerder tijdens de oorlog tussen Israël en Hezbollah sinds oktober 2023. Hoewel zij twintig procent van de bevolking uitmaken, was 58 procent van de slachtoffers Palestijns, zo berekende de NGO Sikkuy Aufoq in november 2024.

„Een raket maakt geen onderscheid tussen Joden en Arabieren, de politiek doet dat wel. In Afula en Kiryat Shmona zijn schuilkelders, maar in Nazareth en Tamra niet”, zegt Iman Khatib-Yassin. Ze is lid van de Knesset, het Israëlische parlement, voor de Verenigde Arabische Lijst, en staat eveneens voor het verwoeste huis van de Khatibs.

„Gisteren nam de regering het besluit om publieke schuilkelders uit te breiden, maar alleen voor Joodse gemeenschappen. De Arabische gemeenschap maakt twintig procent van de bevolking uit. Er moet een politieke verandering komen, en er zou in iedere wijk een publieke schuilkelder moeten komen.”

‘Verwaarloosd’

Er is nog een reden voor de kwetsbaarheid van Tamra: volgens Knesset-lid Iman Khatib wordt dit dorp, net als andere Palestijnse dorpen, door het Israëlische leger beschouwd als ‘open gebied’, waar raketten door de luchtafweer Iron Dome worden onderschept, en neervallen.

De afwezigheid van schuilkelders in Palestijnse dorpen staat niet op zichzelf, maar is een voorbeeld van de structurele achterstelling en discriminatie van de Palestijnse bevolking in Israël, benadrukt Khatib-Yassin. Mensenrechtenorganisaties als B’Tselem en Human Rights Watch spreken van een situatie van apartheid, niet alleen in de bezette gebieden, maar ook in Israël zelf.

„Dit beleid gaat tientallen jaren terug, maar is onder deze fascistische en racistische regering versterkt”, zegt Khatib-Yassin. „De Arabische bevolking wordt verwaarloosd, op het gebied van gezondheidszorg, de economie, en het onderwijs. We worden niet erkend door de regering. Voor hen is ons bloed goedkoop.”

Delen

Mail de redactie

Op zaterdag 7 juni gingen 300.000 demonstranten in Rome de straat op, na een oproep van de progressieve oppositie, tegen het oorlogsgeweld in Gaza. De betogers riepen de Italiaanse regering – een trouwe bondgenoot van Israël – ook op de militaire samenwerking met Israël stop te zetten en de Palestijnse staat te erkennen. Ook Gad Lerner, in Italië een bekende schrijver, journalist en tv-persoonlijkheid, sprak de menigte toe. Lerner, die Joods is, zei dat hij zich als zionist omschrijft – „maar dat is niet hetzelfde als een fascist en moordenaar” – en werd om die uitspraak door een enkeling uitgefloten.

Hij maakte ook duidelijk dat deelnemen aan een manifestatie voor Gaza binnen zijn gemeenschap zeker niet bij iedereen in goede aarde valt. „Ze zetten ons weg als verraders. Maar wij voelen de urgentie om Israël te beschermen tegen zichzelf.”

Thuis in Milaan, op de sofa in zijn met boeken en familiefoto’s volgestouwde werkkamer, vertelt de auteur dat hij met Gaza – haat en liefde voor Israël vorig jaar een boek schreef dat hij liever niet wilde schrijven, maar dat door Gaza onvermijdelijk werd. Niet zonder gevolgen. „Als bekende Jood was ik al gewend aan antisemitische beledigingen via de sociale media. Maar ik was erg verbaasd toen de politie me bescherming aanbood, bezorgd dat rechtse Joden mij in elkaar zouden slaan.”

Lerner sloeg het aanbod af. „In de Joodse gemeenschap van Rome vind je gewelddadige extremisten, maar hier in Milaan voel ik mij veilig op straat.” Naast een fysieke dreiging is er ook intimidatie. In februari verscheen in de Italiaanse kranten La Repubblica en Il Manifesto een oproep tot „een einde aan de etnische zuivering”, ondertekend door tweehonderd Italiaanse Joden, onder wie ook Gad Lerner. Het initiatief ontketende in de Joodse gemeenschap een storm van protest. „Ik veeg mijn kont af met die oproep”, reageerde Riccardo Pacifici, oud-voorzitter van de Joodse gemeenschap in Rome, tegenover de Huffington Post.

„De reacties waren heftig”, blikt Lerner terug. „Sommigen vonden dat de rabbijnen ons, de ondertekenaars, moesten excommuniceren en dat we uit de gemeenschap moesten worden gezet. De hoofdrabbijn van Rome en de nationale voorzitter van de Joodse gemeenschap waren het daar gelukkig niet mee eens.”

Ligt kritiek uiten op Israël in Italië enkel moeilijk binnen de Joodse gemeenschap?

