Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk willen samen met Oekraïne een plan maken om de door Rusland begonnen oorlog in Oekraïne te beëindigen en een „duurzame vrede” te bewerkstelligen. Dat heeft de Britse premier Keir Starmer zondag gezegd in een interview aan de BBC. Mogelijk sluiten nog „een of twee andere landen” aan bij het groepje architecten. Als het plan af is, wil Starmer het voorleggen aan de Amerikaanse president Donald Trump.
De Britse premier stelt dat het plan uit drie onderdelen moet bestaan, waaronder een „sterk Oekraïne” dat zichzelf kan verdedigen en een goede onderhandelingspositie heeft. Ook is Europese „betrokkenheid” nodig bij de veiligheidsgaranties die Oekraïne moet krijgen. Starmer lijkt daarmee te verwijzen naar het idee van een ‘coalition of the willing’ – een troepenmacht van een groep NAVO-lidstaten die een eventueel vredesbestand kan bewaken. Ten derde moet het plan volgens Starmer bestaan uit „enige steun” van de Verenigde Staten – het grootste NAVO-land dat zich onder president Donald Trump afwijzend opstelt over steun aan Oekraïne.
Leiders bijeen in Londen
De ogen zijn zondag gericht op Londen, waar de Oekrainse president Zelensky zaterdag al met Starmer sprak. De leiders van zeker achttien verschillende Europese landen komen zondagmiddag om 15.00 uur bijeen in Lancaster House, gelegen in de buurt van Buckingham Palace om het over steun aan Oekraïne te hebben. Na de confrontatie van vrijdag tussen Trump en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, ligt extra druk op het overleg, dat los van de individuele steunbetuigingen van Europese leiders aan Oekraïne als een eerste gezamenlijke reactie kan worden gezien.
Zelensky is aanwezig, namens Nederland schuift premier Dick Schoof aan. Ook uitgenodigd zijn de Franse president Emmanuel Macron, de Duitse bondskanselier Olaf Scholz en de Italiaanse premier Georgia Meloni. De leiders van Denemarken, Noorwegen, Polen, Spanje, Finland, Tsjechië en Roemenië komen ook. Dat geldt eveneens voor de premier van Canada en de minister van Buitenlandse Zaken van Turkije.
Daarnaast schuiven secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte, voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en voorzitter van de Europese Raad António Costa aan. Eerder op zondag gaan Starmer, Zelensky en Meloni eerst nog met z’n drieën praten. De Oekraïense president bezoekt ook nog de Britse koning Charles.
Lees ook
Vance’s provocatie van Zelensky is uniek. Was deze ook strategisch?
Liveblog Oorlog in Oekraïne
Zelensky warm ontvangen door Starmer in London, Macron roept op tot kalmte
De Amerikaanse president Donald Trump was maandag onverbiddelijk. Er was „geen ruimte meer” voor Canada en Mexico om heffingen van 25 procent op hun exporten naar de Verenigde Staten af te wenden. Nadat die tarieven op goederen van de twee grootste handelspartners van de Verenigde Staten eerder met een maand werden uitgesteld, gaan ze deze dinsdag alsnog in, verklaarde hij in Washington.
„Ze zullen een heffing krijgen”, aldus Trump in het Witte Huis, doelend op de twee buurlanden, waarmee de VS al meer dan dertig jaar vrijhandel voeren. In 2023 was met hun onderlinge handel ruim 1.900 miljard dollar gemoeid. Trump zet die decennialange vrijhandel met zijn maatregel opzij, omdat de buurlanden volgens hem niet genoeg doen om de instroom van migranten en illegale drugs, met name fentanyl, tegen te gaan. De heffingen, zei hij, „zijn allemaal klaar, ze gaan morgen in.”
Aandelenkoersen daalden fors in reactie op de uitspraken. De S&P 500 index sloot 1,8 procent lager in New York; ook Aziatische beurzen leverden in. Tot nog toe waren beleggers kalm gebleven onder de dreigementen, hoe ingrijpend ook voor de economieën van de Noord-Amerikaanse vrijhandelspartners. Ze hielden er rekening mee dat het mogelijk ging om een onderhandelingstactiek, als voorzet bij heronderhandeling van het Noord-Amerikaanse vrijhandelsakkoord USMCA.
Die hoop vervloog maandag aan het einde van de dag – al bleef veel onduidelijk over de uitwerking van de heffingen. De Mexicaanse president Claudia Sheinbaum zei op haar dagelijkse perspraatje dat ze nog maar moest zien of de importheffingen er inderdaad zouden komen. Maar ze benadrukte ook dat haar regering was voorbereid. „We hebben een plan B, C, D,” zei ze, zonder verder in details te treden.
