Bij een grote brand in een nachtclub in Noord-Macedonië zijn in de nacht van zaterdag op zondag tientallen mensen omgekomen. Dat meldt het Noord-Macedonische ministerie van Binnenlandse Zaken volgens internationale persbureaus. Autoriteiten spreken inmiddels van zeker 59 doden en zo’n 150 gewonden, vooral jongeren.
In de discotheek zouden vuurwerkfonteinen zijn gebruikt, meldt de minister van Binnenlandse Zaken zondagochtend tijdens een persconferentie. Daardoor vatte het dak van de club vlam.
De brand brak uit in club Pulse in de stad Kocani, zo’n honderd kilometer van de hoofdstad Skopje vandaan. Op dat moment waren zo’n 1.500 mensen aanwezig die een concert bijwoonden van een populaire Macedonische band. Bij het concert zouden vooral jongeren aanwezig zijn geweest.
Vermiste jongeren
Persbureau Reuters meldt dat het vuur zich binnen verspreidde naar het plafond van de nachtclub, waarna het dak snel afbrandde. Op beelden van omstanders is te zien hoe vlammen tot ver boven het gebouw uitkomen. Ook gaan beelden rond van binnenin de club, waarbij te zien is hoe mensen het plafond proberen te blussen.
Volgens Macedonische media zijn tientallen mensen naar ziekenhuizen gebracht, met ambulances en eigen auto’s.
Van 35 doden is de identiteit inmiddels vastgesteld, meldt de binnenlandminister. Op sociale media plaatsen familieleden oproepjes met foto’s van nog vermiste jongeren. De politie zou de organisatoren van het evenement hebben opgepakt. Getuigen worden op dit moment gehoord.
„Politiek amateurisme”, noemde Jimmy Dijk van de SP het. Henri Bontenbal (CDA) vond het een „beschamende politieke situatie”.
Er werd dinsdagavond door de oppositie hard geoordeeld over de politieke fall-out van wat vorige week even een op een kabinetscrisis leek uit te draaien, toen coalitiepartijen PVV, NSC en BBB een motie van Kamerlid Joost Eerdmans aan een meerderheid hielpen. Het kabinet, zo stelde de motie, moest zich uitspreken tégen het plan van de Europese Commissie om de begrotingsregels op te rekken om meer geld vrij te maken voor Europese defensie. Daarmee was de coalitie verdeeld: de VVD steunt ReArm Europe wél. Bovendien: premier Schoof had tijdens een Europese top al ingestemd met het plan.
Na urenlang crisisberaad had het kabinet vrijdag een wollige brief van zeven kantjes naar de Kamer gestuurd waarin werd gesteld dat de motie „deels wel, deels niet” zou worden uitgevoerd. Komende donderdag en vrijdag zal er op een EU-top opnieuw worden gesproken over de uitwerking van het plan ReArm Europe, maar welke positie Nederland bij deze besprekingen zal innemen, bleef tijdens een debat in de Tweede Kamer onduidelijk.
Geen ‘blanco cheque’
PVV-leider Geert Wilders beweerde dat Schoof „zo vrij als een vogel” was om te in Brussel te onderhandelen, maar behield zich nadrukkelijk het recht voor om zich om zich later alsnog tegen de Europese plannen te keren. VVD-fractieleider Dilan Yesilgöz noemde de motie-Eerdmans „onverantwoord” voor „de veiligheid van Nederlanders”, maar stelde daarna wel vast dat haar partij niet van plan was om Schoof een „blanco cheque” te geven.
Het was daarna Mirjam Bikker (ChristenUnie) die de vinger op de zere plek legde. Het kabinet, zo staat er in de brief over de motie-Eerdmans, „zal niet op voorhand positie innemen” in de onderhandelingen over ReArm Europe. Ondanks al het overleg had de coalitie dus geen nieuwe standpunten geformuleerd over de Europese plannen en had premier Schoof dus geen mandaat gekregen, analyseerde Bikker: „de premier is niet zo vrij als een vogel, maar vogelvrij”.
Lees ook
Hoe de motie van Eerdmans Dick Schoof én Pieter Omtzigt met een enorm probleem opzadelde
De kritiek over het „warrige optreden” van Nederland op het internationale toneel (dixit Bontenbal) en het gekibbel binnen de „Hollandse achterhoedecoalitie” (aldus Laurens Dassen van Volt) kwam daarna vooral op het bordje van Yesilgöz terecht. De VVD-leider heeft de afgelopen weken de steun voor Oekraïne en Europese defensie tot een speerpunt gemaakt, en onderstreepte dat vorige week met een onverwachts bezoek aan de Oekraïense president Zelensky en een speech in het Oorlogsmuseum Overloon afgelopen maandag, waarin ze pleitte voor het verhogen van de defensie-uitgaven naar 3,5 procent van het bbp. Coalitiegenoten Wilders en Van der Plas (BBB) reageerden op X verrast. „Dat wordt dan wel snijden in klimaat en andere VVD-hobby’s”, twitterde de PVV-leider.
