Terwijl de bestaande wereldorde implodeert, gijzelen drie gewetenloze politieke criminelen met hun tomeloze agressie Europa op een manier die in decennia niet is vertoond.
Eén verklaarde vijand – Vladimir Poetin, die zich na een succesvolle bekroning van zijn roofoverval op Oekraïne op de Baltische staten wil storten, en met fake news bij verkiezingen in EU-lidstaten fascistoïde partijen wind in de zeilen hoopt te blazen, teneinde de EU van binnenuit te verzwakken en zo het externe weerstandsvermogen van de EU te breken.
En twee vermeende vrienden – de ene is Benjamin Netanyahu, die Europa schaamteloos met de Shoah-schuld chanteert om zijn als wraak voor de Hamas-pogrom ingezette politiek van etnische zuivering van de Palestijnse gebieden ongestoord te volvoeren, waardoor Europa geheel van de Arabische wereld vervreemd raakt, en elke steun van niet-westerse landen tegen de Russische agressie kan vergeten. Wie wegkijkt van Gaza moet in hun ogen niet zeuren over de Krim.
De andere criminele ‘vriend’ is Donald Trump, die niet alleen in een ijltempo Amerika in een totalitaire techno-dictatuur verandert, maar na zijn eigen leugens nu ook de Russische leugens omarmt, daarmee Oekraïne verraadt, de genocidale intenties van de Israëlische regering met een eigen misdadig omvolkingsplan verder voedt, zelf ook openlijk op landroof uit is, en net als Poetin met steun aan rechts-extremistische partijen de Europese democratie wil ondermijnen, ditmaal om de weg te banen voor de digitale multimiljardairs die zijn eigen bewind schragen.
Democratie in gevaar
Nooit sinds 1945 zijn vrijheid en democratie in Europa zozeer in gevaar geweest als nu. Om de bedreigingen te weerstaan die nu (anders dan na 1945) vanuit Oost én West beide op ons afkomen – en gezien de economische en militaire macht van Amerika misschien zelfs meer vanuit het Westen dan het Oosten – is absolute Europese eenheid naar buiten toe geboden.
Niet alleen is nu algehele Europese samenhorigheid vereist, dat geldt ook voor eenparige Europese gezindheid op nationaal niveau. Dat vergt tevens in alle afzonderlijke Europese lidstaten krachtige regeringen die in staat zijn om op veiligheidsgebied een eenduidige pro-Europese koers te varen, zonder door interne tegenstellingen te worden verlamd.
Nooit sinds 1945 zijn vrijheid en democratie in Europa zozeer in gevaar geweest
In dat opzicht slaat Nederland momenteel een erbarmelijk figuur. Gezien het richtingloze gestuntel in Den Haag van het afgelopen halfjaar, wordt de urgentie van het bovenstaande binnen de huidige coalitie nog amper beseft. We zitten met de zwakste regering ooit, met een politiek onervaren en volstrekt gezagsloze premier, die er bovendien sinds zijn aantreden stelselmatig prat op gaat dat hij over essentiële vraagstukken geen eigen mening heeft, maar gewoon afwacht wat de vier coalitiefractievoorzitters hem morgen als voorlopige beleidskoers zullen dicteren.
Olifant in de kamer
Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog verklaarde de Britse gezant in Den Haag, met een blik op het kabinet-De Geer II, dat een land dat zulke miserabele leiders kiest, niet anders verdient dan om tot slaaf gemaakt te worden. Gezien Dick Schoof en zijn vier even ondermaatse vicepremiers zou hij zijn woorden vandaag moeiteloos kunnen herhalen.
De grote olifant in de Kamer is uiteraard de PVV, met de meest kwaadaardige fractieleider van een Nederlandse regeringspartij ooit. Geert Wilders is een deels verholen, deels onverholen sympathisant van alle drie zo-even genoemde politieke criminelen – en daarmee de facto geen haar beter. Met zijn openlijke steun aan de meest moorddadige Israëlische kolonisten en aan Trumps Gazaproject saboteert Wilders de officiële Nederlandse Midden-Oostenpolitiek, waarna zijn zetbaas in het Catshuis steeds weer zijn best doet om daar vooral niets van te vinden. Schoofs obligate steunverklaring aan de tweestatenoptie en de internationale rechtsorde is daarmee verworden tot impotent gepruttel.
Wilders betuigt voorts zijn openlijke sympathie met het destructieve optreden van Trump en diens paladijn Vance in eigen land en jegens Europa, wier destructiviteit hij vervolgens met het zelf eveneens creëren van permanente chaos in het klein poogt te herhalen: non-problemen opblazen waar ze niet bestaan (asielcrisis), oplossingen voor problemen die wel echt bestaan verhinderen (gevangenispersoneel). Hun beider aanval op de vrije media, de wetenschap en de rechtsstaat in Europa ondersteunt hij van A tot Z. Het wordt hoog tijd dat hij en zijn trawanten door de overige Kamerleden niet meer worden bejegend als collega’s, maar als de aartsvijanden van de democratische rechtsorde die ze zijn.
Poetinpraatpaal
Bovendien heeft Wilders zich in het verleden herhaaldelijk vanuit het Kremlin laten fêteren. Ook nu fungeert hij als heimelijke Poetinpraatpaal door steevast te proberen elke serieuze steunverlening aan Oekraïne te frustreren. Waar de veiligheid van Europa, en dus ook van Nederland, direct met het voortbestaan van Oekraïne verbonden is, komen zijn stelselmatige pogingen om de Europese eenheid tegenover Oost en West te ondermijnen bijna neer op landverraad. In het aangezicht van Poetins agressie met de PVV regeren, is zo alsof in 1938 de NSB in het kabinet opgenomen was geweest.