De Canadese premier Justin Trudeau noemde de heffingen later op de dag „volledig ongerechtvaardigd” en in strijd met het USMCA-verdrag, de opvolger van het Noord-Amerikaanse vrijhandelsakkoord Nafta, dat Trump in 2018 zelf met Canada en Mexico sloot. Hij bevestigde dat Canada vergeldingsheffingen zal instellen.
Wat betekenen de heffingen voor beide buurlanden?
Mexico: impact op landbouw- en autosector
Voor Mexico zijn de belangen enorm. Het land streefde in 2023 Canada voorbij als grootste handelspartner van de VS; in 2024 lag de totale handelswaarde tussen de twee landen op bijna 840 miljard dollar. Daarbij neemt de Mexicaanse export naar de VS zo’n 506 miljard dollar voor zijn rekening: een handelsoverschot waar Trump vanaf wil. Hij hoopt dat Amerikaanse fabrikanten die in Mexico actief zijn vertrekken uit het land en zich weer vestigen binnen de Amerikaanse grenzen. Een onwaarschijnlijk scenario, gezien de veel lagere loonkosten in Mexico.
Met name in de Mexicaanse landbouwsector en de auto-industrie wordt de impact van de nieuwe tarieven gevreesd. 63 procent van de groenten die de VS importeren komen uit Mexico. Voor de Amerikaanse consument betekent dit dat producten als avocado’s en paprika’s waarschijnlijk duurder worden. Het belangrijkste exportproduct van Mexico naar de VS zijn echter auto’s en auto-onderdelen, goed voor 157 miljard dollar in 2023. Nissan, Stellantis, General Motors: tussen de 20 en 30 procent van de voertuigen die zij in de VS verkopen, worden vrijwel volledig gemaakt in Mexico.
Een maand geleden was Sheinbaum na een telefoongesprek met Trump nog tot een akkoord gekomen om de importheffingen uit te stellen. Ze wist dat de Amerikaanse president de tarieven steevast gebruikt om handelspartners mee onder druk te zetten en toezeggingen te krijgen. En dus beloofde ze Trump resultaten. Onder meer op het gebied van illegale migratie en de smokkel van fentanyl zou Mexico nóg meer gaan doen.
Tienduizend militairen werden naar de grens gestuurd om te zorgen dat minder migranten de oversteek naar de VS zouden wagen. Onder de vorige president Joe Biden kwamen al veel minder mensen naar de VS en Mexico was al langer bezig was met het opbreken van migrantenkaravanen die naar het noorden trokken. Maar nu ging men nog verder. In meerdere grenssteden werden opvangcentra geopend om Mexicaanse en niet-Mexicaanse uitgezette migranten op te vangen. Er werd nog intensiever gepatrouilleerd aan de grens. Mede door de acties aan de Mexicaanse kant van de grens is het aantal illegale oversteken momenteel op het laagste punt in decennia.
Lees ook
Aan de grens tussen Mexico en de VS merken migranten de impact van Trumps beleid meteen
Ook de drugskartels en hun destructieve fentanylhandel werden aangepakt. In Sinaloa, de thuisbasis van het Sinaloakartel, zijn duizenden militairen aanwezig die zich richten op het vernietigen van drugslabs en de arrestatie van kartelleden. Nog voor het aantreden van Trump werden er recordhoeveelheden fentanyl in beslag genomen. Tegelijkertijd blijkt de aanpak van deze productie én smokkel een grote uitdaging: een paar kilo fentanyl is al genoeg om tienduizenden mensen van een dosis te voorzien en daarnaast is het merendeel van de smokkelaars naar de VS Amerikaans staatsburger. Voor hen is de grens oversteken bij een van de vele grensovergangen een kleine moeite.
Vorige week werden 29 zeer hooggeplaatste leden van verschillende drugskartels uitgeleverd aan de VS. De CIA heeft intussen het aantal dronevluchten in Mexico opgevoerd, naar eigen zeggen bedoeld om informatie over de georganiseerde misdaad te verzamelen. Ook op diplomatiek niveau deed Mexico de afgelopen weken wat het kon. Generaals, ministers, allemaal waren ze in Washington om de VS ervan te overtuigen dat Mexico resultaten boekt en dat importheffingen daarom niet nodig zouden zijn.
En zelfs tegen China, een belangrijke handelspartner van Mexico, zijn stappen genomen, om Trump te tevreden te stellen. Op de invoer van Chinese kleding zijn door Mexico heffingen van 35 procent ingevoerd, en op de producten die retailers als Shein en Temu naar Mexico vervoeren moet nog eens 19 procent worden betaald.
En toch zijn vanaf middernacht heffingen van 25 procent op Mexicaanse producten ingegaan. Mexico zou kunnen reageren, bijvoorbeeld door heffingen in te voeren op producten uit Republikeinse staten: denk aan Kentucky-bourbon of varkensvlees. De regering kan er ook voor kiezen de Mexicaanse peso te laten verzwakken tegen te Amerikaanse dollar, waardoor de tarieven minder hard gevoeld worden.
