Al voor de buit binnen is, klinken ze in hun auto met champagne. Met de glazen bubbelwijn in hun hand maken de drie mannen foto’s van elkaar en doen ze de Servische drievingerige groet, een symbool van nationale trots. Het is een koele zondagavond in augustus 2020 en de drie wachten op 743 kilo cocaïne, verstopt tussen een lading bananen die onderweg is vanuit Ecuador naar de Rotterdamse haven.
De volgende ochtend wachten de mannen op een industrieterrein in Maassluis op de container. „We gaan nu naar de opslagplaats, maat, kijken wat er gebeurt”, schrijft één van hen via de versleutelde communicatiedienst Sky ECC, ingezien door NRC, naar zijn baas. Als de cocaïne door de douane lijkt te zijn gekomen, is de stemming opperbest blijkt uit een volgend bericht. „Leef lang maten…heb een drankje voor mijjjjjjjjj.” Maar als de chauffeur niet komt opdagen, volgen de berichten elkaar in rap tempo op.
„Misschien is er file.”
„Oh stress.”
„Wees niet zo nerveus, maat.”
Het gaat alsnog mis. Vlak na vertrek wordt de chauffeur aangehouden door de politie. Daarmee eindigt de zomer voor Servische drugscriminelen in een totale mislukking.
In de maanden voordat ze deze 743 kilo cocaïne verliezen in Rotterdam, wordt ook 5.000 kilo cocaïne in beslag genomen op Aruba en 1.247 kilo in het Belgische Hasselt. Bovendien worden tijdens een actie van de Nederlandse, Belgische en Servische politie 23 mannen gearresteerd, onder wie „de grootste drugsbaronnen van de Balkan”, aldus Europol.
Wat de Servische bendes dan nog niet weten, is dat de Belgische en Nederlandse autoriteiten live meekijken naar hun berichtenverkeer. De Nederlandse politie heeft de versleutelde communicatiedienst Sky ECC, geliefd onder criminelen wereldwijd, samen met Belgische en Franse collega’s gehackt. Drie weken lang onderscheppen politiediensten miljoenen berichten. Al die tijd wanen de criminelen zich veilig en spreken ze openlijk over wapensmokkel, drugshandel en moordopdrachten.
Servische drugscriminelen spelen een groeiende rol in de Europese cocaïnehandel
Met de Sky ECC-hack werd een enorme klap uitgedeeld aan de internationale georganiseerde misdaad. Sindsdien zijn volgens Europol 6.500 verdachten opgepakt. Bijna een miljard euro aan bezittingen is ingenomen, evenals zo’n 100.000 kilo cocaïne en 30 miljoen drugspillen.
Dankzij de hack werd zichtbaar dat Servische drugscriminelen een groeiende rol spelen in de Europese cocaïnehandel, blijkt uit onderzoek van NRC en het Servische weekblad Vreme, die met eenentwintig betrokkenen spraken en honderden pagina’s aan communicatie in bezit hebben. Bovendien blijkt dat de drugscriminelen een zekere mate van politieke bescherming genieten in Servië – een land dat in het toetredingsproces zit van de Europese Unie.
IHet ‘slachthuis’
Een roze huis net buiten Belgrado is de plek waar Servische drugscriminelen martelen, moorden en hun slachtoffers door een professionele vleesmolen halen. In Servië wordt in 2021 geschokt gereageerd op de in Ritopek gepleegde misdaden. Het vrijstaande huis komt bekend te staan als ‘het slachthuis’. De resten van slachtoffers blijken in de nabijgelegen Donau te zijn geloosd.
Op foto’s die verstuurd zijn via Sky ECC en in bezit zijn van NRC is te zien hoe twee lachende mannen in de zomer van 2020 een afgehakt hoofd vasthouden. Andere foto’s tonen ledematen die in verschillende plastic bakken liggen in een kamer die volledig afgedekt is met plastic zeilen. Het blijft niet bij één lichaam. Zeker vier mannen worden weggewerkt in het roze huis. Als bewijs sturen de daders foto’s naar hun baas: Veljko Belivuk.
De voetbalhooligan en leider van een drugsbende, die van moord, ontvoering en cocaïnesmokkel wordt verdacht, zegt te genieten van de martelingen, blijkt uit Sky ECC-berichten. Hij vraagt zijn handlangers om hun handelingen uitgebreid te beschrijven en „de sappige details niet voor me over te slaan […] alsjeblieft laat ons ook genieten”. Ook stuurt hij een foto van een lijk door met de tekst: „Kijk baby, Mexico in Belgrado.”
De gruweldaden zijn zo groot dat de Nederlandse, Belgische en Franse politie besluiten om de beelden te delen met hun Servische collega’s. Die pakken Belivuk en andere leden van zijn bende op. De arrestatie krijgt veel aandacht, helemaal als president Aleksandar Vucic in maart 2021 beelden uit het slachthuis toont tijdens een op prime time uitgezonden persconferentie. Ouders worden gewaarschuwd hun kinderen weg te halen bij de tv. Daarna verschijnt een reeks beelden op een scherm achter de president: een afgehakt hoofd, een onthoofd lichaam en een torso.
