Voormalig Formule 1-kampioen zet zich nu in voor het klimaat. ‘Dan denk je: je bent echt een probleem voor de planeet’

Sebastian Vettel voelde zich schuldig. Het was eind 2020 en hij had nauwkeurig zijn CO₂-productie van een seizoen Formule 1 berekend. De conclusie: zijn voetafdruk stond gelijk aan die van veertig mensen.

„Ik kwam uit op ongeveer 400 ton per jaar. Een gemiddelde persoon stoot zo’n 10 ton uit, en dat is al een probleem.”

Vettel (37) zit halverwege februari in zijn kantoor in een schilderachtig Noord-Zwitsers dorpje. Hoe het dorp heet, wil Vettel vanwege de privacy niet in de krant. Van achter zijn bureau kijkt de viervoudig wereldkampioen uit op besneeuwde heuvels en de Bodensee, die gevoed wordt door de Rijn. Aan de overkant ligt zijn geboorteland Duitsland.

Een half uur eerder is Vettel in zijn elektrische Porsche aan komen rijden vanaf zijn boerderij, waar hij woont met zijn vrouw en drie kinderen. Na zijn F1-afscheid eind 2022 geeft hij zelden nog interviews. Maar hij stemt wel in met een verzoek van NRC om te praten over de ongebruikelijke transformatie die hij heeft doorgemaakt: hij was Formule 1-coureur, en zet zich nu in voor het klimaat.

Ben je als coureur geloofwaardig als je je uitspreekt over het klimaat?

„Dat mogen mensen zelf bepalen. Ben ik hypocriet? Ja. Zijn we allemaal hypocriet? Waarschijnlijk. Gaat het erom dat je geen hypocriet bent? Dan zou je helemaal geen voetafdruk meer moeten hebben. Dat is voor mezelf niet te doen, en voor vrijwel alle 8 miljard andere mensen ook niet.”

Ergens op de onderste plank van een kast in Vettels kantoor staat een beeldje in de vorm van de neus van een F1-wagen, met een gegraveerd plaatje erop: Sebastian Vettel, jüngster Weltmeister. Vettel was 23 toen hij in 2010 voor het eerst F1-kampioen werd, als jongste coureur ooit – een record dat nog steeds staat. Hij reed, net als Max Verstappen nu, bij Red Bull Racing, en won voor dat team direct nóg drie wereldtitels. In 2015 vertrok hij naar Ferrari, om eind 2022 na twee jaar bij Aston Martin de Formule 1 vaarwel te zeggen. Vettel won 53 races, het op drie na hoogste aantal in de F1-geschiedenis.

Bijenhotel

Vettel viel op door meer dan zijn prestaties, in de door commerciële belangen gedomineerde sport waar behalve Lewis Hamilton vrijwel niemand maatschappelijke onderwerpen aansnijdt. In de laatste jaren van zijn F1-carrière sprak Vettel zich steeds meer publiekelijk uit over onrecht, zoals discriminatie van lhbti’ers. Maar het meest had hij het over milieu en klimaat.

Hij ondernam ook actie. Zo gaf hij gastlessen over duurzaamheid aan scholieren en ging hij na afloop van de Britse Grand Prix de tribune op om achtergelaten afval op te ruimen. Toen de Formule 1 voor het eerst in Miami racete, droeg hij een T-shirt met de waarschuwing dat die stad over een poosje onder water zal staan. Hij bood het shirt ook te koop aan in zijn webshop; de opbrengst ging naar milieuorganisatie Sea Shepherd. Ook investeerde Vettel, die in zijn hoogtijdagen tientallen miljoenen euro’s per jaar verdiende, in het Zwitserse bedrijf Climeworks, dat fabrieken neerzet die CO₂ uit de lucht halen.

Aan het begin van zijn carrière wist Vettel ergens wel dat er een probleem was. Soms vielen hem ook zaken op, zoals toen hij rond een F1-race in Maleisië met eigen ogen de ontbossing in dat land zag. Maar dieper dacht hij er nog niet over na: hij was jong, de toekomst leek eindeloos ver weg en het racen slokte al zijn aandacht op.

