Lech Walesa, de oud-president van Polen, heeft een brief aan de Amerikaanse president Donald Trump ondertekend waarin hij zijn „afschuw en afkeer” uit over het gesprek van Trump met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Dat schrijven internationale persbureaus maandag. Walesa noemt het „beledigend” voor de Oekraïense strijd voor vrijheid dat Trump en zijn vicepresident JD Vance eisten dat Zelensky dankbaarder zou zijn.
In de brief, die ook ondertekend is door meer dan dertig politiek gevangenen die werden vastgehouden tijdens het communistisch bewind van Polen, schrijven de ondertekenaars dat de sfeer in de Oval Office hen herinnerde aan de ondervragingen die zij ondergingen door de communistische geheime dienst in Polen. “De aanklagers en de rechters, die werkten in opdracht van de almachtige communistische partijpolitie, vertelden ons ook dat zij alle kaarten in handen hadden en wij geen,” schrijven ze. “We zijn geschokt dat jullie Volodymyr Zelensky op dezelfde manier hebben behandeld.”
Walesa won in 1983 de Nobelprijs van de Vrede voor zijn vreedzame inzet als vakbondsleider voor Poolse arbeiders en was van 1990 tot 1995 de eerste democratisch gekozen president van Polen. Hij leidde ook de pro-democratische Solidariteitsbeweging in het land, die uiteindelijk leidde tot de ineenstorting van het communisme in Polen.
De voormalig Poolse president Lech Walesa na het stemmen tijdens de Poolse lokale verkiezingen in een stemlokaal in Gdansk, op 7 april 2024. Foto Lukasz Glowala/Reuters
Goedemorgen! Vanaf vandaag voeren de Verenigde Staten definitief de eerder aangekondigde invoerheffingen in voor producten uit Canada en Mexico (25 procent) en China (20 procent). De Amerikaanse president Donald Trump zei maandag dat er ‘geen ruimte’ meer was voor verdere onderhandelingen om de tarieven af te wenden.
De Amerikaanse beurzen reageerden zeer negatief op de stap van Trump. De S&P 500 daalde met 1,8 procent, de grootste daling op één dag dit jaar. Techindex Nasdaq leverde maar liefst 2,6 procent in.
Wat betekenen de heffingen voor beide buurlanden? Met name in de Mexicaanse landbouwsector en de auto-industrie wordt de impact van de nieuwe tarieven gevreesd. En Canada kan zich voorbereiden op een recessie, constateren collega’s Frank Kuin en Boris van der Spek vanochtend in NRC.
Wat viel ons verder op?
Het Taiwanese TSMC, de grootste chipfabrikant ter wereld, heeft aangekondigd nog eens 100 miljard dollar in nieuwe chipfabrieken in de Verenigde Staten te investeren. Dat hebben bestuursvoorzitter C.C. Wei en de Amerikaanse president Donald Trump maandag aangekondigd. TSMC kondigde eerder al miljardeninvesteringen aan voor chipfabrieken in Arizona.
Het Amerikaanse AI-bedrijf Antrophic (bekend van chatbot ‘Claude’) heeft een investeringsronde van 3,5 miljard dollar opgehaald. Het bedrijf uit San Francisco, dat pas vier jaar bestaat, wordt daarmee op zo’n 60 miljard dollar gewaardeerd.
Muzieknieuws: de omzet van vinyl daalde voor het eerst in jaren, terwijl de omzet uit streamingdiensten verder steeg. De totale markt voor muziek blijft groeien.
De Amerikaanse president Donald Trump was maandag onverbiddelijk. Er was „geen ruimte meer” voor Canada en Mexico om heffingen van 25 procent op hun exporten naar de Verenigde Staten af te wenden. Nadat die tarieven op goederen van de twee grootste handelspartners van de Verenigde Staten eerder met een maand werden uitgesteld, gaan ze deze dinsdag alsnog in, verklaarde hij in Washington.