Servië is trots op de arrestaties en blijft dat in de daaropvolgende jaren. In 2023 doet de Servische minister van Binnenlandse Zaken, Bratislav Gasic, zelfs de uitspraak dat „er geen georganiseerde misdaadgroepen meer zijn in Servië”. Het stuit alom op hoongelach.
IIUitstekende netwerkers
Drugscriminelen uit de Westelijke Balkan zijn uitstekende netwerkers. „Ze hebben goed contact met lokale drugsnetwerken over de hele wereld, werken veel samen met andere georganiseerde misdaadgroepen, delen financiële risico’s én nieuwe smokkelroutes”, zegt de Finse Jari Liukku, politiechef in Helsinki. Tot voor kort gaf Liukku leiding aan het European Serious Organised Crime Centre van Europol in Den Haag. Volgens hem behoren de drugscriminelen op de Westelijke Balkan „op dit moment tot de meest serieuze, georganiseerde misdaadgroepen ter wereld, die grotendeels achter de cocaïnehandel in Europa zitten”. En, zegt de Fin: zonder de hack van Sky ECC zou er maar weinig bekend zijn over hun succesvolle werkwijze.
De focus van de internationale cocaïnehandel ligt steeds meer op Europa. In de Verenigde Staten, voorheen een grote afnemer, raken steeds meer mensen verslaafd aan fentanyl – een zeer verslavende chemische pijnstiller. „Cocaïnesmokkel naar de Europese Unie is heel lucratief”, zegt Liukku. „Ik zou zeggen dat cocaïne zo’n 20.000 tot 24.000 euro per kilo oplevert.” De inkoopprijs in Zuid-Amerika is tienmaal lager.
Tussen 2020 en 2023 namen Europese politiediensten ruim 26.500 kilo cocaïne van het ‘Balkan-kartel’ in beslag – een significante stijging ten opzichte van de 6.500 kilo in de vier jaar ervoor. De Sky ECC-hack heeft daar sterk aan bijgedragen. „Na Engels waren de meest gebruikte talen op de Sky-dienst Albanees en Servisch-Kroatisch”, zegt misdaadonderzoeker Sasa Dordevic van GI-TOC, een denktank gespecialiseerd in internationale georganiseerde misdaad.
De drugscriminelen uit de Westelijke Balkan maken steeds vaker gebruik van nieuwe smokkelroutes, via havens in West-Afrika en de Canarische Eilanden. Vanaf daar gaan de drugs over land of via kleinere zeilboten naar Europa. Bovendien brengt de Sky ECC-hack nog een wapen van het ‘Balkan-kartel’ aan het licht. „Corruptie”, zegt oud-Europol baas Liukku.
IIIMaffiastaat
In 2019, het jaar vóór de Sky ECC-hack, raakt Servië ook al in de ban van een grote drugszaak. Even buiten Belgrado wordt een wietplantage ontdekt – één van de grootste van Europa. Saillant: de 66.000 planten worden bewaakt door gewapende politieagenten en militairen.
Vanuit de politiek blijken er ook allerlei lijntjes te lopen naar de plantage. De rechterhand van president Vucic, Aleksandar Vulin, is op de plek gefotografeerd terwijl hij biologische tomaten plukte. Ook andere hoge bewindspersonen zouden weet hebben gehad van de marihuanaboerderij. Die verdenking wordt versterkt als Vucic de eigenaar van de plantage in bescherming neemt door te benadrukken dat „er niemand vermoord is”.
Corruptie in Servië is „ontzettend hardnekkig”, zegt Miroslav Milicevic, vicevoorzitter van de Anticorruptie Raad, een adviesorgaan van de Servische regering. Achter zijn houten bureau in een statig kantoor in Belgrado legt hij uit dat de georganiseerde misdaad in zijn land door een overdaad aan geld „boven de wet” staat. „We doen veel onderzoek, maar we kunnen bijna niemand aanklagen omdat getuigen nauwelijks durven te praten.”
Lees ook
In Servië houden de protesten aan: ‘We zien hier in Servië een langzaam oprukkende dictatuur’
De wietplantage is een goed voorbeeld, zegt Milicevic. „Het duurde twee jaar voordat die rechtszaak begon en tot op de dag van vandaag is er niemand veroordeeld, omdat de regering de zaak steeds vertraagt.”
Na zijn aantreden als president in 2012 veranderde Vucic meteen de wet, zodat hij de inlichtingendienst onder zijn hoede kreeg. Daarmee is hij een van de best geïnformeerde personen van Servië en kan hij politieke en zakelijke tegenstanders aanpakken, zegt Predrag Petrovic, politicoloog en onderzoeksdirecteur van het Centrum voor Veiligheidsbeleid in Belgrado. „Vucic wil de corruptie niet bestrijden, maar criminelen en invloedrijke zakenmensen disciplineren”, zegt Petrovic. „Zo werd Vucic de Tsaar van Servië.”