De geboorte van zijn oudste dochter, in 2014, zette een omslag in gang. „Dan houd je de toekomst ineens in je armen. Je denkt: ik moet dit kindje beschermen. Toen begon ik me zorgen te maken. Dus ik ging me erin verdiepen en op zoek naar een oplossing. Ik zat in de Formule 1, overal getallen en data. Als de auto niet snel genoeg is, dan los je dat op.”

Maar klimaatverandering aanpakken is andere koek dan een F1-wagen drie tienden van een seconde sneller maken, realiseerde hij zich al snel. „Mijn eerste emotie was toen: neerslachtigheid, en een soort klimaatangst.”

Heb je dat nog steeds?

„Minder. Ik heb nu veel meer hoop, nadat ik met experts gesproken heb en me goed heb ingelezen. Er zijn veel oplossingen voor het probleem. We hebben zonnepanelen, windenergie en waterkracht. Synthetische brandstoffen voor in je auto. Maar het probleem is dat we de urgentie nog te weinig voelen.”

Heb je destijds weleens overwogen direct te stoppen met racen?

„Ja. Maar als ik doorging, kon ik mijn stem duidelijker laten horen. Ik heb wel gedacht: ik moet vandaag ophouden, en in het bos gaan wonen en overleven met wat ik daar kan vinden. Dat gaat alleen niet werken. We kunnen niet terug. We kunnen minder vliegen, de fiets nemen in plaats van de auto. Geweldig, ik ben er helemaal voor. Maar voor het grote plaatje is er veel meer nodig.”

Zou het vanwege die grote voetafdruk beter zijn geweest als je nooit coureur was geworden? Of vind je dat je nu publiekelijk actie kunt voeren daartegen opwegen?

„Ik weet het niet. Als ík niet had geracet, had iemand anders in mijn stoeltje gezeten. Ik wil bescheiden zijn, maar ik denk dat ik wel mensen bereikt heb met mijn acties en projecten. Al zijn er ook zat die zeggen: het is een hoax. Je bent hypocriet, ga terug de auto in en houd je mond. Prima. Misschien zijn zij bang voor dezelfde dingen als ik, maar drukken ze dat gewoon anders uit.”

Met de trein

Toen tot hem doordrong dat hij zelf ook deel was van het klimaatprobleem, ging Vettel „licht obsessief” alles bijhouden. „Welke vluchten nam ik? Welke ritjes maakte ik naar het vliegveld, van het hotel naar het circuit? In wat voor auto? Uit welk bouwjaar?”

Zo kwam hij uit op 400 ton. „Dan denk je: je bent echt een probleem voor de planeet. Toen heb ik het roer omgegooid. Ik keek wat het ergste was op mijn lijstje. Ik vloog toen nog in privévliegtuigen. Was dat echt nodig? Of kon ik gewoon met 150 anderen in een lijnvlucht gaan zitten? Ja, dus ik ben helemaal gestopt met privévluchten. En als het kon, ging ik met de auto naar races. België, Spanje. Soms ook met de trein. Naar Italië bijvoorbeeld, toen ik voor Ferrari reed. Ik zei: ik neem de trein, waarop zij reageerden: je bent een Ferrari-coureur. Ferrari-coureurs komen niet met de trein. Maar ik kan koppig zijn. Lang verhaal kort: zo kreeg ik mijn voetafdruk omlaag tot 60 ton.

„Maar ik bevond me natuurlijk wel in een geprivilegieerde positie. Ik verdiende veel geld, kon stoppen wanneer ik maar wilde. Had alle keuze. Het werkt niet als je met je vinger gaat wijzen naar mensen die keihard zwoegen om rond te komen en zegt: hoe durf je naar Thailand te vliegen? Ik geloof niet in die cultuur van elkaar de schuld geven. Het gaat ook nooit lukken om mensen uit te leggen dat ze dingen moeten opgeven.”

Moeten we dingen opgeven?

