‘Diepe zorg’ van VS over opstelling van China

De relatie tussen de VS en China is, twee weken na het neerhalen van een spionageballon in het Amerikaanse luchtruim, zo ijzig geworden dat de Amerikanen teruggrijpen naar een (hooguit deels succesvolle) tactiek tegen Rusland aan de vooravond van de oorlog in Oekraïne, een jaar geleden. Destijds bracht de regering-Biden stelselmatig informatie van haar inlichtingendiensten naar buiten over de Russische plannen voor een invasie. Doel was het wakker schudden van de bondgenoten en, zo meenden analisten, de Russische president Poetin te dwingen zichzelf nog eens achter de oren te krabben voordat hij daadwerkelijk troepen de grens over zou sturen. Als dat laatste inderdaad de bedoeling was – Biden ontkende dat achteraf – dan is dit deel van het plan mislukt: op 24 februari begon Rusland de oorlog.

Afgelopen weekend zei minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken dat de Amerikanen „informatie” hebben waaruit blijkt dat China „ernstig overweegt” om Rusland van wapens („dodelijke steun”, was de term die hij gebruikte) te voorzien voor zijn stroef verlopende krijgsverrichtingen in Oekraïne. In een toespraak op de veiligheidstop, zaterdag in München, hintte vicepresident Kamala Harris daar al op: „Elke stap van China om Rusland van dodelijke steun te voorzien, zou alleen maar agressie belonen en resulteren in meer doden en de verdere ondermijning van de op regels gebaseerde wereldorde.”

Minister Blinken ging een dag later in verschillende tv-shows verder: China staat op het punt Rusland met wapen- of munitieleveranties bij te staan. Hij knikte instemmend toen de interviewer in CBS’ Face the Nation hem voorhield dat „open bronnen” hebben gemeld dat een Chinees bedrijf verkenningsapparatuur levert aan de huurlingen van de Wagnergroep, die aan de zijde van de Russen vechten in Oekraïne.

Het moet daarbij gaan om sancties die het Amerikaanse ministerie van Financiën op 27 januari aankondigde tegen het Chinese bedrijf Changsha Tianyi Space Science and Technology Research Institute, omdat het beelden van Oekraïne, van de nieuwste generatie ‘synthetische’ radarapparatuur, aan de Wagnergroep heeft geleverd. „En we weten allemaal dat er in China geen onderscheid is tussen het bedrijfsleven en de staat”, aldus Blinken in Face the Nation.

De Wall Street Journalmeldde dit weekend dat „kleine, snelle” drones van het Chinese bedrijf DJI nog altijd aan Rusland worden geleverd en boven het slagveld worden gebruikt. Het is al langer bekend dat Iran drones aan de Russen levert. Als China zich, net als Iran, met materiële steun aan de Russische zijde schaart, dan staat er een machtige coalitie tegenover de VS en hun bondgenoten. Dan klinken de over en weer uitgesproken verzekeringen dat VS noch China een „nieuwe koude oorlog” willen, ineens hol.

Biden in Kiev

Terwijl president Biden maandag een verrassingsbezoek bracht aan Kiev, om schouder aan schouder met president Zelensky de wereld van de Amerikaanse vastberadenheid te overtuigen, zei Blinken dat de ontwikkelingen in China hem en Biden „met diepe zorg” vervullen. „Dit zou een ernstig probleem voor onze betrekkingen veroorzaken.”

De positie van China – volgens rapporten van de Amerikaanse inlichtingendiensten de „grootste uitdager” van de VS – ten aanzien van de oorlog in Oekraïne, is steeds ambivalent geweest. Enkele weken voor het begin van de invasie spraken de Russische president Poetin en de Chinese leider Xi van een bondgenootschap „zonder grenzen”. Maar in september zei Poetin na een eerste ontmoeting met Xi sinds de oorlog dat China „vragen en zorgen” over de Russische manoeuvres had.

Al die tijd schaakten de Amerikanen op verschillende borden met en rond China. Ze speelden een agressieve partij rond Taiwan, waar de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden vorig jaar een bezoek bracht dat in Beijing als een klap in het gezicht werd ervaren. Maar ze zochten ook toenadering en bereidden een bezoek voor van minister Blinken aan China. Dat plan werd doorkruist toen de Chinese verkenningsballon boven de VS werd ontdekt en neergehaald.

Blinken noemde het incident in een gesprek met de Chinese topdiplomaat Wang Yi, zaterdag in München, „onacceptabel” en hij waarschuwde dat de VS een herhaling niet zouden tolereren. Hij wees in dat „pittige gesprek” (aldus anonieme Amerikaanse diplomatieke bronnen) Wang op het belang van open communicatie – een beleefde formulering die hij later op tv aanscherpte: China „weigert de telefoon op te nemen”.

Niet oneindig

De door de Amerikanen gepercipieerde verscherping van China’s positie komt op een moment dat de VS piekeren over het vervolg van de oorlog. Terwijl de Russen zich zouden opmaken voor een lenteoffensief, zeiden Bidens regeringsmedewerkers afgelopen week tegen The Washington Post dat ze zien dat Amerikaanse steun aan Oekraïne (financieel) niet oneindig is. De aankondiging dat president Xi op vrijdag, de ‘verjaardag’ van de invasie, wil oproepen tot vredesbesprekingen, verhoogt de druk op de tot nog toe geleidelijke opgevoerde Amerikaanse militaire steun aan Oekraïne.

De regering-Biden heeft zich schijnbaar neergelegd bij het gegeven dat, buiten de kring van de aan Oekraïne toegewijde bondgenoten, andere landen zich niet willen committeren aan de strijd of zelfs maar aan sancties tegen Poetins Rusland.

Onlangs kwam de nieuwe Braziliaanse president Lula op bezoek bij Biden. Ze waren het over allerlei kwesties eens, maar Lula wilde op geen enkele manier partij kiezen in het conflict rond Oekraïne. Aan de vooravond van de veiligheidstop in München bood kroonprins Mohammad bin-Salman van Saoedi-Arabië aan te bemiddelen tussen Poetin en Zelensky.