‘Nationale dialoog’ haalt Syrië nog lang niet van de reanimatiezaal

Het oogde goed: honderden Syriërs uit allerlei lagen van de bevolking die maandag en dinsdag, ruim twee maanden na de val van het wrede bewind van president Assad, in het Volkspaleis op een heuvel in Damascus met elkaar vreedzaam de toekomst van hun land bespraken. Ahmed al-Sharaa, de voorlopige president, sprak zelfs van een „nieuwe historische fase”, die met deze ‘nationale dialoog’ is begonnen.

„God zij dank, het Volkspaleis is weer terug bij het volk”, riep een deelnemer. Dat was precies wat Al-Sharaa graag hoorde. Voor hem was dit een welkome gelegenheid om critici, die hem sinds zijn machtsovername in december verdenken van autoritaire neigingen, te laten zien dat hij de Syriërs graag inspraak gunt. Was zo’n democratische exercitie onder het oude regime immers niet ondenkbaar geweest?

Niet uitgenodigd

Toch was er ook meteen kritiek. Wat was het nut van enkele uren praten in workshops met zo veel mensen over grote thema’s als een nieuwe grondwet, hervorming van staatsinstellingen, de rechtspleging, de economische wederopbouw en de rol van het maatschappelijk middenveld in het nieuwe Syrië? Temeer omdat de meeste deelnemers pas een paar dagen voor de bijeenkomst een uitnodiging hadden ontvangen en zich dus niet erg hadden kunnen voorbereiden.

Belangrijker misschien nog: de voornaamste Koerdische groepen, met name het Syrische Democratische Front (SDF) dat een groot deel van Noordoost-Syrië in handen heeft, was niet uitgenodigd voor de bijeenkomst. Het SDF liet dan ook bij voorbaat weten zich niet gebonden te achten aan uitkomsten van het beraad in Damascus.

Dit weerhield de conferentie in Damascus er niet van in een slotverklaring te stellen dat wapens uitsluitend in handen van een professioneel nationaal leger zouden moeten zijn. Elke andere gewapende groep zou moeten worden beschouwd als „buiten de wet”. Zo namen de spanningen met de SDF door de bijeenkomst eerder toe dan af.

De conferentiedeelnemers riepen verder Israël op zich van Syrisch grondgebied terug te trekken, nadat Israëlische militairen in december een deel van de gedemilitariseerde zone op de Hoogvlakte van Golan hadden bezet. In plaats daarvan voerden Israëlische vliegtuigen echter dinsdagavond bombardementen uit in Zuid-Syrië, volgens legerwoordvoerders op militaire doelen. Israël verduidelijkte naderhand dat het niet van plan is om Syrische militairen of milities te tolereren in het zuidelijke grensgebied. Bij de bombardementen zouden twee Syriërs zijn gedood.

Sancties

Ook op het terrein van de economische wederopbouw blijft Syrië met enorme obstakels kampen, met name omdat de Verenigde Staten nog vasthouden aan allerlei sancties. Qatar, dat eerder had toegezegd geld beschikbaar te stellen voor de salarissen van Syrische ambtenaren, wacht daar nog mee zolang niet zeker is of het daarmee geen Amerikaanse sancties overtreedt, zo meldde het persbureau Reuters woensdag. Vooral het Amerikaanse Congres wil dat Al-Sharaa, die een jihadistisch verleden heeft, eerst bewijst dat hij Syrië echt op het democratische pad wil helpen voordat de sancties kunnen worden opgeheven.

De Europese Unie was eerder deze week toeschietelijker. De ministers van Buitenlandse Zaken besloten de EU-sancties op het gebied van energie, transport en banken op te heffen. Maar ook Europese bedrijven zullen, net als Qatar, terughoudend blijven met activiteiten in Syrië zolang de Amerikaanse sancties gelden.

Stroom en water

Intussen heeft de regering-Trump de situatie voor de Syrische machthebbers zelfs nog verder bemoeilijkt door haar plotselinge sluiting van USAID. De hulporganisatie nam ongeveer een kwart van de kosten van de distributie door diverse VN-organisaties van voedsel, water en medicijnen voor miljoenen Syriërs voor haar rekening. Hierdoor dreigen veel Syriërs daarvan nu verstoken te blijven, juist ook in het door Koerden beheerste noordoosten.