„We zullen moeten veranderen. Dat is wat anders. We moeten ons bewust worden van het probleem en het begrijpen. Ik gaf snel en comfortabel reizen op omdat ik ervan doordrongen was dat we een probleem hebben. Daarom is bewustwording zo belangrijk. Maar dat betekent niet dat we de keuzes van mensen moeten bepalen.”

Baart het je zorgen dat die bewustwording lastig is, nu steeds meer mensen op politieke partijen stemmen die het probleem ontkennen?

„Ja. We hebben zoveel vooruitgang geboekt, en het voelt alsof die nu stilvalt. Dat is een gevaar, en ik weet er ook het antwoord niet op. Al die schreeuwers die roepen: volg mij, ik heb de oplossing, geen buitenlanders meer binnenlaten. Uiteindelijk komt dat denk ik voort uit onzekerheid. Ja, we willen sterke leiders in de politiek, maar we willen ook leiders die zich kwetsbaar opstellen en toegeven dat er fouten zijn gemaakt.

„Ik denk dat de jonge generatie daar veel meer voor openstaat. Om een voorbeeld te geven: toen ik racete, streden we superhard op de baan. Buiten de auto praatte je niet tegen de ander, want dat was je vijand. Nu racen ze even hard tegen elkaar, maar gaan ze de volgende avond samen feesten.”

We hebben zoveel vooruitgang geboekt, en het voelt alsof die nu stilvalt. Dat is een gevaar, en ik weet er ook het antwoord niet op

Nu Vettel niet meer in de Formule 1 rijdt, ziet zijn leven er een stuk rustiger uit. Een heel enkele keer duikt hij nog op in de paddock bij een Grand Prix, altijd om daar met een actie aandacht te vragen voor een probleem dat hij belangrijk vindt. Zo verscheen hij in 2023 bij de race in Japan, omdat hij daar naast het circuit elf insectenhotels had laten neerzetten, waaraan hij zelf had meegebouwd. Bij de Grand Prix in Saoedi-Arabië in april zal hij een race voor vrouwen organiseren.

Maar verder houdt Vettel zich vooral met zijn gezin bezig en heeft hij veel minder verplichtingen dan tijdens zijn carrière, toen haast elke dag gevuld was met race-, trainings- en promotieactiviteiten. Hij racet niet meer, komt lang niet elke dag naar zijn kantoor en doet geen ander vast werk.

Nadat je je afscheid had aangekondigd, zei je dat je een beetje bang was voor het leven na de Formule 1. Is het zo eng als je had gedacht?

Lachend: „Nou ja, ik word niet schreeuwend wakker. Maar ik heb er bewust voor gekozen om helemaal niets in mijn agenda te hebben, en dat is wel een uitdaging. Het gebrek aan structuur. Zo lang ik me kan herinneren, was ik altijd aan het racen. Je bent na het seizoen nog tot Kerst bezig met dingen, dan heb je een paar weken vakantie en vanaf januari begint alles weer. Elk jaar is hetzelfde. En daarnaast was ik gewend om elke twee weken een bevestiging te krijgen van hoe ik het deed. Je rijdt je rondetijd, en je weet meteen hoe goed je bent. Maar mijn vrouw geeft me ’s morgens natuurlijk geen printje waarop staat dat ik gisteren een goede echtgenoot geweest ben.

„Ik mis het racen, maar dat gaat meer om de competitie, de uitdaging, dan om het pure rijden. Ik ben volgens mij altijd wel een beetje anders geweest, in de zin dat ik me minder dan anderen als coureur identificeerde. Als mensen me vroegen wat ik deed, zei ik nooit zomaar: ik rijd in de Formule 1. Misschien was ik wat onzeker, ik wilde niet opscheppen.”