„Nee, ook erbuiten, en zeker vlak na 7 oktober. De politiek, maar ook het journalistieke establishment steunden Israël onvoorwaardelijk. Bij de grote landelijke kranten ontbrak elke kritische reflex. Corriere della Sera stuurde zijn reporter met veel Israël-ervaring liever naar Oekraïne, na kritiek van de Joodse gemeenschap in Milaan dat hij ‘te pro-Palestijns’ zou zijn. En La Repubblica had toen Maurizio Molinari als hoofdredacteur, een Romeinse Jood die in Jeruzalem heeft gestudeerd en Benjamin Netanyahu goed kent, en enkele maanden eerder nog breed had geïnterviewd.

„Mijn boek, dat erg kritisch is over Israël en veel werd gelezen, kreeg geen enkele recensie in de grote kranten, en werd doodgezwegen in de publicaties van de Joodse gemeenschap. Tegelijk gingen wekelijks demonstranten de straat op tegen de oorlog. Eerst vooral migranten, later ook universiteitsstudenten. Zoals elders werd dat ‘antisemitisme’ genoemd.”

Premier Giorgia Meloni reisde na 7 oktober als een van de eerste leiders naar Netanyahu. Waarom is deze premier, met uitgerekend wortels in het neofascisme, zo pro-Israël?

„Rechts en extreemrechts willen de boodschap uitsturen dat het fascisme, met de rassenwetten, in het verleden ligt en hun antisemitisme voorbij is. Meloni, maar ook vicepremiers Matteo Salvini en Antonio Tajani gingen op tv verkondigen dat zij de échte vrienden van Israël zijn. De leiders van onze kleine gemeenschap – Italië telt slechts zo’n 30.000 Joden – voelden zich gerustgesteld en beschermd.

Er is bewondering voor de lelijkste kant van Israël

„In Rome en Milaan, waar de meeste Italiaanse Joden wonen, wordt de Joodse gemeenschap geleid door mensen van Libische origine. Zij schromen niet om zich aan de kant van extreemrechts te scharen, net als Netanyahu. Na de Zesdaagse Oorlog in 1967 is een grote groep Joden uit Libië, Libanon en Iran naar Italië geëmigreerd. Zij zijn voor de Arabieren gevlucht, een blijvend trauma. In Italië hadden ze geen moeite om goede relaties aan te gaan met oud-fascisten, vanuit een gebrek aan kennis en desinteresse voor de seculiere en anti-fascistische traditie van de Italiaanse Joden, die een belangrijke rol hadden gespeeld bij de partizanen, het verzet. Voor Italiaanse Joodse families die zich de rassenwetten [ingevoerd in Italië in 1938, veel Joden verloren hun baan en hun bezittingen] nog herinneren, zou een nauwe band met een post-fascist taboe zijn, maar niet voor Walker Meghnagi. De voorzitter van de Joodse gemeenschap in Milaan is een intieme vriend van Ignazio La Russa.”

Deze post-fascistische politicus van Fratelli d’Italia, de grootste Italiaanse regeringspartij, is Senaatsvoorzitter. Hij pochte ooit in een reportage met zijn verzameling borstbeeldjes van Benito Mussolini.

Voelt u zich daarom zelf niet beschermd door de steun van deze regering?

„Het zaad van racisme, etnocentrisme en xenofobie is niet verdwenen uit Fratelli d’Italia. De woordenschat die nu tegen Arabische, Afrikaanse en latino-migranten wordt gebruikt, lijkt sterk op de antisemitische campagne van de vorige eeuw.

„Wat rechts en extreemrechts bewonderen aan Israël, is een land dat zich brutaal gedraagt, en zichzelf opwerpt als het laatste baken van de westerse cultuur die de islam bestrijdt. Een land dat een samenlevingsmodel verdedigt waarin minderheden zich te schikken hebben naar de wil van de meerderheid, en dat exclusief wordt gevormd rondom het Joodse volk. Er is bewondering voor de lelijkste kant.

„Maar zodra Israël voor dit soort politieke leiders een probleem wordt, laten ze Israël weer even snel vallen en grijpen ze terug naar de antisemitische clichés: Joden zijn gewelddadig en wraaklustig, en die wreedheid komt uit het Oude Testament. Dit zijn de minst gewenste vrienden voor de Joodse wereld. Onderbouwde kritiek helpt Israël veel meer vooruit dan kritiekloze steun van deze zogenaamde vrienden.”

‘Remigratie’

Lerner ziet veel overeenstemming tussen extreemrechtse Israëlische ministers als Bezalel Smotrich en Itamar Ben-Gvir, en radicaal-rechtse politici zoals Matteo Salvini van de regeringspartij Lega, maar ook Geert Wilders. Onlangs hielden extreemrechtse Europese jongeren, ook uit Nederland, een bijeenkomst in Gallarate, nabij Milaan, om het over ‘remigratie’ – het idee om migranten massaal weg te sturen – te hebben. Verschillende Lega-politici namen deel.

Maar ook PVV-leider Wilders zei na de Maccabi-rellen dat daders met de dubbele nationaliteit hun Nederlands paspoort moesten verliezen. „Ik schrok van die uitspraak”, zegt Lerner. „Ga je die jongens, die ook Nederlandse burgers zijn, dan uitzetten? Dat idee van ‘remigratie’ slaat wel op een deel van je eigen samenleving.”