Zo blijven Al-Sharaa en zijn mensen, die ondanks het begin van de ‘nationale dialoog’ nog altijd een democratisch mandaat ontberen, voor een gigantische uitdaging staan. Vaak slagen ze er nog niet in om essentiële diensten, zoals stroom en water, bij de burgers te krijgen. Velen moeten het met een paar uur elektriciteit per dag doen.

Ook Al-Sharaa zelf maakte daar dinsdag in het Volkspaleis geen geheim van. Zijn land, erkende hij ruiterlijk, ligt nog altijd „op de reanimatiezaal”.

Delen

Mail de redactie

Vrijwel eensgezind hebben de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden ingestemd met een begrotingsvoorstel dat president Donald Trump moet helpen zijn plannen door te voeren. Slechts één partijgenoot stemde dinsdagavond tegen de zeker vierduizend miljard dollar (3.807 miljard euro) voor het verlengen van belastingverlagingen waar vooral de rijksten van profiteren en geld voor defensie, grensbewaking en deportaties voor de komende tien jaar. De uitgaven gaan gepaard met forse beoogde bezuinigingen, waarschijnlijk vooral op gezondheidszorg voor armere Amerikanen.

Het Huis en de Senaat, die vorige week voor een iets minder ambitieus budget stemde, moeten het nu eens worden over een definitieve begroting. Bovendien moeten ze voor medio maart een nieuwe shutdown van de overheid voorkomen. Daarbij zijn in de Senaat ook stemmen van Democraten nodig.

De stemming dinsdag, 217 afgevaardigden voor en 215 tegen, was een overwinning voor Trump en Huisvoorzitter Mike Johnson. Hij kan zich vanwege de krappe meerderheid maar twee dissidenten permitteren en was nog tijdens de stemming bezig om potentiële dwarsliggers te overtuigen. Net als bij zijn eigen verkiezing in januari.

Zowel fiscale haviken die de Amerikaanse staatsschuld willen terugdringen als gematigde Republikeinen die geen impopulaire bezuinigingen willen doorvoeren, waren kritisch op de begroting. Maar, zo vatte Johnson de uiteindelijke saamhorigheid samen: „Ik denk dat iedereen liever in deze trein wil zitten dan erdoor te worden overreden.” Wie tegen Trump ingaat, lijkt binnen de Republikeinse Partij geen politieke toekomst te hebben.

Alleen Thomas Massie (Kentucky) sprong voor de trein. Volgens hem doen de beoogde uitgaven van 4.000 miljard met bezuinigingen van zeker 1.000 miljard het begrotingstekort te ver oplopen. Democraten, die collectief tegen stemden, waarschuwen voor “de grootste bezuiniging op Medicaid in de Amerikaanse geschiedenis”. Medicaid is het overheidsprogramma waarmee ruim 70 miljoen Amerikanen met een laag inkomen verzekerd zijn voor hun gezondheidszorg.

Delen

Mail de redactie

Een evenwichtsoefening voor gevorderden, zo moet de ontmoeting met de Amerikaanse president Donald Trump hebben gevoeld voor zijn Franse evenknie Emmanuel Macron. Macron was maandag in Washington om te praten over de oorlog in Oekraïne en de vredesgesprekken die de Verenigde Staten voeren met Rusland.

Macron deed enerzijds zijn best Trump te complimenteren. Dat deed hij door tijdens twee persmomenten en in een interview met Fox News het belang van de historische banden tussen de Verenigde Staten en Frankrijk en dus Europa te onderstrepen en door waardering uit te spreken voor een aantal recente initiatieven van Trump. Het opvallendst was dat Macron zei dat Trump er goed aan heeft gedaan weer in gesprek te gaan met Moskou, terwijl de Russen voor het Westen al jaren op een diplomatieke zwarte lijst stonden.

Anderzijds weersprak Macron Trumps versie van de werkelijkheid waarin de Oekraïense president Volodymyr Zelensky een „dictator” is en Oekraïne de oorlog is begonnen. Dat deed Macron door Rusland meermaals de agressor te noemen en te spreken over de moed van Zelensky.

Macron corrigeerde Trump bovendien voor het oog van de camera’s toen hij een onwaarheid uitsprak over de Europese steun aan Oekraïne. Trump claimde dat Europa alle steun aan Oekraïne als lening heeft gegeven, waarop Macron met zijn hand op Trumps arm zei „nee, in werkelijkheid hebben we betaald. We hebben 60 procent van de totale inspanning betaald. Het was net als in de VS via leningen, garanties, subsidies.” Trump maakte hierop een wat wegwuivend gebaar en herhaalde zijn statement later, maar ging niet publiekelijk tegen zijn gast en „goede vriend” in.