Vettel is tegenwoordig geregeld in de klei te vinden: hij rondt komende zomer een éénjarige landbouwopleiding af. „Sinds corona ben ik erg geïnteresseerd in landbouw, ook vanwege de link tussen landbouw en het klimaat. Niet alleen van: ik vind groenten lekker en ik wil ze zelf telen, maar echt de Formule 1-benadering. Daar zoek je altijd het laatste beetje performance van je auto. Ik ben natuurlijk niet op zoek naar het laatste stukje performance van een aardappel, maar ik wil wel weten wat het verschil is tussen conventionele en organische teelt.”

Ga je daar je werk van maken?

„Nee, ik zie mezelf dat niet fulltime doen. Maar ik geniet ervan dat het werk is dat je letterlijk met beide voeten op de grond zet. Je leert geduld hebben, want je moet toch echt wachten tot de groenten zijn gegroeid. Als je met dieren werkt, heb je niet alles onder controle. Ik denk dat er belangrijke waarden in zulk werk schuilen, die ik graag aan mijn kinderen wil doorgeven.”

Hij geeft zo nu en dan demonstraties in oude F1-wagens, die hij laat voltanken met alternatieve, duurzamere brandstof. Die wordt met behulp van groene stroom gemaakt van biomassa, en ook van CO₂ die uit de atmosfeer is gehaald. De CO₂-uitstoot is 80 procent lager dan van reguliere brandstof, maar de prijs ligt nog wel zo’n drie keer hoger. Vanaf 2026 stapt de Formule 1 over op vergelijkbare sustainable fuels – en zullen de auto’s bovendien voor de helft elektrisch worden aangedreven.

„De Formule 1 heeft veel potentie”, zegt hij. „Met al het geld dat erin omgaat, kan de sport echt veranderen. Dat er volgend jaar synthetische brandstof komt, is een heel goede stap.”

Hoewel F1 de sport is waaraan bij uitstek het label ‘vervuilend’ hangt, is de voetafdruk van Vettels vroegere biotoop kleiner dan die van bijvoorbeeld het WK voetbal. De Formule 1 stootte in 2022 het equivalent van 223.000 ton CO₂ uit, zo blijkt uit een duurzaamheidsopgave die de sport vorig jaar uitbracht. De FIFA raamde de emissies van het WK in Qatar datzelfde jaar zestien keer hoger. De uitstoot van de racewagens is verwaarloosbaar – minder dan 1 procent van de totale emissies van de Formule 1. De echte klimaatimpact zit in de logistiek van het kampioenschap, met jaarlijks 24 races op vijf continenten.

„Uiteindelijk gaat het ook niet om auto’s die rondjes rijden”, zegt Vettel, „maar om al dat gereis rond de wereld. Teamleden die naar races gaan. Onderdelen die heen en weer worden gestuurd. De hondderdduizenden fans die naar Zandvoort, Monza en Melbourne komen. Hoe verplaatsen zij zich? Waar blijft hun afval? Hoe wordt zo’n race van stroom voorzien? Daar liggen nog veel uitdagingen.”

Kan dat alles überhaupt op een duurzame manier?

„Het zal wel moeten. En dat geldt niet alleen voor de Formule 1, maar ook voor bijvoorbeeld alle concerten die week in, week uit plaatsvinden. We moeten meer circulair leren denken. Daarbij kan de Formule 1 een uitstekend voorbeeld vormen. Het is niet de eerste sport waar je aan denkt als het over duurzaamheid gaat. Maar het is een wereldwijde sport die mensen kan laten zien dat verandering mogelijk is.”

Het doel van maximaal 1,5 graad opwarming uit het klimaatakkoord van Parijs is zo goed als onhaalbaar. Moeten we de Formule 1 dan niet gewoon verbieden?

„Terechte vraag. Ik hou van deze sport, ik ben ermee opgegroeid. Dus heel egoïstisch: het zou jammer zijn als ik er in de toekomst niet meer naar kon kijken. Maar veel belangrijker: hoe moet het dan met al die kinderen die nu opkijken naar de coureurs, zoals ik ooit opkeek tegen Michael [Schumacher]? Die dromen ervan om ook coureur te worden. Moeten we die droom vermorzelen? Dat denk ik niet.”

Delen





Mail de redactie