‘Niet aan Pasje denken, niet aan Pasje denken.’ Dat was het mantra van Anette toen zij in 1992 met een gebroken heup en een grote beenwond moest overleven in de Vietnamese jungle. Pasje was de bijnaam van haar geliefde. En het vliegtuig waarin ze met hem had gezeten was gecrasht. Alleen Annette overleefde de ramp en werd pas na acht dagen teruggevonden. Hoe houd je zoiets vol? NRC-redacteur Carlijn Vis en Humberto Tan spraken zes ‘doorzetters’ om die vraag te beantwoorden. Wat is doorzettingsvermogen precies? En hoe werkt het? Ze stellen die vragen ook aan een filosoof, een psychiater, een neurowetenschapper en een familietherapeut. Tijdens de eerste aflevering was ik even sceptisch over die keuze: vragen ze nu aan een filosoof om uit te leggen wat Annette heeft meegemaakt? Maar die scepsis verdween al snel. De verhalen en de bespiegelingen van de experts worden namelijk knap samengebracht. En ik zat met natte ogen op mijn fiets.
Het stond zo mooi in de „gemeenschappelijke basislijn over het waarborgen van de Grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat” van net iets meer dan een jaar geleden. Onder punt drie spraken de huidige coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB in februari 2024 tijdens de formatie af dat „rechterlijke uitspraken worden uitgevoerd en nageleefd”.
Verder waren „onafhankelijke instituties, zoals rechtspraak, wetenschap en media” van groot belang voor het goed functioneren van de democratische rechtsstaat. Zij zouden „gerespecteerd en beschermd worden”. Allemaal open deuren in rechtsstaat Nederland, zou toen nog gedacht kunnen worden. Of een extra waarborg in een kabinet met een partij waarvan de leider rechters eerder „knettergek” noemde.
Toch voelen de president van de rechtbank Amsterdam, de hoofdofficier van justitie en de deken van de Amsterdamse orde van advocaten zich deze week genoodzaakt de noodklok te luiden via De Telegraaf. „De rechtsstaat kalft af”, waarschuwen zij. Het evenwicht tussen wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht is volgens hen verstoord, wat leidt tot verminderde effectiviteit bij de uitvoering van gerechtelijke taken. Waardoor de bescherming van de burger in het geding komt.
Bovendien signaleren ze dat rechterlijke uitspraken steeds vaker worden afgedaan als „ook maar een mening” – zelfs door Kamerleden die beter zouden moeten weten, en kabinetsleden wier partijen dus vorig jaar iets anders beloofden.
Lees ook
Noodkreet over rechtsstaat van de ‘togadragers’: ‘We moeten niet lijdzaam afwachten tot het te laat is’
Zo sprak minister Faber (Asiel, PVV) vorige week nog van „een zwarte dag”, nadat de rechter oordeelde dat haar besluit om drie islamitische predikers een inreisverbod op te leggen onvoldoende was onderbouwd. Faber ging dan wel „niet in discussie” over het besluit, maar andere politici hielden „het beeld in stand dat sprake was van extremistische sprekers”, zei rechtbankpresident Bart van Meegen tegen NRC. Burgers deelden de naam en foto’s van rechter en zijn partner vervolgens veelvuldig op X. Inhoudelijke kritiek hebben op een vonnis mag, twijfel zaaien over de betrouwbaarheid van de persoon van een rechter niet; doxing mag nooit.
Dergelijk sentiment is al langer te zien: rechters die op sociale media worden neergezet als kwaadaardige elite, advocaten die worden bedreigd terwijl zij hun werk doen door verdachten te verdedigen, en vonnissen die gezien worden – ook door politici – als politiek gemotiveerd. Vorige maand benadrukte de rechtbank Den Haag in de zaak die Greenpeace had aangespannen tegen de Nederlandse staat over stikstofneerslag in haar oordeel dat het niet aan de rechter is „om politieke keuzes voor te schrijven”. Daarmee vooruitlopend op dergelijke kritiek.
Terecht dat de drie Amsterdamse togadragers waarschuwen. Daarbij impliciet en ook terecht verwijzend naar Polen en Hongarije, waar de rechterlijke macht sluipenderwijs werd ondermijnd.