Lees ook
Mexico zet zich schrap voor importheffingen onder Trump
Het zouden kortetermijnreacties zijn. Economen zijn het erover eens: op lange termijn kan een handelsoorlog zorgen voor faillissementen, fabriekssluitingen, groeiende werkloosheid en een recessie. De economische onzekerheid die de (dreiging van) importheffingen met zich meebracht zorgde er eerder al voor dat de Mexicaanse centrale bank de groeiverwachtingen voor 2025 verlaagde van 1,2 procent naar 0,6 procent. Als de heffingen niet snel van tafel gaan, zullen de economische gevolgen voor Mexico enorm zijn.
Canada wil vergeldingsmaatregelen
In Canada wordt Trumps koppeling van importtarieven aan de smokkel van fentanyl als misplaatst gezien: minder dan 1 procent van illegale drugs komt de VS binnen vanuit het noordelijke buurland. Niettemin heeft premier Justin Trudeau in december een pakket maatregelen ter waarde van 1,30 miljard Canadese dollar (ongeveer 864 miljoen euro) aangekondigd om bewaking van de duizenden kilometers lange grens te versterken. Er worden onder meer extra helikopters ingezet. Ook heeft Canada op verzoek van Washington een ‘fentanyltsaar’ benoemd.
De Canadese regering liet weten dat er „geen daglicht” zit tussen haar positie ten aanzien van fentanyl en die van het Witte Huis, en bereid te zijn de bestrijding ervan op te voeren. Intensieve pogingen om het Witte Huis ervan te overtuigen dat Canada die bestrijding serieus neemt, mochten echter niet baten. In Canada daalt het besef in dat Trump niet voor rede vatbaar is en dat een periode van bijna een eeuw van steeds intensievere economische samenwerking met de Verenigde Staten ten einde komt.
Voor Canada is dat een potentiële economische ramp, die naar verwachting zal leiden tot een recessie. Het land is in sterke mate afhankelijk van handel met de VS; het levert 78 procent van zijn exporten aan de zuiderburen. In 2023 ging het daarbij om 418 miljard dollar. Het buurland is echter ook van belang voor de Amerikanen; het is de grootste afnemer van Amerikaanse importen, ter waarde van 354 miljard in 2023. Ook is het de grootste buitenlandse leverancier van energie aan de VS, waaronder olie.
Lees ook
Canadese vrees wordt werkelijkheid: ‘De ironie is dat de VS zichzelf in de voet schieten’
De handelsrelatie tussen de VS en Canada is bovendien relatief evenwichtig: als energie buiten beschouwing wordt gelaten, hebben de VS zelfs een licht overschot op de onderlinge handelsbalans. Canadezen zien de onverwachte aanval van Trump op hun land dan ook als broederverraad.
Economen waarschuwen dat de heffingen op Canadese importen ook de Amerikaanse economie zullen schaden. Ze worden betaald door Amerikaanse afnemers, die ze naar verwachting zullen doorberekenen aan hun klanten. Prijzen zullen daardoor stijgen – ook aan de benzinepomp. In een kennelijke poging die schade te beperken, maakt Trump een uitzondering voor Canadese energie: daarop geldt een importheffing van 10 procent.
Bovendien zijn productieketens in beide landen in hoge mate geïntegreerd, met name in de cruciale auto-industrie. Onderdelen, halffabrikaten en eindproducten steken veelal meerdere keren de grens over. Waarnemers waarschuwen dat de auto-industrie op korte termijn tot stilstand zal komen als gevolg van de forse heffingen.
Trudeau bevestigde maandag dat Canada de tarieven van Trump zal vergelden, volgens een eerder aangekondigd plan. Vanaf dinsdag legt het land heffingen van 25 procent op 155 miljard Canadese dollar (102 miljard euro) aan Amerikaanse goederen. Heffingen op 30 miljard daarvan gaan direct in, tarieven op de resterende 125 miljard aan producten na 21 dagen.
Lees ook
Verbijsterd Canada vergeldt importtarieven Trump met tegenheffingen
„Onze tarieven blijven van kracht totdat de Amerikaanse handelsmaatregel wordt ingetrokken” aldus Trudeau in een verklaring. Ook is zijn regering in besprekingen met provincies over „verschillende niet-tarifaire maatregelen”, aldus Trudeau toe.
Zo wordt er gesproken over een optie om energieleveranties aan de VS te beperken. Doug Ford, premier van de provincie Ontario, die elektriciteit levert aan meerdere Amerikaanse staten, dreigde maandag het licht uit te schakelen. „Als ze Ontario willen vernietigen, zal ik alles doen, inclusief het afknijpen van hun energie, met een glimlach op mijn gezicht”, verklaarde hij.
