Er valt niet naast te kijken: een enorme discobox, een kubus bekleed met een spiegelende buitenkant, domineert de speelvloer. De spelers van Theater Artemis staan er vertwijfeld naast: boven de pompende bastonen kunnen ze zich nauwelijks verstaanbaar maken. Hortend en stotend krijgen we de toedracht van ze te horen: ze zijn weliswaar om financiële redenen akkoord gegaan met het voorstel het podium te delen met een feestje van ‘party-box.com’, maar de afspraak was toch echt dat het voor aanvang van de voorstelling zou zijn afgelopen.
Meteen zet regisseur Jetse Batelaan zo geestig in op een terugkerend thema in zijn werk: de benarde positie van kunst in een door oppervlakkigheid gedomineerde samenleving. De acteurs proberen er het beste van te maken, maar kunnen niets zolang de herrie van het feest voortduurt, en vragen het publiek dus nog even geduld te hebben. Maar na twintig minuten vergeefs wachten gebeurt er iets onverwachts: op de lichtkrant boven de box verschijnt de tekst ‘vier plaatsen beschikbaar’.
Na enige aarzeling durft een van de aanwezige jongeren in het publiek naar de box te lopen en naar binnen te gaan. En als één schaap over de dam is volgen er meer – binnen de kortste keren zijn de beschikbare plaatsen alweer op. Even later mag er nog één naar binnen, en weer later zijn er opeens twaalf plekken vrij. Het leidt tot chaos: de jongeren buitelen over elkaar heen om de eerste te zijn, de anderen moeten met enige dwang weer terug naar hun stoelen worden gestuurd.
Angstaanjagend
De grimmige sfeer die zo tussen de lucky few in de box en de have-nots in de zaal ontstaat, is de werkelijke inzet van Best wel jammer als je hier niet bij bent. In de voorstelling in het Amsterdamse Theater De Krakeling zitten meerdere schoolklassen. De hysterie die zich van hen meester maakt, zorgt voor een onvergelijkbare toneelervaring. Als een meestermanipulator laat Batelaan je vóelen hoe je een groep naar iets kan laten verlangen, en welke woede en ressentiment er ontstaat als ze dat vervolgens niet kunnen krijgen.
Tegelijkertijd laat hij hiermee de kwetsbaarheid zien van alles wat niet op directe behoeftebevrediging is gestoeld: van de beloofde theatervoorstelling komt niets meer terecht, omdat ook de acteurs zelf uiteindelijk niet ongevoelig blijken voor het feestgedruis. De voorstelling werkt zo als een metafoor voor de verleidingen van de entertainmentindustrie, maar dezelfde mechanismen kun je moeiteloos naar de opkomst van het rechts-populisme vertalen, wat de sfeer in de zaal ronduit angstaanjagend maakt.
Dit zorgt ervoor dat de voorstelling wel zeer afhankelijk is van de samenstelling van het publiek. Bij een voorstelling in Arnhem enkele dagen later zitten er geen schoolklassen in de zaal, en daar reageert het publiek veel braver: hier gaan ook wel jongeren de box in, maar gemoedelijk, zonder dat er enige spanning bij de achterblijvers ontstaat. Als de gecontroleerde chaos van Best wel jammer als je hier niet bij bent té gecontroleerd blijft, is de voorstelling eigenlijk maar half zo goed.
Lees ook
Deze recensie over de vorige voorstelling van regisseur Jetse Batelaan