Politieke invloed is niet afhankelijk van een formele positie, maar van iemands relatie met Vucic en zijn partij
Meer dan tien jaar na die wetswijziging is „Servië een maffiastaat” geworden, zegt Petrovic. „Politieke invloed is niet afhankelijk van een formele positie, maar van iemands relatie met Vucic en zijn partij.” Dankzij de Sky ECC-hack werden in Montenegro, Albanië en Bosnië en Herzegovina hoogwaardigheidsbekleders, zoals politiechefs, rechters en openbaar aanklagers opgepakt en vervolgd vanwege corruptie. In Servië bleven zulke zaken grotendeels uit.
Het is eerder de omgekeerde wereld. In Servië werden de twee politieagenten die de grote wietplantage ontdekten, ontslagen. De onderzoekers in de zaak werden verdacht gemaakt door ze (herhaaldelijk) te dwingen tot een leugendetectortest. En hoewel drugsbaas Belivuk al vier jaar geleden is opgepakt, loopt zijn zaak nog steeds.
President Vucic bleef buiten schot – tot Belivuk in een besloten rechtszitting verklaarde dat zijn bende voor de behoeften en in opdracht van Vucic handelde. Ook vertelde hij dat hij sinds 2011 lid is van SNS, de politieke partij van Vucic. Opeens waren in Servië alle ogen op Vucic gericht.
IVVoetbal is politiek
De zon zakt op een zaterdagavond achter de overvolle tribunes van het voetbalstadion van FK Partizan in een buitenwijk van Belgrado. In Vak Zuid wapperen grote zwart-witte vlaggen met doodshoofden. Daar staan de ‘Grobari’ – de doodgravers, zoals de fanatieke fans van de populaire voetbalclub zich noemen. De hele wedstrijd klinkt gezang, knallen de fans met vuurwerk en kleuren fakkels de hemel rood en geel. Kinderen wapperen druk met hun wit-zwarte voetbalsjaaltjes.
Op deze tribune kreeg drugscrimineel Belivuk bekendheid, als een van de leiders van de doodgravers. En daarmee krijg je in Servië macht: je spreekt met politici, de veiligheidsdiensten én controleert hooligans, vaak werkzaam in de beveiliging van luxueuze nachtclubs.
„Voetbal is politiek”, vertelt een voetbalfan op voorwaarde van anonimiteit in een Ierse pub in Belgrado. Hooligans, legt hij uit, worden ingezet om te provoceren bij anti-regimedemonstraties, waarna de oppositie de schuld krijgt dat het protest uit de hand is gelopen. En ze worden gebruikt om mensen te intimideren tijdens verkiezingen. „Zij doen deze klusjes omdat ze een strafblad hebben of van criminele activiteiten worden verdacht en gechanteerd worden met een celstraf”, zegt de voetbalfan.
Toen Belivuk bij de voetbalclub betrokken raakte, zag de fan opeens „veel foute dingen”. Onder Belivuk werd het supportershonk onder het stadion jarenlang als martelkamer gebruikt. Zijn hooligangroep wordt in verband gebracht met de illegale sloop van een buurt in Belgrado waar een duur vastgoedproject moest komen van een van Vucic’s bevriende zakenmensen. Tientallen gemaskerde mannen vernietigden met bulldozers een straat vol gebouwen.
Daarentegen verloopt de jaarlijkse Gay Pride in Belgrado opvallend rustig. Betrokkenen vermoeden dat Vucic of anderen binnen de regering de hooligans, die soms ook lid zijn van dit soort anti-lhbti-bewegingen, hebben meegegeven zich koest te houden, nu Servië lid probeert te worden van de Europese Unie.
De zoon van president Vucic, Danilo (27), is verschillende keren gefotografeerd met Belivuk en andere criminele voetbalfans. Journaliste Bojana Pavlovic werd aangepakt door bewakers toen ze één van deze foto’s maakte. „Ze beledigden en bedreigden mij”, vertelt Pavlovic. „Deze regering is zo crimineel dat het niet echt verrassend was dat de zoon van de president met criminelen afspreekt.”
Epiloog
De afgelopen maanden voelt Vucic druk vanuit zijn eigen land. Wekelijks organiseren studenten en oppositiepartijen massale demonstraties in steden als Belgrado en Novi Sad. De aanleiding: het ineenstorten van een betonnen balustrade van een treinstation in Novi Sad waarbij 15 mensen hun leven verloren. De overheid zou een constructiefout over het hoofd hebben gezien. Voor demonstranten is het ongeluk illustratief voor staatscorruptie en mismanagement. Ze eisen het aftreden van ministers van het volgens hen corrupte regime.
Lees ook
Massaal protest tegen de Servische regering na dodelijke ramp op een treinstation
Vucic is bezorgd, nu de demonstranten ook buiten Servië de krantenkoppen halen. Vlak na kerst kondigde hij daarom aan de georganiseerde misdaad en corruptie hard te zullen aanpakken. De president beloofde „het hevigste gevecht tegen corruptie” dat Servische burgers ooit hebben gezien. „Ik kan met al mijn zelfvertrouwen zeggen dat dit de meest significante poging in de afgelopen 24 jaar zal zijn.”