De politie belt en kort daarna staat er een agent voor de deur om sieraden mee te nemen voor onderzoek. Op die manier worden duizenden kwetsbare ouderen opgelicht. Redacteur Ingmar Vriesema onderzocht welke wereld er schuilgaat achter deze zwendel met nepagenten. Wie doet zoiets?
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
Ze zaten keurig op rij: de prooi, de bullebak en de ophitser. De klassieke rolverdeling van het schoolplein. En toen het treiteren en geërgerde terechtwijzen plotseling overging in het roffelen van vuisten, had de bezoekende ‘schooljongen’ geen schijn van kans.
In commentaren wordt nu druk bespiegeld of de beschamende vertoning die Trump en zijn aangever Vance in het Witte Huis opvoerden een ongeluk of een opzetje was, een publieke vernedering van Zelensky bedoeld voor Russische consumptie. Zou kunnen, opmerkelijk genoeg was Associated Press niet aanwezig bij de geseling in het Ovale Kantoor – het persbureau is getroffen door een presidentiële banvloek – maar wel het Russische persbureau Tass.
Wie Trumps intuïtieve stijl, improvisaties en fabelachtige verzinsels kent, kan ook iets anders vermoeden. Dit echec was een trumpiaanse stoofpot van diverse ingrediënten: voor een deel opzet, voor een deel spontane ergernis omdat Zelensky de grond onder Trumps voeten weigerde te kussen, en voor een deel sadistische reflex.
Zoals dat van de schorpioen die beloofde de kikker niet te steken als hij hem de rivier over hielp, maar hem halverwege toch doodstak, en terwijl ze samen verdronken zei: „Ik kan het niet helpen, het is mijn aard.” Ook de amicaal troostende klopjes die het serviele serpent Vance zijn rood aangelopen baas na afloop op de arm gaf, wezen op iets anders dan louter berekening of opzet.
Hun ergernis had twee bronnen: behalve Zelensky’s gebrek aan nederigheid was dat zijn terechte, maar voor Trump gênante afkeer van de oorlogsmisdadiger Poetin. Een hartgrondige reactie op de Amerikaanse pose van onpartijdige dealmaker, een rol die Trump speelt voor zijn kiezers, het Kremlin en, alvast, het Nobelprijs-comité.
In de aanloop naar de ontmoeting in het Witte Huis liet Trump niet na Oekraïne af te schilderen als een rokende puinhoop met „miljoenen” doden, een verwoest land waar alles is ingestort, zelfs die „prachtige koepels”.
Dat is niet alleen zijn gebruikelijk overdrijving. Het is een catastrofisme dat maar één doel dient: het idee vestigen dat Oekraïne al verloren heeft en niet meer is dan een lap real estate waar de groten der aarde over mogen beslissen. Zelensky diende deemoedig te tekenen bij het kruisje.
Was het onverstandig dat hij dat niet deed, had hij op tijd moeten spelen? Wie weet. Mij lijkt het een wonder dat Zelensky zich drie oorlogsjaren lang heeft weten in te houden tegen zijn weifelende bondgenoten. Mensen gaan naar hun werk, sprak hij Trump tegen, onze kinderen gaan naar school. Kortom: er is nog iets over om voor te vechten. Precies wat zijn ‘redders’ niet wilden horen.
Dan treedt de logica van het schoolplein in werking: een slachtoffer dat zich blijft verzetten, roept alleen maar meer agressie op en krijgt een paar trappen na. De woest-rechtse media die Trumps Witte Huis nu bevolken als Vandalen in Rome leenden zich er met gepaste bloeddorst voor.
Ook buiten zijn directe kring van dwepers en meelopers krijgt Trump soms punten als een beeldenstormer die alles overhoop gooit en zo nieuwe energie vrijmaakt. Creatieve ‘disruptie’ en zo. En inderdaad: Arabische landen, die hen jarenlang louter gebruikten als propagandamateriaal tegen Israël, proberen eindelijk iets te doen voor de Palestijnen, en het verdeelde Europa toont zowaar nieuwe eenheid (nu nog de daadkracht). Dank u, grote disruptor!
Het is te welwillend. Zo heeft elke ramp zijn voordeel.
Een onbesuisde herinnering: op school was ik – bril, verkeerde schooltas – ook ooit de prooi van een baasje en een aangever. Na een week was de keus: lijdzaam ondergaan of terugslaan. Toen het tweetal nietsvermoedend de trap afdaalde naar de kantine waar ik mijn boterhammen zat te eten, deed ik mijn trommetje dicht, liep naar de deur en haalde uit toen het baasje erdoor kwam.
Nooit meer last van gehad.
Sjoerd de Jong is redacteur van NRC. Hij schrijft om de week op deze plaats een column.