Oprecht chagrijn
In de Kamer heerste er oprecht chagrijn over die verdeeldheid, op een moment dat Trump en Poetin – zonder Europa – onderhandelen over Oekraïne. Het kabinet heeft de vorige crisis nog niet bezworen, zo sneerde Timmermans tijdens het debat, of de coalitie ging al weer weer „als kleuters rollebollend over straat.”
D66-leider Rob Jetten wilde van Yesilgöz weten waarom de VVD weliswaar „snoeihard” oordeelt over de coalitiegenoten, maar intussen wél in het kabinet blijft zitten. Yesilgöz was daar niet van de onder de indruk: bij nieuwe verkiezingen, terwijl de oorlog in Oekraïne dreigt te escaleren, was niemand gebaat.
Premier Schoof probeerde het probleem voor zich uit te schuiven. Hoewel de Europese regeringsleiders in principe al hebben ingestemd met ReArm Europe moeten allerlei details nog worden uitgewerkt, aldus Schoof. „Daarna zal het kabinet met een oordeel komen.” Toen Mirjam Bikker daarop constateerde dat het kabinet dus „geen positie” inneemt komende donderdag in Brussel, sprak Schoof dat echter tegen.
Woensdag zal de Europese Commissie meer details van de plannen bekend maken. Op grond daarvan zal het kabinet een „inhoudelijke positie” definiëren, zo zei Schoof. De premier benadrukte nog eens dat Nederland strikte voorwaarden wil voor het loslaten van de Europese begrotingsdiscipline en vooral voor gezamenlijke EU-leningen – waar rechtse partijen een grote afkeer van hebben.
Nieuwe motie Eerdmans
Joost Eerdmans vond dat geen geloofwaardig verhaal: „Wat gaat Nederland dan nog doen? Die Brusselse trein is toch allang vertrokken?”
Aan het einde van het debat diende Eerdmans een nieuwe motie in waarin het kabinet wordt opgeroepen „zich actief te verzetten tegen eurobonds en strikt toe te zien op de naleving van de Europese begrotingsregels”.
Eerdmans zei „goede hoop” te hebben dat zijn motie opnieuw zou worden aangenomen.
De Amerikaanse astronauten Sunita Williams en Barry ‘Butch’ Wilmore zijn dinsdagavond om 22.57 uur Nederlandse tijd veilig geland op aarde. Hun Crew Dragon-capsule koppelde dinsdagochtend los van het internationaal ruimtestation ISS en landde aan parachutes voor de kust van Florida.
Aanvankelijk zouden de twee maar acht dagen in het ISS blijven, maar vanwege technische problemen is dat negen en een halve maand geworden. Toch bestreden Williams en Wilmore en NASA fel het idee dat ze ‘gestrand’ zouden zijn.
In juni 2024 waren de Williams en Wilmore naar het ISS gereisd met de eerste bemenste testvlucht van Boeings Starliner-capsule. Op de heenreis gaf Starliner technische problemen: een aantal stuwraketten viel onverwacht uit, en er was een heliumlek.
Omdat de problemen niet goed begrepen werden, durfde NASA de twee niet na acht dagen terug te laten reizen aan boord van de Starliner-capsule. De terugkeer in de dampkring is een van de gevaarlijkste etappes van een ruimtereis: in 2003 kwamen zeven astronauten aan boord van Space Shuttle Columbia om bij de terugkeer, toen het ruimteschip door de hoge snelheden en temperaturen uit elkaar viel.
De Starliner-capsule keerde leeg terug naar de aarde, zonder verdere problemen. Besloten werd om Williams en Wilmore te laten blijven tot februari 2025. De voorraden en ruimte, en hoeveelheid werk aan boord van het ISS lieten dat gemakkelijk toe, terwijl extra vluchten heen en terug wel kostbaar en logistiek uitdagend zijn.
Op de geplande volgende Crew Dragon naar het ISS in september vlogen alleen Nick Hague en de Rus Aleksandr Gorboenov naar het ISS. De andere twee plaatsen waren leeg geveegd, zodat Williams en Wilmore in februari terug konden keren. Door technische problemen met een SpaceX-raket werd dat uiteindelijk 14 maart. Een tweede Crew Dragon-capsule van SpaceX koppelde toen met vier astronauten aan bij het ISS, om Williams, Wilmore en ook Hague en Gorboenov af te lossen: deze vertrok dinsdagochtend, om zeventien uur later te landen.
Testvlucht
Dat ze tijdens hun extra tijd ‘gestrand’ waren bestreden Williams en Wilmore uit alle macht. „Dat is het verhaal vanaf dag 1 geweest”, zei Wilmore in februari in een interview met CNN, „maar we voelen ons niet achtergelaten, vast, of gestrand.”
„We wisten dat dit een testvlucht was, en dat we problemen [met Starliner] zouden tegenkomen”, zei Williams. Ook een verlengd verblijf hoorde vanaf het begin tot de mogelijkheden. „Dus nee, we voelen ons niet achtergelaten. We voelen ons deel van het team, en dat is een grote eer”, zei Williams tegen de nieuwszender CBS.
