Toen in 1925 de Katholieke Radio Omroep (KRO) werd opgericht, erkende de omroep bij het vervullen van zijn taken „Gods Openbaring zoals deze door de Rooms-Katholieke Kerk wordt bewaard en doorgegeven.” Inmiddels wordt die pap niet meer zo heet gegeten als die toen werd opgediend, maar net als bij de NCRV of de EO is een confessionele kleur nog steeds herkenbaar. Iets vergelijkbaars geldt voor bijvoorbeeld de VARA, ook in 1925 opgericht, die er nu niet alleen meer is voor de „zich emanciperende arbeider”, maar wel duidelijk andere geluiden laat horen dan pakweg WNL. Ooit ontstonden ze om alle stemmen binnen de verzuilde samenleving te laten horen. Ze bleven met kleine aanpassingen bestaan terwijl de samenleving ontzuilde.
Minister Eppo Bruins (Cultuur, NSC), die vrijdag een brief naar de Tweede Kamer stuurde over de hervorming van het publieke omroepbestel, wil die uniekheid van het bestel – zoals hij zelf zegt – en de „externe pluriformiteit” behouden, en de „maatschappelijke worteling zelfs versterken”. Daarbij zou de taakomroep NTR verdwijnen om programma’s als het Sinterklaasjournaal, Nieuwsuur en Het Klokhuis – ofwel achtergrond, wetenschap en cultuur – onder te brengen bij andere omroepen. De NTR is net als de NOS niet afhankelijk van leden of een ideologische achtergrond. Bruins’ voorstel is even verbijsterend als voorspelbaar.
Voorspelbaar omdat de kans klein zou zijn het definitief afschaffen van de ‘zuilen’ van weleer een grote prioriteit zou hebben bij dit kabinet, dat zelf ook nogal eens met vier monden spreekt: elk voor een eigen achterban in plaats van het algemeen belang. Met het behoud van de omroephuizen wordt niet de ‘pluriformiteit’ gestimuleerd zoals de minister denkt, maar juist het behoud van ‘eigen bubbels’ aangewakkerd waarmee de pluriformiteit in de samenleving wordt bedreigd. De verschillende maatschappelijke visies vanuit de omroephuizen mogen dan minder ver uiteenlopen dan in 1925, de tegenstellingen zijn bepaald niet overbrugd. Het is dan ook verbijsterend dat een omroep die een ledenloze, neutrale positie heeft, en die pluriformiteit als wettelijke kerntaak heeft, het veld moet ruimen.
Dat er weinig visie voor de toekomst uit deze plannen blijkt, is al even somber stemmend. Zo is er geen plan over hoe om te gaan met AI, of over de vraag hoe publieke omroepen moeten concurreren met andere media. Ook wordt er bezuinigd vanaf 2027, terwijl de hervormingen twee jaar later ingaan. Zonder dat er gekeken wordt wat hervormingen financieel hadden kunnen opleveren, is er dus al bezuinigd. Minister Bruins heeft gelijk dat er te veel geld gaat naar besturen, gebouwen en het werven van leden, maar als dat de voornaamste reden is dan had hij beter kunnen pleiten voor het BBC-model.
Had hij dat gedaan dan kwam de NTR niet in het afvalputje terecht, maar vormde het de basis. „Wij wilden juist dat de publieke omroep terug zou gaan naar de kerntaken van de taakomroepen”, zei Kamerlid Claire Martens-America (VVD) in NRC. Mohammed Mohandis, mediawoordvoerder van GroenLinks-PvdA, vatte het probleem in de kern samen: „Ik heb liever dat het Sinterklaasjournaal gemaakt wordt door een neutrale taakomroep dan vanuit het meer ideologische perspectief van een omroep als BNNVARA of Ongehoord Nederland.”
De neutrale programma’s van de NTR horen niet bij omroepen met een missie, maar zijn er voor de groepen in Nederland die niet in één zuil willen thuishoren. Behoud de omroep die geen kleur bekent, maar die juist zoveel mogelijk kleuren brengt.