Gezien de ongemeen bedreigende internationale situatie nu dient dat gegeven ogenblikkelijk politieke consequenties te hebben. En wel het opblazen van deze coalitie, omwille van de staatsveiligheid. Nog langer regeren met een dictatoriaal geleide eenmanspartij die vergaand meegaat in de denkwereld van de twee grootste vijanden van Europa – Poetin en Trump – is niet alleen uit het oogpunt van rechtsstatelijk fatsoen onverantwoord.
Hier dienen de VVD en de NSC eindelijk hun ‘verantwoordelijkheid’ te nemen, waarvoor zij zo lang zijn weggevlucht. Wat nu nodig is, is een stabiel middenkabinet dat een eenduidige pro-Europese koers varen kan, niet langer gegijzeld door de PVV. Zolang Nederland nog een democratie is, is elke meerderheid een meerderheid, en dus elke alternatieve parlementaire meerderheid voor de bestaande even legitiem.
Lees ook
De coalitiepartijen zijn diep verdeeld over Trump, Oekraïne en de rol van Nederland in deze crisis. Hoe houdt Schoof zich staande?
Het is eind januari, de ochtend na de show van zijn mannencollectie voor komend najaar. Rick Owens drinkt zijn espresso aan een houten tafel die uitkijkt op zijn tuin. In de vensterbank ligt een pakje sigaretten, iets verderop in de keuken staan schalen vol hapjes die over zijn van het feestje van gisteravond. „Tast toe!”, zal zijn vrouw, Michèle Lamy, later zeggen.
Het vijf verdiepingen tellende pand in het zevende arrondissement van Parijs waar Owens woont en werkt is het vroegere hoofdkantoor van de Parti Socialiste; François Mitterrand heeft er nog gewerkt. Het had twintig jaar leeggestaan toen hij en Lamy er in 2004 introkken. De begane grond heeft met z’n ongestucte muren en betonnen vloeren iets weg van een chique bouwplaats. In de ontvangstruimte staan brutalistische stoelen van eigen merk die het midden houden tussen een poef en een kruk en bekleed zijn met stug bont. Elders in het huis staat een stapel vilt, gemaakt van mensenhaar, een werk van de Servische kunstenaar Zoran Todorovic. Alles waarmee Rick Owens zich omringt getuigt van dezelfde esthetische opvatting: industrieel en robuust, en toch niet geheel onromantisch. In zijn Parijse winkel, in de Jardin du Palais Royal, zijn op de vloeren wollen legerdekens gespijkerd, een eerbetoon aan kunstenaar Joseph Beuys.
De entree van Rick Owens’ huis in Parijs, met zitmeubels van eigen merk Foto Owenscorp
Owens (63) woont deels in Venetië, op het Lido aldaar, vaak in gezelschap van Tyrone Susman, een 36-jarige, boomlange, gespierde Australiër met lang blond haar die met Owens samenwerkt als stylist. Sinds zes jaar opent hij als model alle mannenmodeshows. Owens heeft ook een appartement in Concordia sulla Secchia, in de provincie Modena, tegenover de fabriek waar zijn mode wordt geproduceerd. Daar staat een Egyptische sarcofaag die hij Liza heeft genoemd, naar Liza Minnelli.
In zijn shows zet Owens een zeer uitgesproken, soms extreem beeld neer. Enorme plateauzolen, gigantische schouderpartijen, kniehoge laarzen die lijken op leren ballonnen, dramatische capes, meterslange slepen, wolken van gaas. Zijn fans doen er met hun gezichtstattoos, gebleekte wenkbrauwen en heftige kapsels vaak nog een schep bovenop. Owens is er trots op dat hij zulke toegewijde volgelingen heeft, zegt hij. „Maar het zorgt ook voor een festivalsfeer. Ik ben bang dat veel mensen daardoor het idee krijgen dat ze er niet bij horen, dat mijn kleding niet voor hen is. Ironisch is dat: je probeert een inclusieve wereld neer te zetten, maar het gevolg is dat je mensen buitensluit.”
Ondertussen heeft hij een groot stempel gedrukt op de mainstream mode van de afgelopen twee decennia. Dat lange, sluike T-shirt dat je al jaren bij zoveel mannen ziet – dat komt van Owens. De extra dikke zolen onder basketbalsneakers? De asymmetrische jassen van gewassen en verkreukeld leer? Knielange truien van gekookte wol? Idem, idem, idem.
Zelf draagt hij vandaag twee lange zwarte mouwloze T-shirts over een wijde zwarte short en een zwarte legging. Alles van eigen ontwerp, net als de chunky zwart-witte sneakers. Zijn armen zijn gespierd, zijn lange, van nature krullende haar houdt hij steil en gitzwart. „Ik heb een tijd alleen grijs gedragen omdat ik zwart een beetje te pretentieus en te agressief begon te vinden”, zegt hij. „Grijs vond ik eleganter. Maar toen ik ouder werd en fysiek niet meer zo fris en helder was begon dat grijs een beetje slordig en armoedig te worden. Zwart is helderder, definieert beter, en is tegelijk aangenaam onopvallend.”