„Ze zullen een heffing krijgen”, aldus Trump in het Witte Huis, doelend op de twee buurlanden, waarmee de VS al meer dan dertig jaar vrijhandel voeren. In 2023 was met hun onderlinge handel ruim 1.900 miljard dollar gemoeid. Trump zet die decennialange vrijhandel met zijn maatregel opzij, omdat de buurlanden volgens hem niet genoeg doen om de instroom van migranten en illegale drugs, met name fentanyl, tegen te gaan. De heffingen, zei hij, „zijn allemaal klaar, ze gaan morgen in.”
Aandelenkoersen daalden fors in reactie op de uitspraken. De S&P 500 index sloot 1,8 procent lager in New York; ook Aziatische beurzen leverden in. Tot nog toe waren beleggers kalm gebleven onder de dreigementen, hoe ingrijpend ook voor de economieën van de Noord-Amerikaanse vrijhandelspartners. Ze hielden er rekening mee dat het mogelijk ging om een onderhandelingstactiek, als voorzet bij heronderhandeling van het Noord-Amerikaanse vrijhandelsakkoord USMCA.
Die hoop vervloog maandag aan het einde van de dag – al bleef veel onduidelijk over de uitwerking van de heffingen. De Mexicaanse president Claudia Sheinbaum zei op haar dagelijkse perspraatje dat ze nog maar moest zien of de importheffingen er inderdaad zouden komen. Maar ze benadrukte ook dat haar regering was voorbereid. „We hebben een plan B, C, D,” zei ze, zonder verder in details te treden.
De Canadese premier Justin Trudeau noemde de heffingen later op de dag „volledig ongerechtvaardigd” en in strijd met het USMCA-verdrag, de opvolger van het Noord-Amerikaanse vrijhandelsakkoord Nafta, dat Trump in 2018 zelf met Canada en Mexico sloot. Hij bevestigde dat Canada vergeldingsheffingen zal instellen.
Wat betekenen de heffingen voor beide buurlanden?
Mexico: impact op landbouw- en autosector
Voor Mexico zijn de belangen enorm. Het land streefde in 2023 Canada voorbij als grootste handelspartner van de VS; in 2024 lag de totale handelswaarde tussen de twee landen op bijna 840 miljard dollar. Daarbij neemt de Mexicaanse export naar de VS zo’n 506 miljard dollar voor zijn rekening: een handelsoverschot waar Trump vanaf wil. Hij hoopt dat Amerikaanse fabrikanten die in Mexico actief zijn vertrekken uit het land en zich weer vestigen binnen de Amerikaanse grenzen. Een onwaarschijnlijk scenario, gezien de veel lagere loonkosten in Mexico.
Met name in de Mexicaanse landbouwsector en de auto-industrie wordt de impact van de nieuwe tarieven gevreesd. 63 procent van de groenten die de VS importeren komen uit Mexico. Voor de Amerikaanse consument betekent dit dat producten als avocado’s en paprika’s waarschijnlijk duurder worden. Het belangrijkste exportproduct van Mexico naar de VS zijn echter auto’s en auto-onderdelen, goed voor 157 miljard dollar in 2023. Nissan, Stellantis, General Motors: tussen de 20 en 30 procent van de voertuigen die zij in de VS verkopen, worden vrijwel volledig gemaakt in Mexico.
Een maand geleden was Sheinbaum na een telefoongesprek met Trump nog tot een akkoord gekomen om de importheffingen uit te stellen. Ze wist dat de Amerikaanse president de tarieven steevast gebruikt om handelspartners mee onder druk te zetten en toezeggingen te krijgen. En dus beloofde ze Trump resultaten. Onder meer op het gebied van illegale migratie en de smokkel van fentanyl zou Mexico nóg meer gaan doen.