Dit is op zich al winst, zegt Mujtaba Rahman, een in Europese diplomatie gespecialiseerde analist van het Britse adviesbureau Eurasia Group. „Macrons team was niet zo bezorgd over wat er achter gesloten deuren zou gebeuren, want privé kan Trump heel redelijk zijn. Maar in het openbaar kan hij ineens de meest belachelijke dingen zeggen.” Dat de persmomenten zonder grote schokken verliepen en Macron en Trump, zoals Rahman zegt, „duidelijk een goede chemie hadden”, draagt eraan bij dat de Fransen het bezoek als een succes zien.

En dat doen ze: Macron sprak achteraf van „substantiële vooruitgang”. Volgens Macron heeft Trump zich bereid getoond veiligheidsgaranties te geven als na de oorlog een Europese troepenmacht in Oekraïne gestationeerd wordt. „Solidariteit en steun van de VS zijn cruciaal op dit punt en ik bedank u dat u met ons aan de slag bent gegaan om dit probleem aan te pakken”, zei Macron op de persconferentie.

Privé kan Trump heel redelijk zijn. In het openbaar kan hij ineens de meest belachelijke dingen zeggen

Grondstoffen

Macron is volgens Rahman ook niet negatief over het streven van Trump een deal te sluiten over de zeldzame grondstoffen van Oekraïne. „Want als deze deal er komt, hebben de VS er economisch ook baat bij toekomstige Russische agressie in Oekraïne te voorkomen.”

Trump heeft niet publiekelijk toegezegd dat de VS een Europese troepenmacht zullen steunen. Maar hij sloot het niet uit en sprak Macron niet tegen. Bovendien zei Trump dat hij de mogelijkheid van een Europese troepenmacht in Oekraïne met Poetin heeft besproken, en die zou hebben gezegd dat hij ermee akkoord zou gaan. „Het Kremlin was altijd resoluut tegen de aanwezigheid van Europese militairen in Oekraïne”, benadrukt Rahman. „Als het klopt dat Poetin een Europese aanwezigheid in Oekraïne, ondersteund door Amerikaanse inlichtingen en technologie, zal accepteren, zou dat een belangrijke ontwikkeling zijn.”

Europese militairen zullen niet tegen de Russen vechten, benadrukte Macron maandag, maar zullen na een staakt-het-vuren Oekraïne „gerust stellen” en erop letten dat de „vrede wordt gerespecteerd”.

Starmer aan zet

„Áls Macrons inschattingen kloppen, dan was zijn bezoek productief”, oordeelt Rahman. Maar die ‘als’ geeft veel onzekerheid en het is de vraag in hoeverre de wispelturige Trump op zijn blauwe ogen te geloven is. Le Monde merkte op dat er weliswaar geen openlijke frictie was tussen Macron en Trump, maar dat de Amerikaanse president op geen enkel moment sprak over „gedeelde waarden” of het belang van de trans-Atlantische banden.

Oekraïne was niet het enige thema op de presidentiële agenda’s. Trump en Macron spraken ook over het dreigement van Trump om handelstarieven voor de EU te verhogen. Op Fox News zei Macron dat hij Trump ervan heeft proberen te overtuigen dat een economische strijd met Europa niet in zijn belang is. „Hoe wil je dat wij de uitgaven aan veiligheid en defensie verhogen als we in een handelsoorlog zitten?”, aldus Macron, die ook zei: „kom op, je kunt niet een handelsoorlog met China en Europa tegelijk hebben”.

Donderdag zal de Britse premier Keir Starmer bij Trump op de stoep staan. Rahman: „De grote vraag wordt of Starmer kan consolideren en uitbreiden wat Macron heeft opgebouwd. Starmer zal met dezelfde boodschap naar Washington gaan: onderstrepen dat de Europeanen meer verantwoordelijkheid zullen nemen , maar Amerikaanse steun nodig hebben.”

Starmer heeft niet dezelfde warme banden met Trump als Macron, die de Amerikaan nog kent uit hun beider eerste termijn en die hem meermaals paaide door hem uit te nodigen op de nationale feestdag 14 juli en de heropening van de Notre-Dame. „Maar het VK en Frankrijk hebben hun boodschap goed op elkaar afgestemd”, benadrukt Rahman. „Macron en Starmer zullen nu hun aantekeningen met elkaar aan het vergelijken zijn en dan zullen we zien of Starmer een stap verder kan komen.”

Delen

Mail de redactie