Show mannencollectie voor najaar 2025, januari 2025. In het zwart Owens’ muze Tyrone Susman
Foto’s Owenscorp
Rick – Richard – Owens is het enige kind van een Mexicaanse moeder, die onderwijzeres was, en een Amerikaanse vader, sociaal werker. Hij groeide op in Porterville, Californië, een plaatsje dat nog altijd maar zo’n 63.000 inwoners heeft. Zijn vader hield hem kort. Tot zijn zestiende mocht hij geen tv kijken, en toen Rick op mannen bleek te vallen begon zijn vader boze brieven te sturen naar gay-organisaties. Owens woonde toen al in Los Angeles, waar hij even naar de kunstacademie ging. Daarna volgde hij een opleiding patroontekenen en werkte hij voor bedrijfjes die er imitaties van designermode uitramden.
In 1988 ging hij op aanraden van zijn toenmalige vriend werken voor de achttien jaar oudere Michèle Lamy, een extravagante Française die in Parijs als advocaat had gewerkt. Ze had een eigen casual-kledingmerk, Lamy, en later een populair restaurant in Los Angeles, Les Deux Cafés. Na twee jaar werden ze verliefd. Hij verliet zijn vriend, zij haar toenmalige echtgenoot, met wie ze een dochter heeft.
In 1994 maakte Owens zijn eerste eigen collectie, van restanten stof die hij zelf verfde. In 2003 verhuisden Lamy en hij naar Parijs, waar Owens aangesteld werd als creatief directeur van bontmerk Revillon. Daar werkte hij drie jaar, en toen opende hij zijn eigen Rick Owens-winkel.
Owens en Lamy trouwden in 2006. Zij is nu verantwoordelijk voor Rick Owens’ interieurlijn en heeft haar eigen sieradenmerk, Hunrod. (Hij noemt haar liefkozend Hun, naar Attila de Hun.) Owens en Lamy zijn nog altijd grotendeels eigenaar van Owenscorp, dat ongeveer 140 miljoen dollar per jaar omzet. Dat is uitzonderlijk in de hedendaagse mode-industrie, waar bijna alle bekende modehuizen onder een grote groep vallen.
Show mannencollectie voor voorjaar 2025, juni 2024. De modellen – veelal modestudenten – kwamen in groepen van twintig opFoto Owenscorp
Owens voelt zich „established en onontkoombaar”, zegt hij. Gisteren werd zijn show begeleid door ‘Heroes’ van David Bowie, in drie talen. Muziek waarvoor hij overigens niet de rechten heeft om ook voor YouTube te gebruiken en daarom laat hij het bij de video van de show achterstevoren afspelen – wat volgens hem bijna hetzelfde klinkt. „Ik had Bowie tien jaar geleden niet durven te draaien. Ik zou veel te bang zijn dat de muziek de collectie zou overstemmen, of dat het zou voelen als en soort emotionele manipulatie – je zet toch andermans werk naast dat van jezelf. Maar ik ben op een punt gekomen waarop ik denk: ik heb genoeg autoriteit, ik gebruik gewoon de dingen waar ik het meest van houd.
„Drie jaar geleden was mijn vrouwenshow precies een week na de Russische inval in Oekraïne. Het plan was techno te gebruiken, maar dat kon ik opeens niet meer. In plaats daarvan draaide ik Mahler. Het was een moment om te huilen, dus het was passend. Sindsdien ben ik niet meer bang voor hele belangrijke muziek in mijn shows.”
Owens’ shows in Parijs (vier per jaar, twee mannen- en twee vrouwenmodeshows) zijn vaak het spectaculaire hoogtepunt van de modeweek. De ‘stepshow’ voor voorjaar 2014, bijvoorbeeld, waarvoor vooral Afro-Amerikaanse step-dansers van vier colleges de modellen waren; aan de performance hadden de jonge vrouwen vijf maanden gewerkt. De show waarin het mannelijk geslachtsdeel vrijelijk bungelde onder korte tunieken of vanachter in de kleding aangebrachte gaten (najaar 2015). Die waarbij de vrouwelijke modellen op de catwalk liepen terwijl ze een ander model, ondersteboven, meetorsten (voorjaar 2016).
Zijn mannenmodeshow voor dit voorjaar, die afgelopen zomer plaatsvond op de trappen van museum Palais de Tokyo, zijn vaste showlocatie, deed denken aan Hollywoods megalomane blik op het Romeinse Rijk, met honderden modellen en Beethovens bombastische Zevende Symfonie. Alle kleren waren wit.
Owens: „Vorig jaar heb ik de eerste twee shows hier thuis gegeven, dus voor een beperkt publiek. Later voelde ik me schuldig. In het Palais de Tokyo kunnen studenten de show altijd van een afstand zien en nu ging dat niet. Ik heb alle mode-opleidingen in Parijs benaderd of hun studenten mee wilden lopen bij de volgende show. Zo eindigden we met tweehonderd modellen. Het voordeel was dat we daarmee alle lichaamstypes hadden. We lieten dezelfde look steeds op twintig mensen tegelijk zien. Na afloop dacht ik: wat kan ik hierna nog doen? Het was zo’n geweldige samenvatting van alles wat ik ben. Het was belachelijk maar emotioneel, gevoelig maar schreeuwerig, camp maar oprecht. Iemand uit mijn team vroeg laatst: wanneer ga je een opera doen? Ik zei: waarom zouden we dat doen? Er is geen operahuis in de wereld waar je zo luid en extreem kan zijn. Wij hebben onze eigen opera al gemaakt. Ik denk dat dat een van onze grootste assets is: dat dit [huis] een soort onemanshow is en dat ik kan doen en zeggen wat ik wil. Welke ontwerper kan dat nog? Bij andere bedrijven moet alles door hele comités worden goedgekeurd.”