Tienduizend militairen werden naar de grens gestuurd om te zorgen dat minder migranten de oversteek naar de VS zouden wagen. Onder de vorige president Joe Biden kwamen al veel minder mensen naar de VS en Mexico was al langer bezig was met het opbreken van migrantenkaravanen die naar het noorden trokken. Maar nu ging men nog verder. In meerdere grenssteden werden opvangcentra geopend om Mexicaanse en niet-Mexicaanse uitgezette migranten op te vangen. Er werd nog intensiever gepatrouilleerd aan de grens. Mede door de acties aan de Mexicaanse kant van de grens is het aantal illegale oversteken momenteel op het laagste punt in decennia.
Lees ook
Aan de grens tussen Mexico en de VS merken migranten de impact van Trumps beleid meteen
Ook de drugskartels en hun destructieve fentanylhandel werden aangepakt. In Sinaloa, de thuisbasis van het Sinaloakartel, zijn duizenden militairen aanwezig die zich richten op het vernietigen van drugslabs en de arrestatie van kartelleden. Nog voor het aantreden van Trump werden er recordhoeveelheden fentanyl in beslag genomen. Tegelijkertijd blijkt de aanpak van deze productie én smokkel een grote uitdaging: een paar kilo fentanyl is al genoeg om tienduizenden mensen van een dosis te voorzien en daarnaast is het merendeel van de smokkelaars naar de VS Amerikaans staatsburger. Voor hen is de grens oversteken bij een van de vele grensovergangen een kleine moeite.
Vorige week werden 29 zeer hooggeplaatste leden van verschillende drugskartels uitgeleverd aan de VS. De CIA heeft intussen het aantal dronevluchten in Mexico opgevoerd, naar eigen zeggen bedoeld om informatie over de georganiseerde misdaad te verzamelen. Ook op diplomatiek niveau deed Mexico de afgelopen weken wat het kon. Generaals, ministers, allemaal waren ze in Washington om de VS ervan te overtuigen dat Mexico resultaten boekt en dat importheffingen daarom niet nodig zouden zijn.
En zelfs tegen China, een belangrijke handelspartner van Mexico, zijn stappen genomen, om Trump te tevreden te stellen. Op de invoer van Chinese kleding zijn door Mexico heffingen van 35 procent ingevoerd, en op de producten die retailers als Shein en Temu naar Mexico vervoeren moet nog eens 19 procent worden betaald.
En toch zijn vanaf middernacht heffingen van 25 procent op Mexicaanse producten ingegaan. Mexico zou kunnen reageren, bijvoorbeeld door heffingen in te voeren op producten uit Republikeinse staten: denk aan Kentucky-bourbon of varkensvlees. De regering kan er ook voor kiezen de Mexicaanse peso te laten verzwakken tegen te Amerikaanse dollar, waardoor de tarieven minder hard gevoeld worden.
Lees ook
Mexico zet zich schrap voor importheffingen onder Trump
Het zouden kortetermijnreacties zijn. Economen zijn het erover eens: op lange termijn kan een handelsoorlog zorgen voor faillissementen, fabriekssluitingen, groeiende werkloosheid en een recessie. De economische onzekerheid die de (dreiging van) importheffingen met zich meebracht zorgde er eerder al voor dat de Mexicaanse centrale bank de groeiverwachtingen voor 2025 verlaagde van 1,2 procent naar 0,6 procent. Als de heffingen niet snel van tafel gaan, zullen de economische gevolgen voor Mexico enorm zijn.
Canada wil vergeldingsmaatregelen
In Canada wordt Trumps koppeling van importtarieven aan de smokkel van fentanyl als misplaatst gezien: minder dan 1 procent van illegale drugs komt de VS binnen vanuit het noordelijke buurland. Niettemin heeft premier Justin Trudeau in december een pakket maatregelen ter waarde van 1,30 miljard Canadese dollar (ongeveer 864 miljoen euro) aangekondigd om bewaking van de duizenden kilometers lange grens te versterken. Er worden onder meer extra helikopters ingezet. Ook heeft Canada op verzoek van Washington een ‘fentanyltsaar’ benoemd.