Terecht óok dat zij de hand in eigen boezem steken, en aan jongeren – maar waarom alleen aan hen? – willen uitleggen „hoe de rechtsstaat functioneert en waarom dat belangrijk is”. Dat had al veel eerder moeten gebeuren. De rechtspraak is een gesloten bolwerk, vonnissen zijn voor de gewone burger onbegrijpelijk, functies onduidelijk. Rechtbanken krijgen te veel zaken, hebben te weinig personeel en geld. Wetgeving is complex en laat het soms afweten tegenover de burger die erdoor moet worden verdedigd.
Wie nu pas zijn bestaansrecht moet gaan uitleggen, is daarmee rijkelijk laat. Hopelijk niet te laat.
In de plaatselijke supermarkt duw ik mijn karretje voort. Getooid in een lange jas en met een grote hoed op mijn hoofd, schuif ik langs de schappen. In de sauzen- en soepengang, kom ik naast een moeder met twee kleine kinderen te staan. Een jongen en een meisje van ergens tussen de 4 en 10 jaar. De jongste, het kereltje, zegt: „Kijk mam, een cowboy.”
Ad rem antwoord ik: „Ja, en heb jij misschien ook mijn paard gezien?” Waarop het meisje roept: „O mam, het is echt een cowboy!”
Jan van den Hoff
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
AZ heeft zich met de grootst mogelijke moeite voor de bekerfinale geplaatst. De club uit Alkmaar klopte Heracles Almelo na een gelijke stand na reguliere speeltijd en verlenging (2-2) en twaalf strafschoppen (3-4). AZ stuit op 21 april op Go Ahead Eagles in de eindstrijd in De Kuip. De formatie uit Deventer stuntte woensdag bij kampioen PSV (1-2).
Doelman Rome-Jayden Owusu-Oduro van AZ stopte strafschoppen van Justin Hoogma, Ivan Mesik en zag Bryan Limbombe de laatste penalty op de paal schieten. Keeper Fabian de Keijzer van de thuisploeg keerde een strafschop van Troy Parrott en zag Denso Kasius hoog overschieten. AZ verspeelde in reguliere speeltijd tweemaal een voorsprong na doelpunten van Ernest Poku en Mayckel Lahdo. Damon Mirani en Suf Podgoreanu maakten gelijk voor Heracles.
AZ kan de KNVB-beker voor de vijfde keer winnen. Heracles slaagde er niet in voor de tweede keer de finale te bereiken, na een nederlaag tegen PSV (3-0) in de eindstrijd van 2012. De nummer 4 van de ranglijst van de Eredivisie schakelde eerder dit seizoen FC Groningen, Ajax en Quick Boys uit. Heracles, dat vijftiende staat, was op weg naar de halve eindstrijd te sterk voor FC Winterswijk, NEC, De Graafschap en FC Utrecht.
AZ miste nog steeds de geblesseerde vleugelspitsen Ruben van Bommel en Jayden Addai. Ibrahim Sadiq, eveneens een buitenspeler, was nog onvoldoende fit voor een basisplaats. Toch waren het de vleugelaanvallers die zich voor rust lieten zien in Almelo. Linksbuiten Lahdo bereidde in de twaalfde minuut de openingstreffer van rechtsbuiten Poku voor en tekende in de 27e minuut ook voor 1-2, nadat Mirani de thuisploeg in de negentiende minuut op gelijke hoogte had gekopt. AZ domineerde een groot deel van de eerste helft en zag Peer Koopmeiners nog op de paal schieten. Jan Zamburek kopte al in de derde minuut namens Heracles op de paal.
Na rust was de wedstrijd meer in evenwicht. Invaller Mario Engels was dicht bij de gelijkmaker en Seiya Maikuma verzuimde AZ naar 1-3 te schieten. Invaller Kristijan Belic leidde na tachtig minuten met een te zachte terugspeelbal de gelijkmaker in. Podgoreanu reageerde attent en schoot de thuisploeg naar een verlenging, waarin de bij AZ ingevallen Sadiq een grote kans niet wist te benutten.