Shows voor mannen- en vrouwencollectie voorjaar 2025, in juni en september 2024
Foto’s Owenscorp
Het lijkt zelfs alsof u uw persberichten zelf schrijft: „Ik heb ook weer samengewerkt met de Parijse rubbermeesteres Matisse di Maggio, die voor de tops en hoodies franje maakte van natuurrubber.” Laat u zich daarvoor interviewen?
„Ik schrijf ze zelf. Ik vind het heerlijk om dingen te kunnen schrijven. Ik word ook vaak gevraagd om ergens te komen spreken, of om geïnterviewd te worden voor een publiek. Daar heb ik dan wel weer moeite mee. Er is iets aan spreken in het openbaar dat ik heel ongemakkelijk vind. Is het ijdelheid? Maar waarom geef ik dan zoveel om hoe ik overkom? Een tijdje geleden kreeg ik een prijs uitgereikt en toen herinnerde ik me dat iemand me over bètablokkers had verteld. Ik heb het de dag van tevoren uitgetest want ik wilde niet helemaal fucked up op het podium staan. Ik had nergens last van. Toen ik de volgende dag op het podium stond was ik helder en had ik er lol in. Tijdens mijn toespraak keek ik de zaal in en zag ik echte mensen in plaats van een duizelige blur. Het was eigenlijk geweldig. Maar ik voel niet de behoefte het nou vaak te gaan herhalen.” De deurbel gaat. „Waarom doet er niemand open? Moet ik zelf opendoen?” Owens loopt weg, laat iemand binnen. „Waar willen jullie het trouwens over hebben?”, zegt hij als hij terugkomt. „Over mij? Over de koffer die ik voor Rimowa ontworpen heb? Over mijn tentoonstelling?”
Over u, uw mode, en het retrospectief in Palais Galliera dat eraankomt.
„De curator van die tentoonstelling heeft alle interviews met mij gelezen die hij kon vinden. Hij zei dat ik vanaf het eerste moment al praat over Joris-Karl Huysmans en zijn beroemde decadente boek Against the Grain.” De bizarre roman uit 1884, À rebours, vertaald als Tegen de keer, gaat over de heer Des Esseintes die als een kluizenaar zwelgt in zijn eigen exquise smaak. „Dat had ik in mijn vaders bibliotheek gevonden toen ik een jaar of zestien, zeventien was. Ik las ook Proust, dat stond ook in de kelder van ons huis in Porterville. Niet dat ik zo’n intellectueel was; ik zocht naar de dirty parts. Against the Grain was mijn excuus om niet mee te doen aan een wereld waarin ik me niet op mijn gemak voelde, om me te wentelen in schoonheid en genot en al het andere te elimineren, om net als de hoofdpersoon een neurotische compulsive queen te worden die zich terugtrekt in zijn eigen kasteeltje.”
‘Michèle zegt altijd: oh god, praat je weer over je vader?’
Interessant dat juist uw vader dat boek had.
„Hij had een grote bibliotheek. Hij was vooral geïnteresseerd in theologie, filosofie en ethica. Hij was zakelijk en pedant, racistisch, homofoob en zat vol vooroordelen. En aan de andere kant had hij een romantische hang naar schoonheid. Elke dag ging hij een uur naar zijn muziekkamer. Daar lag hij op een matje een uur naar opera te luisteren, terwijl hij Japanse thee dronk en wierook brandde. Michèle zegt altijd: oh god, praat je weer over je vader? Maar dan zeg ik: ik had niet jouw soort jeugd, ik ging niet op skivakanties. Mijn enige referentie was dat kleine, geïsoleerde groepje mensen in een afgelegen gebied in Californië.”
U leerde u af te zonderen.
„Ja. Als ik naar Michèle en Tyrone kijk, zij navigeren allebei op zo’n elegante, sierlijke manier door het leven. Ze weten precies hoeveel energie ze van een ander kunnen toelaten en wanneer ze die moeten afwijzen. Ik heb dat nooit geleerd.
„Het veroordelende en afwijzende van mijn vader zie ik ook terug in mezelf. Ik preek. Ik heb het gevoel dat het een ziekte is waarmee hij me heeft besmet. Als ik dingen zie die me niet helemaal bevallen voel ik het al opkomen. En dan haat ik mezelf erom. En daarna moet ik mezelf weer vertellen dat ik mezelf niet moet haten. Dus ik ben er nogal druk mee. Aan de andere kant: dit is wie ik ben en wat mijn baan is. Mijn baan is de hele dag te oordelen, elimineren, kiezen, schrappen.”
Is het nog goedgekomen tussen u en uw vader?
„Toen hij tien jaar geleden op zijn sterfbed lag hadden we elkaar vier jaar niet gesproken. Ik had in een interview gezegd dat ik vond dat hij vol vooroordelen zat en dat ik me daar onprettig bij voelde. Hij wilde beargumenteren dat ik het mis had, en had al een lijst feiten klaar om me mee in de hoek te zetten. Zo had hij dat mijn hele leven gedaan. Maar ik had daar geen zin meer in. Ik had hem in een eerder artikel een keer een aandoenlijke nazi genoemd, daar kon hij nog wel om lachen, maar die opmerking over vooroordelen ging hem te ver. Hij schreef me een brief: als je niet over je uitspraak in discussie wil gaan, is er voor ons nog weinig om over te praten. Ik vond het niet erg om een tijd geen contact te hebben.
„Ik had op dat moment niet door dat het hem natuurlijk ook frustreerde dat ik een stem had en hij niet. Mijn uitspraken waren in print te lezen, die van hem niet. Dat moet hem razend hebben gemaakt. Hij was een zak, maar hij kwam wel naar mijn shows in Parijs, en daar zat hij tussen de dragqueens en was hij beleefd tegen de homoseksuelen. Er was onvoorwaardelijke liefde, maar het was voor ons allebei een moeilijke relatie.”
