Payal Kapadia (39) belandde met haar poëtische afstudeerfilm All We Imagine as Light afgelopen jaar in de hoofdcompetitie van het filmfestival van Cannes. Als eerste Indiase filmmaker in dertig jaar. Haar relaas over de vriendschap tussen drie vrouwen die werken in een ziekenhuis in Mumbai sleepte de Grand Prix, of tweede prijs van het festival, binnen.
Enkele dagen voor ze wordt bekroond, is er een extra interviewdag ingelast: iedereen wil haar spreken. Op een terras van het Palais des Festivals legt een vermoeide, maar vrolijke Kapadia uit waarom Indiase films de afgelopen decennia ontbraken in de hoofdcompetitie. Worden ze artistiek onderschat? „Veel Indiase regisseurs sturen hun werk niet in voor Europese festivals, omdat het simpelweg niet nodig is. India is een enorm filmminnend land. Het heeft verschillende staten en iedere staat heeft een geheel eigen filmcultuur; er is Tamil-cinema, Marathi-cinema, Kannada-cinema. En binnen iedere staat bestaat er een eigen ecosysteem, met eigen festivals, andersoortige films en geweldige filmmakers.”
Bovendien zegt het begrip Cannes veel mensen weinig. „Slechts een klein percentage van de bevolking dat Engelse media leest, weet dat er jaarlijks een festival wordt georganiseerd in een land dat Frankrijk heet.” Waarom stuurde zij haar film wel in? „Ik studeerde aan een filmschool waar we veel Europese films bekeken [Film and Television Institute of India]. Veel van mijn referenties zijn dus westers, van stroming New Wave tot filmpionier Eisenstein. Ik dacht dat ik wel een film kon maken die in het Westen gezien kan worden.”
Geen ‘Sex and the City’
Het uitgangspunt van All We Imagine as Light klinkt misschien bekend in de oren voor een westers publiek, maar de film is allerminst een Sex and The City-achtig relaas over wereldwijze vrouwen die hun eigen pad bepalen. De echtgenoot van de serieuze verpleegster Prabha is naar Duitsland vertrokken en heeft al een jaar niets van zich laten horen, waardoor ze in een impasse zit. Haar schijnbaar zorgeloze huisgenoot Anu, eveneens verpleegster, heeft een relatie met een moslim terwijl haar ouders willen dat ze trouwt met een hindoe. De oudere Parvaty, een kok in het ziekenhuis, wordt uit de woning gezet waar ze al 22 jaar woont, omdat haar overleden echtgenoot haar nooit het eigendomsbewijs heeft gegeven.
Dat financiële onafhankelijkheid niet overal in de wereld automatisch vrijheid betekent, was iets wat Kapadia wilde aankaarten. „Het westerse feminisme spiegelt ons voor dat het een stap richting meer vrijheid is, als je als vrouw financieel onafhankelijk bent. Maar in India en veel Aziatische landen zijn er allerlei familiebanden die je tegenhouden en vastketenen aan bepaalde waarden, waardoor je niet echt de vrijheid hebt die je zou verwachten.”
Kapadia werkte zes jaar aan All We Imagine as Light. De film begon als een korte afstudeerfilm, over „vrouwen die werken in publieke ruimtes in Mumbai”. Ze raakte in het laatste jaar van haar opleiding gefascineerd door de microkosmos van het ziekenhuis nadat haar vader in een kliniek was beland en haar vijfennegentigjarige grootmoeder door een val dagelijks verpleging nodig had. Kapadia: „Als je in het laatste jaar van je opleiding zit en je een afstudeerproject moet maken, begin je plots alles interessant te vinden.”
Het verhaal ontwikkelde zich tot iets wat niet te vatten is in de twintig minuten van een afstudeerfilm. Vooral omdat zij zelf ouder werd en met andere ogen naar het materiaal keek. Kapadia: „Naarmate je ouder wordt, verhuis je naar andere plekken, laat je familie achter en worden vriendschappen steeds belangrijker. Ik had om uiteenlopende redenen het gevoel dat ik vrienden teleurstelde. Die gevoelens kropen in de film.” Het werd ook steeds meer een film over de band tussen de vrouwen en de steun die Prabha, Anu en Parvaty elkaar geven. Kapadia vertelt dat ze heeft gemerkt dat vrouwenvriendschappen in India vaak zeer precair zijn „door het patriarchaat”, volgens haar worden vrouwen vaak tegen elkaar opgezet. „Maar in cinema kun je alles doen, dus dit is mijn utopie, waarin we aardiger zijn tegen elkaar.”
Moesson
All We Imagine as Light draait misschien nog wel meer om de sfeer dan om het verhaal. Prachtige stadsbeelden tonen de chaos, de hitte, de diversiteit van de inwoners van Mumbai. Tegelijkertijd voelt de film intiem voor een relaas dat speelt in een miljoenenstad. Volgens Kapadia komt dat mede door haar bewuste gebruik van de moesson. De regen vormt soms een soort cocon, als het water rondom het appartement van Prabha en Anu naar beneden klettert. „In Mumbai, waar ik ben geboren, heb je eigenlijk twee seizoenen: moesson of geen moesson. Het eerste is een zeer specifieke periode waar het heel benauwd is met bijvoorbeeld ’s avonds prachtig blauw licht. Zelf heb ik er gemengde gevoelens bij. In oudere Indiase films zie je weleens mensen dartelen in de regen terwijl er liefdesliedjes weerklinken. De regen wordt daar liefelijk voorgesteld als een soort bries. Maar in realiteit is Mumbai zodra het begint te regenen een shit show; het wordt onmogelijk om door de stad te navigeren omdat alles overstroomt.” Kapadia wilde de contradicties van de moessonperiode in de film.
Ook details in Kapadia’s weergave van het ziekenhuisleven zorgen voor sfeer in de film. Zo zie je een vermoeid uitziende moeder van drie besmuikt aan Anu vragen hoe het zit met de ‘prijs’ die ze krijgt als ze haar man overtuigt een vasectomie te nemen. Het antwoord: duizend roepies en een emmer. Is dat echt zo? Kapadia: „In India hebben mensen geen morele problemen met contraceptie, maar er is een gebrek aan informatie. Veel vrouwen weten niet wat hun opties zijn als het gaat om geboortebeperking. Eerder probeerde de regering vasectomieën te stimuleren met beloningen.” Maar waarom een emmer? Kapadia lacht: „Tegenwoordig zijn het eerder financiële beloningen. Ik hoorde over die emmer tijdens mijn research in een gesprek met een oudere verpleegster en vond het zo schattig dat ik hem erin heb gehouden. Soms was het ook een maand aan boodschappen plus geld.”