De Canadese regering liet weten dat er „geen daglicht” zit tussen haar positie ten aanzien van fentanyl en die van het Witte Huis, en bereid te zijn de bestrijding ervan op te voeren. Intensieve pogingen om het Witte Huis ervan te overtuigen dat Canada die bestrijding serieus neemt, mochten echter niet baten. In Canada daalt het besef in dat Trump niet voor rede vatbaar is en dat een periode van bijna een eeuw van steeds intensievere economische samenwerking met de Verenigde Staten ten einde komt.
Voor Canada is dat een potentiële economische ramp, die naar verwachting zal leiden tot een recessie. Het land is in sterke mate afhankelijk van handel met de VS; het levert 78 procent van zijn exporten aan de zuiderburen. In 2023 ging het daarbij om 418 miljard dollar. Het buurland is echter ook van belang voor de Amerikanen; het is de grootste afnemer van Amerikaanse importen, ter waarde van 354 miljard in 2023. Ook is het de grootste buitenlandse leverancier van energie aan de VS, waaronder olie.
Lees ook
Canadese vrees wordt werkelijkheid: ‘De ironie is dat de VS zichzelf in de voet schieten’
De handelsrelatie tussen de VS en Canada is bovendien relatief evenwichtig: als energie buiten beschouwing wordt gelaten, hebben de VS zelfs een licht overschot op de onderlinge handelsbalans. Canadezen zien de onverwachte aanval van Trump op hun land dan ook als broederverraad.
Economen waarschuwen dat de heffingen op Canadese importen ook de Amerikaanse economie zullen schaden. Ze worden betaald door Amerikaanse afnemers, die ze naar verwachting zullen doorberekenen aan hun klanten. Prijzen zullen daardoor stijgen – ook aan de benzinepomp. In een kennelijke poging die schade te beperken, maakt Trump een uitzondering voor Canadese energie: daarop geldt een importheffing van 10 procent.
Bovendien zijn productieketens in beide landen in hoge mate geïntegreerd, met name in de cruciale auto-industrie. Onderdelen, halffabrikaten en eindproducten steken veelal meerdere keren de grens over. Waarnemers waarschuwen dat de auto-industrie op korte termijn tot stilstand zal komen als gevolg van de forse heffingen.
Trudeau bevestigde maandag dat Canada de tarieven van Trump zal vergelden, volgens een eerder aangekondigd plan. Vanaf dinsdag legt het land heffingen van 25 procent op 155 miljard Canadese dollar (102 miljard euro) aan Amerikaanse goederen. Heffingen op 30 miljard daarvan gaan direct in, tarieven op de resterende 125 miljard aan producten na 21 dagen.
Lees ook
Verbijsterd Canada vergeldt importtarieven Trump met tegenheffingen
„Onze tarieven blijven van kracht totdat de Amerikaanse handelsmaatregel wordt ingetrokken” aldus Trudeau in een verklaring. Ook is zijn regering in besprekingen met provincies over „verschillende niet-tarifaire maatregelen”, aldus Trudeau toe.
Zo wordt er gesproken over een optie om energieleveranties aan de VS te beperken. Doug Ford, premier van de provincie Ontario, die elektriciteit levert aan meerdere Amerikaanse staten, dreigde maandag het licht uit te schakelen. „Als ze Ontario willen vernietigen, zal ik alles doen, inclusief het afknijpen van hun energie, met een glimlach op mijn gezicht”, verklaarde hij.
De politie belt en kort daarna staat er een agent voor de deur om sieraden mee te nemen voor onderzoek. Op die manier worden duizenden kwetsbare ouderen opgelicht. Redacteur Ingmar Vriesema onderzocht welke wereld er schuilgaat achter deze zwendel met nepagenten. Wie doet zoiets?
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