Was hij blij met uw succes?
„Ik denk dat hij daar erg van onder de indruk was. Maar hij moet hebben doorgehad dat veel van wat ik doe een reactie is op hem, en dat zal hem dwars hebben gezeten. Voor [het Britse blad] i-D was eens een fotomontage gemaakt waarbij leek of ik mezelf in mijn mond piste. Oh Richard, zei hij als hij zoiets zag.”
Heeft u hem uiteindelijk nog gesproken?
„Op gegeven moment belde mijn moeder: ik denk dat je nú met je vader moet praten. Dus ik zeg: hi daddy. Het is te laat, zei hij, en hij hing op. Fucking drama queen. Maar ik heb wel teruggebeld.”
Hoe ging het tussen hem en uw moeder?
„Zij bleef in die jaren dat ik geen contact met hem had naar Parijs komen en hij nam het haar kwalijk dat ze niet zijn kant koos. Hij werd een bittere oude man. Sliep veel, altijd somber. Je zou denken dat iemand die zoveel heeft gelezen over filosofie en theologie een bepaalde sereniteit zou hebben, maar dat was niet het geval. Zat hij aan de eettafel zijn geweren schoon te maken. Overal lagen stapels papier. Mama zei: ik kan zo niet leven. Dus ik zei: dit is wat we gaan doen. We kopen een leuk huis voor je, dan heb je iets waar je naartoe kunt gaan, je eigen panic room. Ze ging zogenaamd lunchen met vriendinnen of zoiets, maar was dan aan het winkelen voor gordijnen en banken. Ze richtte het huis in zoals zij dat wilde, met bloemen en kanten gordijnen en gehaakte kleedjes, alle dingen die ze eerst niet mocht hebben. Ze nodigde daar haar vriendinnen uit om samen voor de tv aerobics te doen, en daarna ging ze weer naar mijn vader. Hij heeft nooit iets geweten van dat huis.” Zijn moeder overleed in 2022.
Hoe Frans bent u na meer dan twintig jaar Parijs? Heeft u de Franse nationaliteit?
„Nee, maar ik kan wel een Frans paspoort krijgen omdat ik met Michèle ben getrouwd. Of misschien moet ik dan nog een inburgeringscursus doen? Ik leer wel Frans. Eindelijk. Een uur per dag, vijf dagen per week. Nou ja, deze week niet omdat het zo druk was. Mijn lerares is zo’n positief element in mijn leven, ik ben dol op haar. Maar het is shocking hoe weinig ik onthoud. Bij een workout zijn er maar acht spieren die ertoe doen. Als je daarop focust, steeds dezelfde oefeningen herhaalt, dan gebeurt er iets met je lichaam. Met Frans heb ik het gevoel dat we de dingen niet genoeg herhalen om te kunnen onthouden. Het ging me eigenlijk ook niet om het Frans, maar om elke dag iets te leren. Het had ook pianospelen kunnen zijn, of schermen.”
‘Op mijn veertigste ben ik gestopt met drinken, uit pure angst om dood te gaan’
Hoe ziet een gemiddelde dag er verder uit voor u?
„Ik word meestal wakker om acht uur, en ben om tien uur aan het werk. Vergaderingen vanaf elf uur, lunch om half twee, een dutje om half drie, om half vier koffie en dan vanaf half vijf weer vergaderingen. Om acht uur de gym, om negen uur diner met Michèle hier om de hoek. Om half elf gaat de tv aan, en om half twaalf lig ik meestal te slapen. Ik ga niet zo vaak meer uit, hoewel Michèle en ik af en toe nog wel midden in de nacht opstaan om te gaan dansen.”
U leeft gedisciplineerd.
„Oh ja. Ik klamp me eraan vast. Eigenlijk is het gewoon weer een verslaving. En een manier om controle te houden, een fantasie van onsterfelijkheid. Gênant.”
Vroeger waren het drank en drugs.
„Ik dronk vooral. Ik weet eigenlijk niet waarom. Misschien kon ik me gewoon niet zoveel coke veroorloven, of was het niet mijn ding. Heroïne heb ik nooit geprobeerd. Op mijn veertigste ben ik gestopt met drinken, uit pure angst om dood te gaan. Daarna begon het echt goed te lopen met mijn werk. Maar dat kan ook toeval zijn; ik had er natuurlijk ook al jaren aan gewerkt.”
Hoe erg was uw drankprobleem?
„Toen ik stopte kreeg ik kalmeringsmiddelen om het trillen tegen te gaan. Volgens de artsen was er ook een kans dat ik een hartaanval zou krijgen als ik ze niet zou nemen.”
Dan hebben we het over wat? Een fles sterke drank per dag?
„Misschien meer. Ik kon in een neerwaartse spiraal terechtkomen waarbij ik me bewusteloos dronk, opstond en me weer bewusteloos dronk. Ik denk dat het voor het grootste deel… Je hebt veel agressie nodig om jezelf te promoten en je ideeën erdoorheen te duwen. Je moet jezelf naar voren duwen en roepen: kijk naar mij, kijk naar mij, ik ben geweldig! Voor een verlegen iemand als ik was dat niet eenvoudig. Er zat een hoop wanhoop bij, neem ik aan. Ik zie die periode als een tijdelijke zelfmoord. Maar de drank deed in die tijd wel wat-ie moest doen. Ik gaf nog geen shows maar ik zorgde er wel voor dat mijn mode in de juiste winkels hing.”