Die welwillende Europese houding jegens Israël heeft niet alleen te maken met wroeging over de Holocaust?

„Het zit inderdaad dieper. Rechtse politici vonden het lang best om Netanyahu het vuile werk te laten doen. Want wie weet zwakt hij wel het moslimextremisme af en versterkt hij de controle op de regio, ten nadele van de macht van onder meer Hezbollah, het Syrische regime of Iran. Ook Donald Trump zat op die lijn.

„Het ongenoegen ontstond pas toen Netanyahu het staakt-het-vuren doorbrak, tegen Trumps wil. Daarom neemt ook de regering-Meloni nu een kritischer houding aan, al blijft het erg voorzichtig. Zo stemde Italië tegen een EU-onderzoek dat moet bepalen of Israël zich nog wel houdt aan de mensenrechten en democratische principes, waarop het Associatieverdrag EU-Israël is gebaseerd.”

U bent erg kritisch over Israël, maar weigert van een genocide te spreken. Waarom?

„Ik heb mijn kritiek op Israël snel uitgesproken. Al vormen we een minderheid, heel wat Joodse vrienden dachten er net zo over als ik, maar zwegen. Vanwege de schok die 7 oktober was én de angst om als verraders te worden weggezet.”

Sommigen willen heel graag horen dat wij, Joden, net zoals onze nazistische beulen zijn geworden

De ruk naar rechts in de Italiaanse Joodse gemeenschap heeft niet alleen met de vrij recente immigratie van Arabische Joden te maken, legt Lerner uit. Ondanks de sterke antifascistische traditie die de Italiaanse Joden aan de politieke linkerzijde bond, kwam het in 1982 tot een breuk. Dat jaar vond een Palestijnse terreuraanslag op de Grote Synagoge in Rome plaats. „De aanslag, waarbij een kind omkwam, gebeurde in een klimaat van linkse betogingen vol vijandigheid jegens Israël, dat Libanon was binnengevallen.” Veel Italiaanse Joden voelden zich in de steek gelaten. Voor de keuze gesteld tussen links in Italië en Israël, zouden zij Israël kiezen, zegt Lerner. En dat gevoel leeft vandaag nog door.

„Publieke figuren in Italië als senator Liliana Segre en schrijfster Edith Bruck, allebei Holocaustoverlevers, zijn onder enorme druk gezet om Israël scherp te veroordelen en dit een genocide te noemen. Stel je even voor wat dat doet met twee vrouwen die Auschwitz hebben overleefd. Ik voel ook die druk. Vrijwel de hele familie van mijn vader ligt in de massagraven van Oekraïne. Ik weet wat zo’n loodzware erfenis met een familie doet; mijn grootmoeder werd haast gek nadat ze iedereen had verloren. Segre en Bruck hébben hun ontzetting over Netanyahu’s acties publiekelijk uitgesproken – omdat Israël onverdedigbaar ís – maar zonder het genocide te noemen. Ik sluit me bij hen aan.”

Maar niet van een genocide spreken, omdat het Joodse volk hetzelfde is overkomen, is toch geen rationeel argument? Ook het internationaal gerechtshof onderzoekt of Israël in Gaza genocide pleegt.

„En dat proces respecteer ik. Maar in het publieke debat gebruik ik het woord niet, omdat het verdeelt en ook niet voor andere situaties wordt gebruikt. Sommigen willen dolgraag horen dat wij Joden net zoals onze nazistische beulen zijn geworden.”

Misschien omdat daar een kern van waarheid in schuilt?

Geëmotioneerd: „Misschien wel, ja. Primo Levi [Italiaanse Joodse schrijver en Holocaustoverlever], met wie ik een sterke band had, schreef dat de meeste Duitsers het niet wisten, omdat ze niet wilden weten, of sterker, omdat ze wilden niet weten. Hij waarschuwde herhaaldelijk dat dit opnieuw kon gebeuren – en dat wij, of onze kinderen het zouden kunnen doen.

„Maar in dit genocidedebat stel ik mij pragmatisch op: helpt het ons vooruit door tegen de Joden te zeggen: jullie doen nu precies hetzelfde?”

Wat helpt ons dan wel vooruit?

„Het lijkt mij nuttiger dat een bekende Jood als ik tracht het immobilisme in mijn gemeenschap te doorbreken. Onlangs hebben we in Milaan de Oscar-winnende documentaire No Other Land, over Israëls bezetting van de Westelijke Jordaanoever getoond, met een nabespreking met sprekers uit beide gemeenschappen. Van beide kanten kwamen verwijten van verraad.

„Natuurlijk is de ruimte voor wederzijds begrip en samenwerking sterk gekrompen. Maar sinds kort demonstreren vrouwen in Tel Aviv met foto’s van dode kinderen uit Gaza. En in Gaza wordt tegen Hamas betoogd. Die mensen zijn onze broeders. Intussen moeten wij hier in Europa de dissidente stemmen aan weerszijden stimuleren. Dat is makkelijker dan daar, waar je door met de andere kant te praten je leven riskeert.”

Delen

Mail de redactie