De ervaren Williams verbleef in 2006 en 2012 ook al eens enkele maanden aan boord van het ISS, en voerde in totaal negen ruimtewandelingen uit, waarvan twee tijdens haar laatste verblijf. Sinds september was ze commandant van het ISS. Ook Wilmore is met drie ruimtevluchten ervaren.
Ook andere ruimtevaartkenners zagen de verlenging als een eervolle uitdaging in plaats van een betreurenswaardige schipbreuk. „Dat vinden ze geweldig”, zei Philippe Schoonejans voormalig manager bemande ruimtevaart bij de ruimtevaartorganisatie ESA in augustus tegen NRC. „Alle astronauten willen naar de ruimte, en zo vaak kun je ook weer niet.”
Maar de pers zag het anders, keer op keer belandden de twee in krantenkoppen waar ze ‘gestrand’ waren, ‘vastzaten’ of zelfs ‘achtergelaten’, ook kan geen enkele ISS-astronaut op ieder moment terug naar de aarde: er is een uitgekiend schema van heen- en terugvluchten waarmee de bemanningen ploegen elkaar afwisselen. (Wel zijn er altijd capsules aangekoppeld waarmee alle bewoners het ruimtestation in geval van nood snel kunnen verlaten)
Trump en Musk
De ‘gestrand’ versus ‘professionele uitdaging’-kwestie kreeg in februari een politieke lading tijdens een interview met president Donald Trump en SpaceX-eigenaar Elon Musk op de zender Fox. „Op verzoek van de president versnellen we de terugkeer van de astronauten, het is belachelijk lang uitgesteld”, zei Musk. „Ze zijn achtergelaten in de ruimte”, viel Trump in, om daarna de schuld te leggen bij zijn voorganger Joe Biden. Volgens Musk waren de twee „achtergelaten om politieke redenen, en dat is niet goed.”
Dat werd de Deense astronaut Andreas Mogensen (twee ruimtevluchten) te gortig. „Wat een leugen, en dat van iemand die klaagt over het gebrek aan eerlijkheid van de mainstream media”, reageerde hij op X. Eigenaar Musk antwoordde met scheldwoorden, en stelde dat hij de regering-Biden meteen had aangeboden om de twee terug te halen. Over dit aanbod, in de eerste plaats een zaak voor NASA, is eerder niets naar buiten gekomen.
Het versnellen van de terugkeer is in ieder geval niet waar: de terugkeerplannen waren al in augustus gemaakt.
Inmiddels is Starliner een groeiende strop voor ruimtevaart- en defensiebedrijf Boeing, dat al sinds 2010 aan de herbruikbare capsule werkt. In januari verscheen een NASA-verslag over het onderzoek naar de technische problemen, maar hoewel er ‘significante vooruitgang’ zou zijn geboekt, zijn de problemen met de stuwraketten nog steeds niet opgehelderd.
Voor NASA is het belangrijk om meerdere commerciële aanbieders van bemenst vervoer naar het ISS te hebben, maar voorlopig blijft SpaceX de enige beschikbare Amerikaanse ruimtetaxi, naast de Russische Sojoez-capsule, die ondanks de invasie van Oekraïne ook nog steeds gebruikt wordt.
Europees alternatief
In 2022 vroegen Europese astronauten om de ontwikkeling van een Europese ruimtevaartuig dat astronauten kan vervoeren, iets waar de ruimtevaartorganisatie ESA in 2024 op terugkwam door het bedrijf Arianespace te vragen met voorstellen te komen voor de nieuwe Europese Ariane 6-raket.
Dat wordt wel opschieten. Volgens de huidige plannen valt het verouderende ISS al rond 2030 terug naar de aarde, om in de dampkring te verbranden. Zonder gestrande astronauten aan boord.
De presidenten Felix Tshisekedi van Congo en Paul Kagame van Rwanda hebben elkaar dinsdag in Qatar gesproken. Het is de eerste ontmoeting tussen de twee regeringsleiders sinds de door Rwanda gesteunde M23-rebellen enkele weken gelden de twee grote steden Goma en Bukavu in Oost-Congo innamen.
Congo en Rwanda zeggen in een verklaring na de gesprekken allebei uit te zijn op een staakt-het-vuren. Een anonieme diplomaat spreekt tegenover persbureau AP van informele gesprekken gericht op het opbouwen van wederzijds vertrouwen. Maandag zegde M23 in laatste instantie nog vredesbesprekingen met Tshisekedi af, die Tshisekedi juist onder grote druk had toegezegd.
Het is opvallend dat Qatar zich nu opwerpt als bemiddelaar. Die rol probeerde het land ook op te eisen in het conflict tussen Israël en Hamas. Omdat Qatar hechte banden met Rwanda heeft, zou het voor Kagame moeilijk zijn een uitnodiging van de Qatarezen af te slaan, zegt de Congolese analist Bob Kabamba van de Universiteit van Luik tegen persbureau Reuters.
In een gezamenlijke verklaring benadrukken Tshisekedi and Kagame dinsdag dat het „belangrijk” is om in gesprek te blijven, maar van een onmiddellijke doorbraak lijkt na de gesprekken in Doha geen sprake.
Lees ook
Politiek isolement dwingt Congolese president Tshisekedi tot dialoog met M23