Zijn de kleren uit die vroege jaren straks te zien in de tentoonstelling? Is er een goed archief?
„Nee, wie dacht in die tijd na over archiveren? Michèle heeft ook niets meer uit die tijd. Ze was verschrikkelijk, ze gaf dingen weg of raakte ze kwijt. Maar ik had in mijn beginjaren een geweldige assistente, Dafne, die ik niet mee kon nemen naar Parijs toen ik verhuisde. Ik verloor haar uit het oog, maar toen we tien jaar later een winkel in LA openden heb ik weer contact gezocht. Zij had al haar oude kleren nog.”
Leken uw ontwerpen van toen al op die van nu?
„Ik zal het je laten zien.” We lopen naar het atelier op de eerste verdieping. „Oh, dit is Michèle”, zegt hij als we zijn echtgenote op de trap tegenkomen, een kleine vrouw met tandsieraden, een grote hoeveelheid zware zilveren ringen aan haar met zwarte henna geverfde vingers en een verticale zwarte streep op haar hoge voorhoofd.
Rick Owens en Michèle Lamy in 2024
In het atelier zitten de medewerkers niet aan een bureau maar met een laptop onderuitgezakt op een bank. Aan een muur, precies waar het atelier overgaat in Owens’ thuisgym, hangen de pagina’s van de catalogus van de komende tentoonstelling in Galliera. Hij wijst naar een foto van een lange, sluike jurk, met een bolero met brede schouders. Het is een vroeg ontwerp maar zou nog steeds in zijn collectie kunnen zitten.
Een grote inspiratiebron voor Owens is Larry LeGaspi, een in 2001 overleden Amerikaanse ontwerper die verantwoordelijk was voor de uitzinnige kostuums van artiesten als Kiss, Sylvester en Patti LaBelle. Owens maakte in 2019 een boek over hem. „Daardoor is er nu een Wikipediapagina over hem”, zegt hij trots.
Die showkant is interessant, maar zit er ook niet iets katholieks in uw mode? De lange zwarte gewaden, de capes, de capuchons.
„Zeker. Ik heb altijd op katholieke scholen gezeten. Exotischer dan het katholicisme kreeg je het niet in dat stomme Porterville: afbeeldingen van monniken, van heiligen in hun slepende gewaden. En elke dag keken we op naar die hot muscle guy aan een kruis. Dat doet iets met je.”
De bezoekers van uw winkel hier in Parijs hebben hun eigen hot muscle guy: er staat een levensgroot beeld van u.
„Dat is jaren geleden gemaakt voor een presentatie in Florence. Het was een fontein: ik plaste met een enorme straal over het publiek heen. Hij komt ook in het museum te staan, en nu wil ik een grotere pisstraal, een mooiere, grotere boog.”
Hoe kijkt u uit naar het retrospectief? Bestaat niet het gevaar dat het voelt als een terugblik en daarmee een afsluiting?
„Michèle kan niet tegen dat woord: noem het alsjeblieft géén retrospectief! Maar ik ben gewoon dankbaar dat we zover zijn gekomen. Ik heb al eerder een retrospectief gehad, in Milaan. Het is een beetje alsof je je eigen necrologie schrijft, op een goede manier. Je kunt al je triomfen benadrukken en je mislukkingen wegpoetsen. Niet veel mensen krijgen die kans. Nou ja, op Instagram doet iedereen dat natuurlijk de hele tijd. Maar dan nog: het is een enorme eer om erkend te worden door een instituut, door de stad, de modehoofdstad van de wereld. Dan ga ik niet lopen klagen. Is het een retrospectief? They can call it whatever the fuck they want.”
Kunt u zich voorstellen dat een andere ontwerper ooit uw modehuis overneemt?
„Een tijdje geleden dacht ik erover om het bedrijf te verkopen. Omdat ik dacht: hoe moet het in de toekomst? Ik wilde dat voor iedereen die hier werkt goed zou worden gezorgd. En als je verkoopt moet je dat doen op het hoogtepunt. Prima ook om de mensen die in mij hebben geïnvesteerd daaraan te laten verdienen. Maar daarna bedacht ik: wat kan het mij eigenlijk schelen wat er hier gebeurt als ik er niet meer ben? Het wordt na je vertrek toch nooit wat je had gehoopt. Verkopen zou ook betekenen dat ik een deel van de controle zou verliezen, en ik denk niet dat ik daar veel plezier aan zou beleven. Dit allemaal gaat toch over lol hebben. Ik wil gewoon lol blijven hebben.”
Interessant om naar uw werk te kijken als een platform voor lol.
„Mensen die denken dat Disneyland het toppunt van plezier is, ja, die vragen zich natuurlijk bij mij af: waarom zo duister? Waarom staan je huizen vol met verwijzingen naar de dood? Wat moeten die schedel en sarcofaag daar? Hoe kun je jezelf steeds aan de dood herinneren? Dan denk ik: hoe kun je dat niet doen? We worden altijd omringd door de dood. We lopen op de overblijfselen van mensen van eeuwen geleden. Als je dat niet erkent, vlucht je ervoor weg.”
