Ramp met giftrein maakt Amerikaans stadje tot speelbal van buitenstaanders

‘Wij drinken al twintig jaar flessenwater”, zegt Gary Mackell. „Wij wonen naast een boer die god weet welke chemicaliën in zijn grond injecteert.”

Een bordje ‘H₂0’ wijst naar de parkeerplaats achter het spoor in East Palestine, Ohio. Zo’n tien mannen en vrouwen delen pakken waterflesjes uit. Ze horen bij het grote contingent vrijwilligers dat de afgelopen dagen naar East Palestine is getrokken om de bewoners te helpen bij de nasleep van een groot treinongeluk dat heeft geleid tot lekkage van giftige stoffen in de lucht en in het water – vandaar de waterflessen.

Of het een milieuramp is of wordt, is tweeënhalve week na het ongeluk nog altijd onduidelijk, en dat is wat de inwoners van deze plaats op de grens van Ohio en Pennsylvania nog het meest dwars zit. „We willen weten waar we aan toe zijn, maar niemand heeft antwoorden”, zegt Mackell. „Ze weten het wel, maar ze willen het niet zeggen”, zegt zijn vrouw Trudy.

Op 3 februari ontspoorde even buiten het stadje een goederentrein van Norfolk Southern. Op foto’s en videobeelden is de ravage vastgelegd: tientallen tankwagons als een guirlande rond de rails. Zeker één wagon brandde al ver voor de trein door East Palestine kwam. Direct na de ontsporing werd vastgesteld dat het kankerverwekkende vinylchloride, bouwsteen voor pvc, uit een tank ontsnapte. Bewoners werd aangeraden te vertrekken, zeker nadat ontploffingsgevaar was vastgesteld.

Op 6 februari werd besloten de vijf wagons met vinylchloride ‘gecontroleerd’ te laten leeglopen in een greppel. Daarin werd het gas verbrand en een dikke, zwarte rookpluim trok over het plaatsje. „De wolk was zo dik, dat bij mijn zoon de deurbel begon te rinkelen”, zegt Mackell.

Zeventigers Gary en Trudy Mackell zijn met hun vriendin Val Spann op weg naar de kerk en nemen twee pakken waterflessen mee. Terwijl zo om het kwartier ellenlange goederentreinen van dezelfde Norfolk Southern maatschappij langsrijden, sommen ze op wat er in de afgelopen twee weken zoal met de inwoners van East Palestine is gebeurd.

Een buurman heeft vier koeien verloren en vlekken op zijn longen gekregen. Er zijn nauwelijks nog dieren te zien in het stadje. Zijn broer bezit tien huurhuizen en hij maakt zich zorgen over de inkomsten: wie wil straks nog in East Palestine wonen? Een vriendin van de Mackells lag te slapen toen de rookpluim over het stadje trok en kan nu nog niet normaal praten. Trudy heeft last met ademen. Ja, dat had ze eerder al, jaren werken als kapster heeft haar longen aangetast, maar na het ongeluk is het veel erger geworden.

Tegenstrijdige berichten

De treinmaatschappij zond na het ongeluk schoonmaakploegen, die twee weken later nog alom aanwezig zijn in East Palestine: een groep medewerkers van schoonmaakbedrijf HEPACO staat bij de kreek waarin zij absorberende sponzen hebben gelegd waar ze water onder druk doorheen spoelen – de ploegleider verwijst voor alle vragen naar Norfolk Southern. Een veegwagen rijdt met stalen borstels over de toegangswegen naar het afgesloten gebied. Aan de elektriciteitspalen hangen in plastic zakken verpakte luchtmeters.

De communicatie was onhelder, met tegenstrijdige berichten die het wantrouwen onder de bewoners aanwakkerden. Na vijf dagen werden water en lucht schoon verklaard en mocht iedereen terug naar huis. Maar daarna kwam de mededeling dat degenen die hun water uit een eigen put betrekken, voorlopig flessenwater moeten blijven gebruiken.

Bij een informatiebijeenkomst vorige week woensdag liet Norfolk Southern verstek gaan, naar men zei uit zorg om de veiligheid van medewerkers. De maatschappij heeft 1 miljoen dollar in een fonds voor het plaatsje gestort. Inwoners kregen 1.000 dollar aangeboden als tegemoetkoming. De burgemeester gaf op de bijeenkomst lucht aan zijn onvrede over de opstelling van Norfolk Southern. De inwoners waren luidkeels boos.

