Een koperspiraaltje en dan toch zwanger: ‘Ik dacht nog: het kán gewoon niet’

„Iets in mijn lichaam zei: die spiraal zit niet goed. Hij leek bijvoorbeeld te steken tijdens de seks.” Jasmijn Gill’ard (nu 22 jaar) ging in 2021 met die klacht naar de huisarts. „De dokter heeft toen even gekeken. Niet met een echo, maar gewoon met een eendenbek. Hij zei dat de koperspiraal er nog prima in zat. Drie maanden later was ik zwanger.”

Geen enkele vorm van anticonceptie is 100 procent veilig, maar de koperspiraal biedt wel „in meer dan 99 procent van de gevallen” bescherming tegen ongewenste zwangerschap, melden diverse zorgaanbieders online. Ook volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) is de kans om zwanger te raken met een spiraaltje, zowel hormoon als koper, verwaarloosbaar. Minder dan 0,5 procent per jaar wordt bij „goed gebruik” ongewenst zwanger, stelt het NHG in de anticonceptierichtlijn. Dat zou neerkomen op vijf zwangerschappen op duizend vrouwen. Maar uit onderzoek van het televisieprogramma Radar blijkt maandag dat dit aantal bij bepaalde koperspiralen hoger ligt.

Een spiraaltje is een anticonceptiemiddel dat de laatste jaren, tegen de trend van minder anticonceptie in, aan populariteit heeft gewonnen. Het is een klein ‘ankertje’ dat in de baarmoedermond wordt geplaatst. Het voorkomt door een ‘vreemdlichaamreactie’ dat een bevruchte eicel zich daar kan nestelen. Een hormoonspiraal geeft geleidelijk hormonen af, terwijl een koperspiraal koper afgeeft, waardoor zaadcellen ‘verlamd’ raken.

Implantaten

Bijwerkingen over alle implantaten, zoals een koperspiraaltje, kunnen sinds 2017 gemeld worden bij het Meldpunt en Expertisecentrum Bijwerkingen Implantaten (MEBI), onderdeel van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Van „liesbreukmatjes en kunstlenzen” tot borstimplantaten en koperspiraaltjes. Hormoonspiraaltjes kunnen, laat MEBI weten, ook een geneesmiddel zijn en vallen daarom niet uitsluitend in deze categorie. Sinds de oprichting werden bij MEBI in totaal 157 meldingen gedaan van ongewenste zwangerschap bij specifiek koperspiraaltjes. Uit onderzoek van Radar blijkt dat 115 kunnen worden herleid tot één merk: de Ballerine-spiraal.

Tussen 2019 en 2021 is die spiraal bij zo’n achtduizend vrouwen geplaatst. Dat betekent dat het aantal zwangerschappen, gegeven het percentage van het NHG, rond de veertig zou moeten liggen. Al langer bestaan zorgen over de Ballerine-spiraal, sinds zorgverleners in 2021 aan de bel trokken en Radar toen al een uitzending over dit voorbehoedsmiddel maakte. Daarna werd de verkoop stopgezet. Zorgverleners spraken over een opvallend hoge hoeveelheid zwangerschappen en ‘expulsies’, waarbij de spiraal uit de baarmoedermond zakt.

Mijn spiraalervaring is nu vijfenhalf jaar oud

Het aantal zwangerschappen, zowel bij de Ballerine als andere koperspiraaltjes, ligt waarschijnlijk hoger, geeft het MEBI aan. Melding doen over bijwerkingen bij een implantaat is namelijk niet verplicht – niet voor de patiënt noch voor de zorgverlener.

De Inspectie Gezondheid en Jeugdzorg (IGJ) ziet deze meldingen niet, en krijgt er zelf veel minder binnen. Dat komt omdat ze alleen meldingen krijgt van fabrikanten, die alleen meldplicht hebben bij ernstige incidenten die „niet conform de verwachting” zijn, zegt een IGJ-woordvoerder. „Het klinkt gek, maar in het geval van anticonceptie kan dat een zwangerschap zijn.” Een eventuele zwangerschap staat namelijk vermeld in de bijsluiter. Over verwachte bijwerkingen is alleen een meldplicht bij „een significante toename van het aantal meldingen of de ernst ervan”.

Futloos

Minister van Volksgezondheid Fleur Agema (PVV) heeft Radar laten weten dat ze „opnieuw gaat kijken of het noodzakelijk is alle bijwerkingen bij de Inspectie te melden, ook die al in de bijsluiter staan”.

Radar heeft naar aanleiding van de cijfers van MEBI een enquête afgenomen onder 6.500 vrouwen. Daaruit blijkt dat twee op de drie vrouwen zich „niet serieus genomen” voelen als het gaat om klachten over het spiraaltje. Ze blijven onnodig rondlopen met „onbegrepen klachten”.

Jasmijn Gill’ard bijvoorbeeld had na het plaatsen van haar koperspiraal, van het merk Flexi-T300, last van extreme ongesteldheidsklachten en werd daardoor moe en futloos. „Toen ik naar de huisarts ging, wist ik niet dat het aan mijn spiraal lag. De dokter had mijn bloed geprikt en vitamines meegegeven, maar ik kwam erachter dat dit door mijn reactie op de spiraal kwam. Uiteindelijk heb ik er nog altijd bloedarmoede en een ijzertekort aan overgehouden.”

In een video op TikTok uit december vorig jaar praat de 25-jarige Michelle Elise over haar zwangerschap met een koperspiraal: „Ik dacht het kán niet, ik heb een spiraal: ik hoor het me nu nog zeggen”, vertelt ze in de video.

Maar het kan wel. En uit de vele reacties van vrouwen onder haar video blijken Michelle Elise en Jasmijn Gill’ard niet de enigen. „Ik heb hetzelfde meegemaakt, ben nu 35 weken zwanger”, reageert iemand. Een ander: „Derde zwangerschap door de spiraal heen, volgende keer toch maar de pil.” Ook reageren vrouwen die met een hormoonspiraal zwanger werden. „Mijn spiraalervaring is nu vijfenhalf jaar [oud].”

Mooi gezin

Het is weer duidelijk dat het zicht op de kwaliteit en veiligheid in de zorg tekortschiet, laat een woordvoerder van de Patiëntenfederatie Nederland weten. Niet alleen zou duidelijker moeten zijn welke spiraaltjes goed werken „in het voorkomen van een zwangerschap”, ook zou duidelijker moeten zijn bij welke zorgverlener een spiraaltje „op de goede manier geplaatst wordt”.

Eerst dacht ze dat haar jeugd voorbij was, vertelt Jasmijn Gill’ard, maar achteraf is ze blij. „Mijn zoontje, dat nu anderhalf jaar oud is, heeft ervoor gezorgd dat ik de mooie, kleine dingen in het leven weer zie na een lange periode van vermoeidheid door mijn spiraaltje. Dit was het pad dat ik moest bewandelen: ik heb nu een heel mooi gezin.”

Gill’ard adviseert haar vriendinnen nu altijd naar een specialist te gaan als die vragen of zorgen hebben over anticonceptie. „En ook: als je voelt dat er iets niet goed is in je lichaam, heb je altijd gelijk.”

Delen





Mail de redactie