CV Rick Owens
1961
Geboren in Porterville, Californië
1988
Werkt voor Lamy, het merk van zijn latere vrouw Michèle Lamy
1994
Start modemerk
2001
Kate Moss staat in Vogue Paris in een leren jas van Rick Owens
2002
Eerste show (in New York); Perry Ellis Award voor opkomend talent van de CFDA (Council of Fashion Designers of America)
2003
Creatief directeur Revillon (tot 2006); verhuist naar Parijs
2004
Owenscorp
2005
Meubellijn
2006
Winkel in Parijs
2017
Overzichtstentoonstelling in Milaan
2019
Mannenmodeontwerper van het jaar volgens CFDA; boek over insipratiebron Larry LeGaspi
2024
Mannenmodeshow voor voorjaar 2025 door tijdschrift GQ verkozen tot show van het jaar
2025
Overzichtstentoonstelling in Parijs
Rick Owens heeft samenwerkingen gedaan met Adidas, Birkenstock, Veja en Champion. Hij woont in Parijs, Venetië en Concordia sulla Secchia.
Het begon in NRC Handelsblad op 8 januari 2020 met een klein berichtje op pagina 13 van de krant: ‘China probeert onbekende longziekte te identificeren na uitbraak in Wuhan’. De rest is geschiedenis, zoals dat heet. Het nieuwe coronavirus Sars-CoV-2 verspreidde zich over de wereld en kostte tot nu toe volgens de WHO aan zeker zeven miljoen mensen het leven. Dat is het officiële cijfer – in tal van landen is sprake van significante onderreportage.
Op 27 februari, deze donderdag precies vijf jaar geleden, maakte minister Bruno Bruins (Medische Zorg, VVD) live op tv bekend dat het virus dat de ziekte Covid-19 veroorzaakt Nederland had bereikt. Als het nodig was, liet Bruins weten, zouden er extra maatregelen worden genomen. En nodig wás het: er kwamen lockdowns (‘intelligent’ en ‘hard’), stappenplannen, rioolwatermetingen, mondkapjes, anderhalvemeterregels, ventilatieprotocollen en vaccinatiecampagnes. Na de lockdown van december 2021 was het ergste leed geleden, maar het duurde tot 10 maart 2023 voordat het kabinet de laatste maatregelen schrapte.
In de tussenliggende jaren maakte de Nederlandse maatschappij de grootste ontwrichting sinds de Tweede Wereldoorlog door. Mensen stierven, soms moederziel alleen omdat familie niet aan hun bed mocht komen; scholieren en studenten moesten via een beeldscherm leren en misten daardoor de sociale contacten die zo belangrijk zijn voor de jeugd; veel Nederlanders konden de inperking van hun vrijheden moeilijk verkroppen en voor sommigen leidde de pandemie tot een breuk in hun vertrouwen in de overheid.
Het gevaar van zoönosen – aandoeningen die van dier op mens overspringen – is onverminderd groot. De vogelgriep blijft zorgen baren en deze week stuitten virologen van het lab in Wuhan op een nieuwe coronavariant die menselijke cellen kan infecteren. Het is dus zaak dat Nederland goed voorbereid is voor het moment dat er in de toekomst – of dat nu over vijf weken of vijftig jaar is – een nieuwe ziekte toeslaat.
In 2020 schortte het nogal aan die voorbereiding. Na de pandemie kwamen alle evaluaties en rapporten tot dezelfde conclusie: Nederland was niet klaar geweest voor deze langdurige gezondheidscrisis. Het kabinet Rutte IV trok daarom 300 miljoen euro uit voor ‘pandemische paraatheid’, zodat paniekvoetbal de volgende de keer achterwege zou kunnen blijven.
Helaas heeft het huidige kabinet besloten deze bijzonder zinnige investering te schrappen. Minister Agema (Zorg, PVV) beloofde begin deze maand in een brief aan de Tweede Kamer bij de komende voorjaarsnota op dit onderwerp terug te komen. Hopelijk slaagt ze erin voor dit bedrag een andere dekking te vinden, want het is met dit soort bezuinigingen als met het rigoureus korten op de begroting van Defensie: vroeg of laat komt er een moment dat je er spijt van krijgt.
De roman La peste (1947) van de Franse schrijver Albert Camus mocht zich tijdens de lockdowns verheugen in een plots herwonnen populariteit. Op de laatste pagina van het boek steken de bewoners van de door de pest getroffen stad vuurwerk af omdat de epidemie voorbij is. De verteller deelt niet in de feestvreugde – hij weet dat er van een definitieve overwinning geen sprake is. De vrolijkheid verkeert in gevaar, schrijft hij, want de ziekte kan ieder moment de kop weer opsteken. Dat is geen prettig idee, maar het is verstandig om deze les goed te onthouden. Waakzaamheid blijft geboden.
Terwijl de bestaande wereldorde implodeert, gijzelen drie gewetenloze politieke criminelen met hun tomeloze agressie Europa op een manier die in decennia niet is vertoond.
Eén verklaarde vijand – Vladimir Poetin, die zich na een succesvolle bekroning van zijn roofoverval op Oekraïne op de Baltische staten wil storten, en met fake news bij verkiezingen in EU-lidstaten fascistoïde partijen wind in de zeilen hoopt te blazen, teneinde de EU van binnenuit te verzwakken en zo het externe weerstandsvermogen van de EU te breken.
En twee vermeende vrienden – de ene is Benjamin Netanyahu, die Europa schaamteloos met de Shoah-schuld chanteert om zijn als wraak voor de Hamas-pogrom ingezette politiek van etnische zuivering van de Palestijnse gebieden ongestoord te volvoeren, waardoor Europa geheel van de Arabische wereld vervreemd raakt, en elke steun van niet-westerse landen tegen de Russische agressie kan vergeten. Wie wegkijkt van Gaza moet in hun ogen niet zeuren over de Krim.