Het duurde bijna twee weken voordat een eerste landelijke bestuurder zich in East Palestine liet zien: Michael Regan van de federale milieudienst EPA, die herhaalde dat metingen laten zien dat water en lucht veilig zijn. Oppositiepolitici in Washington roken intussen hun kans en beschuldigden de mediagenieke minister van Transport, Pete Buttigieg, van onzichtbaarheid, en over diens hoofd heen probeerden ze ook president Biden te beschadigen. „Het is heel onverstandig dat de overheid de boel aan Norfolk Southern overlaat”, zegt de plaatselijke Chevroletdealer Tom Brittain, op wiens terrein de wateruitdeling plaatsvindt. „Je weet nooit welk belang zwaarder weegt voor zo’n bedrijf, dat van ons bewoners of van hun eigen onderneming.”

Letselschadeadvocaten

Zo is East Palestine de afgelopen weken overgenomen door buitenstaanders. De vrijwilligers, de schoonmaakploegen, journalisten en letselschadeadvocaten. Vanuit Rhode Island, New York en Washington hebben grote advocatenfirma’s juristen gestuurd die de inwoners aanmoedigen schadeclaims in te dienen. En komende week arriveert meer hoog bezoek.

Erin Brockovich, als milieuactivist vereeuwigd in de gelijknamige speelfilm (Oscar voor Julia Roberts in de hoofdrol), kondigde aan naar East Palestine te komen. Ze was op Twitter zowel kritisch over de regering-Biden („meer doen dan je voorganger is niet genoeg”) als over de Republikeinse gouverneur die in eerste instantie federale hulp afwees.

Aanvankelijk zou Brockovich donderdag komen, maar zondag liet ze weten dat het een dag later wordt, „omdat het circus in de stad komt”. Dat ‘circus’ is Donald Trump, die in de woede van de bewoners een goede gelegenheid ziet om zijn kandidatuur voor de presidentsverkiezingen van 2024 te onderstrepen. Het wordt donderdag een thuiswedstrijd voor de presidentskandidaat: hij kreeg in dit district in 2020 bijna drie keer zoveel stemmen als Joe Biden. Democratische politici twitteren om het hardst dat juist onder president Trump de EPA werd afgeknepen.

Lees ook: Cruciaal milieuagentschap VS is nog ‘kreupel’ na vier jaar Trump

Brief aan de Filippenzen

In de First Church of Christ leest voorganger in de vroege zondagsdienst uit de brief van Paulus aan de Filippenzen: „Wees over niets bezorgd, maar vraag God wat u nodig hebt en dank hem in al uw gebeden.” En hij maant de kleine honderd kerkgangers dat ze zich „bij de feiten moeten houden en niet achter de hype aan moeten hollen”. In hun bankjes slikken de gelovigen een plastic cupje in één teug door: rode limonade en een piepklein wafeltje vormen een doe-het-zelf communie.

De Mackells praten na afloop met hulp-priester Ryan, die blij is met de inzamelingsacties van Trudy Mackell. Haar dertienjarige kleinzoon is doodsbang, zegt ze. „Hij vraagt steeds: krijg ik kanker?” Ze zijn dankbaar voor alle hulp die op hen afkomt. De telefoon van de kerk staat roodgloeiend. „Mensen bellen uit Oregon en zeggen: als u iemand kent die zijn huis uit moet, wij kunnen hier iemand onderbrengen.” Ze lachen: Oregon ligt drie tijdzones van East Palestine.

Van buiten klinkt de melancholieke toeter van alweer een trein. Overstromingen, bosbranden, orkanen en nu dit treinongeluk: „God rammelt ons door elkaar”, zegt Trudy. „Hij wil dat we opletten.” 

Dinsdag gaan Gary en Trudy Mackell naar een bijeenkomst met een advocaat. „Hij werkt samen met New Yorkse advocaten die gespecialiseerd zijn in treinrampen”, zegt Gary. Hopen ze in de rechtszaal meer duidelijkheid over de toedracht en situatie te krijgen? Nee, zegt Trudy: „Onze zoon zegt: je moet ze in hun portemonnee raken, dat is de enige plek waar ze iets voelen.”