De andere criminele ‘vriend’ is Donald Trump, die niet alleen in een ijltempo Amerika in een totalitaire techno-dictatuur verandert, maar na zijn eigen leugens nu ook de Russische leugens omarmt, daarmee Oekraïne verraadt, de genocidale intenties van de Israëlische regering met een eigen misdadig omvolkingsplan verder voedt, zelf ook openlijk op landroof uit is, en net als Poetin met steun aan rechts-extremistische partijen de Europese democratie wil ondermijnen, ditmaal om de weg te banen voor de digitale multimiljardairs die zijn eigen bewind schragen.
Democratie in gevaar
Nooit sinds 1945 zijn vrijheid en democratie in Europa zozeer in gevaar geweest als nu. Om de bedreigingen te weerstaan die nu (anders dan na 1945) vanuit Oost én West beide op ons afkomen – en gezien de economische en militaire macht van Amerika misschien zelfs meer vanuit het Westen dan het Oosten – is absolute Europese eenheid naar buiten toe geboden.
Niet alleen is nu algehele Europese samenhorigheid vereist, dat geldt ook voor eenparige Europese gezindheid op nationaal niveau. Dat vergt tevens in alle afzonderlijke Europese lidstaten krachtige regeringen die in staat zijn om op veiligheidsgebied een eenduidige pro-Europese koers te varen, zonder door interne tegenstellingen te worden verlamd.
Nooit sinds 1945 zijn vrijheid en democratie in Europa zozeer in gevaar geweest
In dat opzicht slaat Nederland momenteel een erbarmelijk figuur. Gezien het richtingloze gestuntel in Den Haag van het afgelopen halfjaar, wordt de urgentie van het bovenstaande binnen de huidige coalitie nog amper beseft. We zitten met de zwakste regering ooit, met een politiek onervaren en volstrekt gezagsloze premier, die er bovendien sinds zijn aantreden stelselmatig prat op gaat dat hij over essentiële vraagstukken geen eigen mening heeft, maar gewoon afwacht wat de vier coalitiefractievoorzitters hem morgen als voorlopige beleidskoers zullen dicteren.
Olifant in de kamer
Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog verklaarde de Britse gezant in Den Haag, met een blik op het kabinet-De Geer II, dat een land dat zulke miserabele leiders kiest, niet anders verdient dan om tot slaaf gemaakt te worden. Gezien Dick Schoof en zijn vier even ondermaatse vicepremiers zou hij zijn woorden vandaag moeiteloos kunnen herhalen.
De grote olifant in de Kamer is uiteraard de PVV, met de meest kwaadaardige fractieleider van een Nederlandse regeringspartij ooit. Geert Wilders is een deels verholen, deels onverholen sympathisant van alle drie zo-even genoemde politieke criminelen – en daarmee de facto geen haar beter. Met zijn openlijke steun aan de meest moorddadige Israëlische kolonisten en aan Trumps Gazaproject saboteert Wilders de officiële Nederlandse Midden-Oostenpolitiek, waarna zijn zetbaas in het Catshuis steeds weer zijn best doet om daar vooral niets van te vinden. Schoofs obligate steunverklaring aan de tweestatenoptie en de internationale rechtsorde is daarmee verworden tot impotent gepruttel.
Wilders betuigt voorts zijn openlijke sympathie met het destructieve optreden van Trump en diens paladijn Vance in eigen land en jegens Europa, wier destructiviteit hij vervolgens met het zelf eveneens creëren van permanente chaos in het klein poogt te herhalen: non-problemen opblazen waar ze niet bestaan (asielcrisis), oplossingen voor problemen die wel echt bestaan verhinderen (gevangenispersoneel). Hun beider aanval op de vrije media, de wetenschap en de rechtsstaat in Europa ondersteunt hij van A tot Z. Het wordt hoog tijd dat hij en zijn trawanten door de overige Kamerleden niet meer worden bejegend als collega’s, maar als de aartsvijanden van de democratische rechtsorde die ze zijn.
Poetinpraatpaal
Bovendien heeft Wilders zich in het verleden herhaaldelijk vanuit het Kremlin laten fêteren. Ook nu fungeert hij als heimelijke Poetinpraatpaal door steevast te proberen elke serieuze steunverlening aan Oekraïne te frustreren. Waar de veiligheid van Europa, en dus ook van Nederland, direct met het voortbestaan van Oekraïne verbonden is, komen zijn stelselmatige pogingen om de Europese eenheid tegenover Oost en West te ondermijnen bijna neer op landverraad. In het aangezicht van Poetins agressie met de PVV regeren, is zo alsof in 1938 de NSB in het kabinet opgenomen was geweest.
Gezien de ongemeen bedreigende internationale situatie nu dient dat gegeven ogenblikkelijk politieke consequenties te hebben. En wel het opblazen van deze coalitie, omwille van de staatsveiligheid. Nog langer regeren met een dictatoriaal geleide eenmanspartij die vergaand meegaat in de denkwereld van de twee grootste vijanden van Europa – Poetin en Trump – is niet alleen uit het oogpunt van rechtsstatelijk fatsoen onverantwoord.
Hier dienen de VVD en de NSC eindelijk hun ‘verantwoordelijkheid’ te nemen, waarvoor zij zo lang zijn weggevlucht. Wat nu nodig is, is een stabiel middenkabinet dat een eenduidige pro-Europese koers varen kan, niet langer gegijzeld door de PVV. Zolang Nederland nog een democratie is, is elke meerderheid een meerderheid, en dus elke alternatieve parlementaire meerderheid voor de bestaande even legitiem.
Lees ook
De coalitiepartijen zijn diep verdeeld over Trump, Oekraïne en de rol van Nederland in deze crisis. Hoe houdt Schoof zich staande?
